Cukrzyca LADA - powstawanie, występowanie, inne choroby autoimmunologiczne, badania

Cukrzyca typu LADA (Latent Autoimmune Diabetes in Adults), według klasyfikacji etiologicznej jest cukrzycą typu 1A – o podłożu autoimmunologicznym. Co to znaczy? Ni mniej ni więcej to, że w organizmie chorego na cukrzycę LADA powstają przeciwciała przeciwko własnym komórkom. W cukrzycy typu LADA główną rolę w zniszczeniach komórek beta wysp trzustkowych odgrywają przeciwciała anty-GAD i ICA, z czego rozstrzygającym w diagnostyce cukrzycy LADA jest test na obecność anty-GAD.

1. Charakterystyka i powstawanie cukrzycy LADA

Cukrzyca typu LADA to rodzaj cukrzycy autoimmunologicznej, która znajduje się w połowie drogi między typem 2 związanym głównie ze stylem życia a typem 1 uwarunkowanym czynnikami autoimmunologicznymi. LADA dotyka przede wszystkim dorosłych pacjentów.

Występujące w cukrzycy LADA ICA to przeciwciała anty-wyspowe z grupy Ig G. Pojawiają się jako jedne z pierwszych, a ich obecność wiąże się z obniżaniem stężenia peptydu-C. Peptyd-C powstaje w wyniku działania endopeptydazy na pro-insulinę, prócz peptydu-C w tym procesie powstaje insulina. Anty-GAD to przeciwciała przeciw dekarboksylazie kwasu glutaminowego, zaburzające nie tylko syntezę GABA (kwas gamma amino-masłowy) w trzustce, ale i w centralnym układzie nerwowym.

Zobacz film: "Objawy cukrzycy na skórze"

Przeciwciała anty-GAD i ICA w cukrzycy LADA mogą występować razem bądź osobno. Cukrzyca LADA nie daje się jednoznacznie zdiagnozować na podstawie obrazu klinicznego. Poza tym, objawy klinicze cukrzycy LADA pojawiają się dopiero przy uszkodzeniu ok 80% komórek beta wysp trzustkowych.

2. Występowanie cukrzycy typu LADA

LADA występuje przede wszystkim u szczupłych dorosłych między 25 a 55 rokiem życia, nie jest to jednak warunek konieczny. Początkowo pozytywne rezultaty daje stosowanie diety i zażywanie doustnych środków hipoglikemizujących. Można więc użyć stwierdzenia, że początkowo LADA, która jest cukrzycą typu I, ukrywa się pod maską insulinoniezależności, tak charakterystyczej dla cukrzycy typu II.

Po ok. 6-12 miesiącach dieta i leki hipoglikemizujące w cukrzycy LADA okazują się niewystarczające i konieczne jest zastosowanie isnulinoterapii. Cukrzyca typu LADA posiada jednak swój indywidualny i dosyć subtelny obraz kliniczny. Cukrzyca LADA różni się od cukrzycy typu I i II pewnymi parametrami, które bywają ignorowane i zaliczane w poczet zmienności osobniczej.

Jedną niepowtarzalnych cech cukrzycy LADA jest wiek, gdyż typowa cukrzyca typu I (zwana dawniej cukrzycą młodzieńczą) ujawnia się w większości przypadków przed 25 rokiem życia, natomiast przedział wiekowy cukrzycy LADA to 25-55 lat. Stąd też jej nazwa: ukryta autoimmunologiczna cukrzyca dorosłych.

Kolejnym ważnym elementem układanki pozwalającym odróżnić cukrzycę LADA od cukrzycy typu II jest wskaźnik masy ciała, czyli BMI. Cukrzyca drugiego typu w większości przypadków dotyka ludzi otyłych u których BMI wynosi powyżej 30, a których styl życia doprowadził do powstania insulinooporności. Z kolei cukrzyca LADA dotyka przede wszystkim ludzi szczupłych u których BMI jest w granicach 25.

