Odporność na koronawirusa po szczepionkach mRNA będzie trwała latami? Eksperci studzą optymizm

Opublikowane w "The Nature" badanie pokazuje, że wyprodukowane przez Modernę i Pfizera szczepionki mogą dawać trwałą odpowiedź immunologiczną, która gwarantuje zabezpieczenie przed SARS-CoV-2 na lata, a może nawet na całe życie. Wszystko dzięki ośrodkom rozmnażania limfocytów B w węzłach chłonnych. Czy faktycznie mamy powody do radości?

1. Ośrodki rozmnażania aktywne po wielu tygodniach

Podczas gdy mówi się o konieczności przyjmowania kolejnych dawek szczepionki, badacze z Washington University School of Medicine w St. Louis dowodzą, że dwie dawki szczepionki mRNA mogą gwarantować odporność na COVID-19 przez lata, a może nawet przez całe życie, zwłaszcza u zaszczepionych ozdrowieńców.

Prof. Ellebedy i jego zespół przyjrzeli się dotychczasowym badaniom. Tym, które wskazują na obecność komórek odpornościowych przeciw SARS-CoV-2 w szpiku kostnym ozdrowieńców nawet po ośmiu miesiącach od zachorowania, a także ustaleniom związanym z dojrzewaniem limfocytów B po zakażeniu. Postanowili pójść o krok dalej i spróbować udzielić odpowiedzi na pytanie, czy sama szczepionka wystarczy, by dać długotrwałą ochronę przed wirusem.

Zobacz film: "Rak piersi"

14 uczestników zostało zbadanych przez pobranie materiału z węzłów chłonnych pod kątem aktywności tzw. centrów rozmnażania (germinal centers, GC) limfocytów B, które biorą udział w odpowiedzi immunologicznej na podaną szczepionkę.

- Węzły chłonne są tymi ważnymi miejscami w organizmie, w których kształtuje się nasza odpowiedź odpornościowa. Wskutek aktywacji tej odpowiedzi, np. w wyniku infekcji czy szczepienia, tworzą się w nich tzw. centra rozmnażania, bogate w limfocyty. Powiększone węzły chłonne, które wyczuwamy w czasie infekcji, są spowodowane właśnie aktywacją centrów rozmnażania – tłumaczy w rozmowie z WP abcZdrowie prof. Agnieszka Szuster-Ciesielska z Katedry Wirusologii i Immunologii w Instytucie Nauk Biologicznych UMCS.

Niemal cztery miesiące po pierwszej dawce w węzłach chłonnych badanych nadal były obecne tzw. centra rozmnażania. To tutaj limfocyty B "szkolą się", by jak najlepiej poznać wroga i móc z nim skutecznie walczyć. Im dłużej trwa takie szkolenie, tym lepiej wyspecjalizowane do walki są komórki typu B.

Co w tym niezwykłego? Zazwyczaj GC osiągają pełną dojrzałość po tygodniu lub dwóch od szczepienia, po czym zanikają, co trwa maksymalnie sześć tygodni. W przypadku szczepionek mRNA przeciw SARS-CoV-2 tak się nie dzieje.

Jak powiedział współautor badania, profesor immunologii, medycyny i mikrobiologii molekularnej, Ali Ellebedy, "GC są kluczem do trwałej odpowiedzi immunologicznej" i to właśnie one utrzymują się nawet po 15 tygodniach od przyjęcia szczepionki.

A study in @nature demonstrates that SARS-CoV-2 mRNA-based vaccination of humans induces a persistent germinal centre B cell response, enabling the generation of robust humoral immunity. https://t.co/akoE17Hppl pic.twitter.com/Q27duPbhit

— Nature Portfolio (@NaturePortfolio) June 28, 2021

- Na ogół po szczepieniu centra te zanikają po miesiącu, jednak wyniki badań z "The Nature" pokazują, że ośrodki rozmnażania u badanych ochotników pozostały silnie aktywne po 15 tygodniach po podaniu pierwszej dawki szczepionki. To pokazuje, że w miejscach tych mogą przebywać komórki pamięci, które mogą być aktywne przez wiele lat czy nawet do końca życia, czego naukowcy nie wykluczają - skomentowała ekspertka.

