Nie tylko alkohol i papierosy. Infekcja wirusowa może być przyczyną raka
Otyłość, papierosy, alkohol i śmieciowe jedzenie to czynniki, które najczęściej kojarzymy z rozwojem raka. Okazuje się jednak, że wśród wielu przypadków chorób nowotworowych czynnikiem sprawczym są infekcje, głównie wirusowe. Dowodzi tego nowy raport Amerykańskiego Stowarzyszenia Badań nad Rakiem.
1. Wirus sprawcą raka
Jak podało American Cancer Society, czynniki infekcyjne są powiązane z około 15 do 20 proc. przypadków raka. Z kolei nowy raport American Association for Cancer Research (AACR) wykazał, że 13 proc. diagnoz nowotworów było powiązanych z czynnikiem infekcyjnym.
Organizacja zwraca uwagę, że aż 90 proc. z nich można przypisać jednemu z czterech patogenów: wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV), wirusowi zapalenia wątroby typu B (HBV), wirusowi zapalenia wątroby typu C (HCV) i Helicobacter pylori.
Jak wyjaśnia w rozmowie z WP abcZdrowie dr n. med. Tomasz Sarosiek, onkolog kliniczny, dyrektor medyczny Szpitala LUX MED Onkologia, ten ostatni patogen to dość powszechna bakteria, która odpowiada za rozwój raka żołądka.
- Bakteria ta działa w sposób pośredni. Nie zmienia genomu komórek żołądka, ale powoduje stan zapalny. Przewlekłe zanikowe zapalenie błony śluzowej jest stanem przednowotworowym, a na podłożu podrażnionego nabłonka rozwija się rak żołądka - mówi ekspert.
Helicobacter pylori jest też czynnikiem rozwoju chłoniaka żołądka typu MALT. - Stan zapalny i związana z tym reakcja immunologiczna stymulują limfocyty B, które mnożą się w sposób nadmierny i te częste podziały komórek sprzyjają transformacji limfocytów - tłumaczy.
Z kolei wirus HPV to sprawca niemal wszystkich przypadków raka szyjki macicy, ale nie tylko. Jak podkreśla dr Sarosiek, to patogen, który został powiązany z dużą grupą chorób nowotworowych.
- Odpowiada za niemal wszystkie przypadki raka szyjki macicy, większość przypadków raka odbytu i prącia oraz nowotworów płaskonabłonkowych głowy i szyi, w tym raka krtani, gardła czy przełyku. Przypomnę, że to nowotwory o ciężkim przebiegu, bardzo trudne do leczenia - zaznacza.
Onkolog przypomina również, że w Polsce mamy dostępny program szczepień dla dzieci przeciwko HPV. Dysponujemy też szczepionką przeciw HBV. Jednak zakażeniu wirusem HCV można zapobiec, wyłącznie zachowując odpowiednią profilaktykę. Jak mówi dr Sarosiek, wirusy zapalenia wątroby to od dawna uznany czynnik rozwoju śmiertelnie groźnego raka wątrobowokomórkowego.
- Oficjalnie mówi się, że zajmuje siódme, ósme miejsce pod względem śmiertelności, ale wiemy, że jest trzeci lub czwarty pod względem liczby zgonów z powodów onkologicznych. Problem jest niewystarczająco zapoznany. Ci pacjenci po prostu umierają gdzieś po cichu na oddziałach chorób wewnętrznych - alarmował w rozmowie z WP abcZdrowie prof. Jerzy Jaroszewicz, przewodniczący Polskiego Towarzystwa Hepatologicznego i kierownik Katedry Chorób Zakaźnych i Hepatologii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego.
2. Piąty patogen. W Polsce niedoceniany
Dr Sarosiek przychyla się do ustaleń AACR wskazujących na cztery najczęściej wiązane z nowotworami patogeny. Jednak jego zdaniem należy mówić o jeszcze jednym czynniku infekcyjnym, ważnym z punktu widzenia onkologa.
W Polsce tylko w 2023 r. wykryto 2905 zakażeń HIV, w 2024 r. do końca września - 1766. Na świecie w 2022 r. z wirusem HIV żyło aż 39 mln osób.
- W odróżnieniu od wirusa HPV czy wirusów zapalenia wątroby nie jest wirusem onkogennym. Ale na drodze zespołu niedoboru odporności (AIDS) wzrasta drastycznie ryzyko rozwoju nowotworów złośliwych - mówi onkolog.
- Sztandarowym przykładem nowotworu charakterystycznego dla zakażenia wirusem HIV jest mięsak Kaposiego, który często stanowi pierwszą manifestację długo nierozpoznawanej, nieleczonej infekcji wirusem HIV. Mówiąc wprost: tak spada odporność, że nowotwory rozwijają się błyskawicznie. Moim zdaniem w polskiej populacji to może być piąty wśród infekcyjnych czynników rozwoju nowotworów - podkreśla onkolog.
Wirus HIV, jak mówi dr Sarosiek, nie działa na komórki, z których potem rozwija się nowotwór, ale "zabija odporność". To odróżnia go od wirusa HPV czy wirusów zapalenia wątroby.
- Niektóre patogeny mają specyficzny sposób działania - wirusy zapalenia wątroby typu B i C, a przede wszystkim HPV wbudowują się w nasze DNA, wprowadzając do komórki onkogeny, które odpowiadają za to, że komórki podlegają transformacji nowotworowej - wyjaśnia ekspert.
3. Mamy szczepionkę "na raka"
Dr Sarosiek relacjonuje, że na przestrzeni 25 lat pracy onkologa bardzo często widywał i nadal widuje przypadki nowotworów związanych z infekcjami. - Leczę pacjentów z rakiem wątrobowokomórkowym i duży odsetek, nawet większość, ma zakażenie HBV czy HCV, bądź przeszedł je w przeszłości. Bo choć mamy skuteczne leki, to dokonane szkody w postaci zmutowanych komórek sprzyjają rozwojowi raka w przyszłości - opowiada.
Wspomina, że do rzadko opisywanych wirusów o potencjale rakotwórczym należy też HHV-8 (Human herpesvirus typu 8). Odpowiada on za wspomnianego już mięsaka Kaposiego u pacjentów zakażonych wirusem HIV. Dr Sarosiek wspomina, że miał trzech pacjentów z tym typem nowotworu.
- Miałem też dwoje pacjentów, którzy mieli Merkel polyomavirus. Wirus MCV to najnowszy, bo wykryty w 2008 r. wirus, będący czynnikiem rozwoju bardzo rzadkiego typu raka skóry, raka z komórek Merkla - mówi.
- Nowotwór ma bardzo agresywny przebieg, w krótkim czasie dający przerzuty do węzłów chłonnych i przerzuty odległe. Najczęściej to szybko rosnący guzek skóry z owrzodzeniem, którego pacjenci sami mylą z czerniakiem - relacjonuje.
Mięsak Kaposiego czy rak z komórek Merkla to niezwykle rzadkie nowotwory. Ale jak podkreśla lekarz, jest jeden wirus, który zbiera największe żniwo w Polsce. - To, z czym najczęściej jako onkolodzy mamy do czynienia, to konsekwencje zakażenia wirusem HPV. A przecież w tym wypadku mamy największe pole do działania, dlatego tak nam trudno zaakceptować to, jak niewielki odsetek osób decyduje się na szczepienia.
- A śmiało można powiedzieć, że dostępne dziś szczepionki to w rzeczywistości szczepionki "na raka" - podsumowuje onkolog.
Karolina Rozmus, dziennikarka Wirtualnej Polski
Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.