3. Cukrzyca LADA a nadciśnienie tętnicze

Od pozostałych typów cukrzycy LADA różni się także wartościami ciśnienia tętniczego. W cukrzycy typu II mamy do czynienia z nadciśnieniem, które może osiągać wartości nadciśnienia ciężkiego, tzn. powyżej 180/110 mm Hg. Można zauważyć, że znacznie przekracza ono dolną granicę nadciśnienia czyli 140/90 mm Hg. O ile w źle leczonej cukrzycy pierwszego typu także występuje nadciśnienie, w porównaniu do nadciśnienia cukrzycy typu II jest ono mniejsze i wynosi ok. 150/110 do 160/120 mm Hg.

Warto dodać, że wprawdzie cukrzycy są bardziej narażeni na wystąpienie tego schorzenia, jednakże w dobrze leczonej cukrzycy typu I nadciśnienie w ogóle może się nie pojawić. W cukrzycy LADA ciśnienie osiąga wartości pomiędzy wartościami cukrzycy typu I i II.

Można powiedzieć, że ciśnienie jest najbardziej niepewnym parametrem w odróżnianiu obrazu klinicznego LADA od innych typów cukrzycy. Z drugiej strony przy równoczesnym wystąpieniu z innymi symptomami cukrzycy LADA pełni rolę przysłowiowej „wisienki na torcie” przy rozważaniu przez lekarza decyzji czy wysłać pacjenta na test obecności anty-GAD.

4. Cukrzyca LADA a inne choroby autoimmunologiczne

Cukrzycy LADA często towarzyszą inne choroby o podłożu autoimmunologicznym, takie jak:

• nadczynność tarczycy, np.: choroba Gravesa-Basedowa, której objawami jest wytrzeszcz gałek ocznych, wole czyli powiększona tarczyca, obrzęk przedgoleniowy, utrata masy ciała;
• niedoczynność tarczycy, czyli choroba Hashimoto; podobnie jak choroba Addisona, Hashimoto wielokrotnie częściej występuje u kobiet. W Hashimoto występuje limfocytarne zapalenie tarczycy. Chorobę wykrywa się dosyć późno, ponieważ oprócz stopniowego powiększania się gruczołu, nie daje ona jednoznacznych objawów klinicznych. Komórki tarczycy są stopniowo niszczone i dopiero w sytuacji niedoboru hormonów przeprowadza się dodatkowe testy np.: na obecność przeciwciał czy biopsję cienkoigłową;
• niedoczynność kory nadnerczy, czyli choroba Addisona; jej skutkiem jest utrata sodu i nadmiar wapnia spowodowane brakiem kortyzolu, daje to objawy kliniczne takie jak przewlekłe zmęczenie, osłabienie mięśni, drętwienie kończyn, omdlenia, niskie ciśnienie. Jedną z charakterystycznych cech jest zmiana koloru skóry na ciemniejszy szczególnie w okolicach blizn i błonach śluzowych (np. w jamie ustnej).

Zespół w którym występują razem cukrzyca typu I, choroba Addisona i Hashimoto nazywanye jest zespołem Carpentera. Obraz kliniczny tego zespołu jest bardzo charakterystyczny: występowanie większej ilości palców połączonych błoną lub zrośniętych i wyjątkowo krótkich, szpiczasta czaszka deformacje stóp, wady serca, przepuklina, często występuje jedna, podkowiasta nerka zamiast dwóch. Zespół Carpentera jest jednak bardzo rzadki – statystycznie jedno na milion żywych urodzeń.

5. Diagnostyka i szczegółowe badania na cukrzycę typu LADA

W diagnostyce laboratoryjnej LADA, jak zostało wspomniane na początku, decydujące znaczenie ma test na obecność anty-GAD. Jednak już w rutynowych testach na LADA pojawiają się pewne przesłanki świadczące o cukrzycy LADA. Jednym z nich jest stężenie peptydu-C.

Insulina, zanim przybierze ostateczną formę, występuje pod postacią proinsuliny. Pod wpływem enzymu proinsulina zostaje podzielona na insulinę i peptyd-C, które w równych ilościach zostają wprowadzone do krwiobiegu (jedna cząstka proinsuliny daje jedną cząstkę insuliny i peptydu-C). Peptyd-C nie pełni żadnej biochemicznej roli. W 95% jest metabolizowany w nerkach, niewielka jego część jest usuwana z moczem.