2. Odporność na lata, a może na całe życie?

Limfocyty typu B powstają w szpiku kostnym, skąd trafiają do śledziony czy węzłów chłonnych. Ich zadaniem jest wytwarzanie przeciwciał, czyli białek wyspecjalizowanych do zwalczania konkretnego patogenu, a także przekształcanie się w komórki pamięci immunologicznej. To z kolei pozwala na szybką reakcję organizmu po powtórnym kontakcie z patogenem.

- To nowe badanie wskazuje, że odpowiedź odpornościowa może być długotrwała, dlatego że po podaniu szczepionki pobudzane są w szpiku kostne komórki pamięci typu B, a te są pierwszą linią obrony organizmu przed patogenem – tłumaczy w rozmowie z WP abcZdrowie dr Bartosz Fiałek, popularyzator wiedzy medycznej, reumatolog.

Co to oznacza w praktyce?

- Szczepionka jest w stanie generować wystarczające miano komórek B pamięci. Ale nie możemy powiedzieć, czy będzie to trwało 12 miesięcy, 24 miesiące czy do końca życia. Nie wiemy tego, bo upłynął zbyt krótki czas – podkreślił dr Fiałek.

Podobną ostrożność zachowuje prof. Szuster-Ciesielska, akcentując, że komórki pamięci mogą w bezpiecznym miejscu – czyli w węzłach chłonnych – trwać przez wiele lat, gwarantując odporność, ale wynik tego badania nie jest na razie pewnikiem.

- Ta praca pokazuje nam pewne zjawisko. W celu potwierdzenia należałoby przeprowadzić podobne badania na większej grupie i po upływie dłuższego czasu - tłumaczy ekspertka. Podchodzę do tego odkrycia z dużym optymizmem, ale też z pewną ostrożnością. Choć wynik badania przekazuje bardzo dobre informacje, to w nauce jest tak, że ostatecznych wniosków się nie formułuje na podstawie jednej pracy czy na podstawie badań na małej grupie osób - zaznacza.

3. Co ze szczepionkami wektorowymi?

Wyniki badania rodzą jeszcze jedno pytanie – czy tylko szczepionki mRNA gwarantują długotrwałe utrzymywanie się ośrodków rozmnażania limfocytów B? A co ze szczepionkami wektorowymi?

Jeden z autorów badania, prof. Ellebedy uważa, że odpowiedź immunologiczna w przypadku tych preparatów może nie być tak satysfakcjonująca, choć – jak przyznaje – uczestnikami badania byli zaszczepieni wyłącznie preparatami mRNA.

Zdaniem dra Fiałka sprawa wcale nie jest przesądzona, właśnie dlatego, że szczepionka wektorowa pod tym kątem nie została przebadana:

- Nie jest wykluczone, że szczepionki wektorowe też będą generować taką odpowiedź odpornościową, ale brakuje badań. Zbadane zostały szczepionki mRNA, ale nie jest tak, że szczepionki wektorowe czy proteinowe nie będą wywoływać analogicznego efektu. Tego nie wiemy, bo badanie dotyczyło szczepionek, które są z nami najdłużej.

Podobną nadzieję wyraża prof. Szuster-Ciesielska:

- Czy to szczepionka wektorowa czy genetyczna, to tak naprawdę jednym i drugim sposobem dostarczany jest do naszego organizmu fragment materiału genetycznego, na podstawie którego powstaje dopiero białko antygenowe. Nie można więc absolutnie wysnuwać wniosku, że taki efekt dają tylko szczepionki mRNA, a wektorowe nie. One nie były jeszcze pod tym kątem badane – podkreśliła ekspertka.

Co nam pozostaje? Zarówno prof. Szuster-Ciesielska, jak i dr Fiałek uważają, że odpowiedź na pytanie o odporność po szczepionkach mRNA oraz wektorowych przyniesie czas i przede wszystkim kolejne badania.

Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.