Tak więc peptyd-C po odłączeniu od proinsuliny pełni tylko jedną ważną funkcję – obrazuje kondycję komórek beta wysp trzustkowych. W cukrzycy typu II w związku z insulinoopornością i nadmiernym wydzielaniem insuliny występuje w stężeniach przekraczających normy ale tylko w początkowej fazie cukrzycy.

Z kolei w cukrzycy typu I, w której jest brak lub duży niedobór insuliny, jest go bardzo mało. Jak można się domyśleć, w cukrzycy LADA poziom peptydu-C będzie poniżej normy (norma to 1,2-1,8 ng/ml lub 400-600 pmol/l), jednakże wyższy niż w typowej cukrzycy typu I. Badanie stężenia peptydu-C przy diagnostyce cukrzycy LADA powinno być dwuetapowe. Pierwszy etap diagnozowania cukrzycy LADA to zbadanie stężenia na czczo, drugi polega na dożylnym podaniu 1mg glukagonu, co ma stymulować trzustkę do produkcji insuliny i peptydu-C.

6. Badanie cholesterolu w cukrzycy LADA

Ostatnim, lecz niezmiernie istotnym kryterium cukrzycy LADA jest cholesterol, a właściwie lipoproteiny które go transportują. Najpopularniejsze i wszystkim znane są frakcje LDL i HDL. Zaburzenia lipidowe dotykają 80% chorych na cukrzycę typu II i 10% chorych na cukrzycę typu I. Frakcją, która może pomóc odróżnić cukrzycę LADA od cukrzycy typu II jest HDL, którego stężenie u mężczyzn powinno mieścić się w granicy 35-70 mg/dl, u kobiet 40-80 mg/dl.

W cukrzycy typu II w momencie diagnozowania poziom HDL jest poniżej normy. Dlaczego tak się dzieje? Przyczyn może być kilka: wiek, w którym cukrzyca I i II są rozpoznawane, tryb życia i dieta które do cukrzycy typu II prowadzą, nie pozostają obojętne gospodarce lipidowej. W cukrzycy typu LADA, która jest jedną z form cukrzycy typu I, zgodnie ze statystyką i mechanizmem, który prowadzi do powstania cukrzycy LADA, poziom HDL powinien być w normie.

Cukrzyca typu LADA, jak można zauważyć zarówno w wynikach badań laboratoryjnych jak i obrazie klinicznym nieznacznie różni się od cukrzycy typu I i II. Wiek, w jakim pojawiają się pierwsze objawy LADA a także początkowa skuteczność leczenia cukrzycy charakterystyczna dla cukrzycy typu II sprawia, że często myli się cukrzycę typu II z cukrzycą LADA. Warto pamiętać o tych drobnych różnicach występujących między cukrzycą typu II a cukrzycą LADA, gdyż źle leczona cukrzyca powoduje groźne dla zdrowia i życia powikłania.

7. Cukrzyca typu LADA a historia Paula Fulchera

Dwa lata temu lekarze zdiagnozowali u 59-letniego Paula Fulchera cukrzycę typu 2. W krótkim czasie musiał przejść z leczenia za pomocą tabletek na cztery dawki insuliny dziennie. Jak się później okazało choroba rozwinęła się tak szybko w związku z błędną diagnozą.

Paul jest dyrektorem zarządzającym w firmie zajmującej się specjalistycznym sprzętem dźwigowym, zawsze był szczupły, wysportowany i zdrowo się odżywiał.

"Poszedłem do lekarza ogólnego z klasycznymi objawami cukrzycy. Miałem ciągle uczucie pragnienia i znaczny spadek energii" – tłumaczy chory.

Lekarz zdiagnozował u niego cukrzycę typu 2 i zalecił leczenie metforminą.

"Dla mnie ta choroba to był prawdziwy szok, ponieważ dbałem o siebie, co więcej - nigdy wcześniej nie byłem chory" – podkreśla Paul Fulcher.

Pacjent nie mógł się pogodzić z diagnozą. Postanowił poszukać przyczyny choroby. Po szczegółowych badaniach okazało się, że na długo wcześniej cierpiał na mieszaną formę cukrzycy typu LADA. Chorobę, która jest rozpoznawana u pacjentów zdecydowanie za rzadko.

Specjalistyczne testy krwi wykazały obecność w jego organizmie przeciwciał zwanych anty-GAD, które zazwyczaj występują u osób z cukrzycą typu 1.

"Dowiedziałem się, że mam autoimmunologiczną formę choroby. To mnie trochę uspokoiło, że rozwój choroby był ode mnie zupełnie niezależny" – tłumaczy chory.

Teraz dziesięć razy dziennie sprawdza poziom cukru we krwi i wstrzykuje insulinę przed posiłkami i snem. Mimo to ma około dwa epizody hipoglikemii tygodniowo, kiedy poziom cukru we krwi spada zbyt nisko. Ciągle zastanawia się, czy wcześniejsze rozpoznanie jego przypadłości mogłoby zahamować rozwój choroby.

8. Cukrzyca typu LADA a błędna diagnoza

Cukrzyca typu LADA (Latent Autoimmune Diabetes in Adults), według klasyfikacji etiologicznej jest cukrzycą typu 1A – o podłożu autoimmunologicznym. Ten typu cukrzycy został spopularyzowany w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku, ale dopiero jakiś czas temu Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization – WHO) uznała go oficjalnie za hybrydową formę cukrzycy.

W przypadku cukrzycy typu 2 główną przyczyną rozwoju choroby jest waga pacjenta. Ten rodzaj cukrzycy dotyka przede wszystkich ludzi otyłych (ich BMI jest wyższe od 30). Cukrzyca LADA dotyka osoby szczupłe (BMI pacjentów nie jest wysokie, ponieważ mieści się w granicach 25). Choć choroba ta nie występuje u pacjentów często, źle zdiagnozowana i niewłaściwie leczona może doprowadzić do poważnych problemó zdrowotnych. Okazuje się, że błędni postawione diagnozy w przypadku LADY są powszechnym problemem!

Badania opublikowane w czasopiśmie "Diabetes Care", które objęły ponad 6 tys. osób z całej Europy sugerują, że blisko 10 proc. osób z cukrzycą typu 2 mogło w rzeczywistości cierpieć na autoimmunologiczną cukrzycę wieku dorosłego. W samej Wielkiej Brytanii może to dotyczyć ok. 350 tys. pacjentów.

"To oznacza, że źle zdiagnozowanym pacjentom brakuje właściwego leczenia, a to zwiększa ryzyko powikłań, takich jak choroby serca i problemy z oczami" - podkreśla prof. Olov Rolandsson, ekspert ds. cukrzycy z Uniwersytetu Umea w Szwecji.

Prof. Olov Rolandsson podkreśla, że zdecydowanie zbyt mało lekarzy zaleca pacjentom dodatkowe badania na obecność przeciwciał, które pozwoliłyby na zdiagnozowanie mieszanego typu choroby, a to może powodować niewłaściwe leczenie.

Pacjenci cierpiący na mieszany typ nie powinni m.in. przyjmować pochodnych sulfonylomocznika, który jest powszechnie stosowany w leczeniu cukrzycy typu 2.

"Chorzy z cukrzycą typu 1.5 często nie są właściwie leczeni. Spotykam wielu pacjentów, którzy mają trudności z kontrolowaniem poziomu cukru we krwi, pomimo przestrzegania zaleceń lekarskich. Zbyt rzadka kontrola poziomu cukru we krwi może na przykład sprawić, że ktoś będzie narażony na większe ryzyko powikłań w przyszłości" - ostrzega prof. Rolandsson.

W przebiegu choroby pacjenci często oddają mocz, odczuwają nadmierne pragnienie, są zmęczeni lub ospali. Objawy te przypominają symptomy innych typów cukrzycy.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.