Autofagia – na czym polega i jak ją stymulować?

Autofagia, zwana również autofagocytozą (co oznacza „samozjadanie"), jest naturalnym procesem oczyszczania organizmu z uszkodzonych części komórek. Polega on na rozkładzie fragmentów komórek oraz organelli przez same komórki organizmu.

Rozpad związków chemicznych na elementy składowe, czyli proste cząsteczki, obserwuje się u wszystkich organizmów, których komórki zawierają jądra komórkowe (eukarionty). Są to zarówno bakterie, jak i gady, płazy czy ssaki.

Procesy autofagii dzieli się na trzy grupy:

• autofagia zależna od białek opiekuńczych,
• mikroautofagia,
• makroautofagia.

Autofagocytoza zachodzi w komórkach zdrowych, ale i zmienionych chorobowo. Tym samym proces jest wykorzystywany do niszczenia uszkodzonych fragmentów komórek. Co istotne możliwe jest usuwanie jedynie ich uszkodzonych części, a nie całych komórek (w tym części zdrowych).

Pierwsze wzmianki o autofagii pojawiły się w latach 60. XX wieku, jednak dokładniej zbadał ją dopiero profesor Yoshinori Ohsumi, za co otrzymał nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii.

Jakie znaczenie ma autofagia? Nie sposób jej przecenić. Komórki ciała ulegają uszkodzeniu, a obecność niesprawnych mitochondriów nie jest dla organizmu obojętna. Sprzyja rozwojowi stanów chorobowych, odpowiada za pojawiania się dysfunkcji w obrębie wielu układów. To dlatego usuwanie z organizmu uszkodzonych i martwych części komórek jest niezbędne.

Okazuje się, że „samozjadanie” ma działanie nie tylko korzystne dla zdrowia, ale i lecznicze. Proces prowadzi do oczyszczania organizmu z fragmentów komórek, które są objęte patologiami bądź toczy się w nich proces chorobowy. Autofagia to metoda zarówno samooczyszczania, jak i samoleczenia organizmu.

Dzięki procesowi autofagii komórki permanentnie rozkładają własne zbędne elementy i ułatwiają wzrost nowych komórek. Dzięki temu możliwa jest równowaga pomiędzy syntezą a rozkładem oraz ponownym wykorzystaniem komponentów komórkowych. Ma to kluczowe znaczenie dla zachowania zdrowia i zapobiegania chorobom.

Aktywując proces autofagii w organizmie można złagodzić stany zapalne, spowolnić proces starzenia, ale i zoptymalizować funkcje biologiczne organizmu.

Autofagia jest często inicjowana przez takie czynniki jak stres oksydacyjny, uszkodzenia wywołane działaniem toksyn, występowanie w organizmie niedoborów niezbędnych substancji odżywczych, mutacje DNA czy infekcje o podłożu wirusowym lub bakteryjnym. Jednocześnie na zaburzenia autofagii mogą wpływać różne choroby, takie jak cukrzyca, choroby układu krążenia, nowotwory i otyłość.

Warto pamiętać, że gdy proces autofagocytozy nie jest efektywny, dochodzi do nadmiernego obciążenia komórek organizmu toksynami. To z kolei skutkuje ich sukcesywnym obumieraniem. To dlatego tak ważne jest, aby autofagię stymulować, a co za tym idzie pobudzać organizm do samoleczenia. Co robić? Metodami wspierania autofagii i pobudzania organizmu do odnowy komórkowej są:

• aktywność fizyczna,
• głodówka,
• dieta.

Aktywność fizyczna nie tylko relaksuje i obniża poziom stresu, pomaga wypłukiwać toksyny z organizmu przez pocenie się, ale i działa w jeszcze inny sposób. Prowadzi do powstawania mikrourazów w tkankach. To inicjuje procesy regeneracyjne i prowadzi do odnawiania komórek.

Z kolei głodówka wpływa na spadek poziomu insuliny, ale i wzrost poziomu glukagonu we krwi. To ważne, ponieważ glukagon stymuluje autofagię. Ponadto post wspiera wydzielanie hormonu wzrostu, który pozytywnie wpływa na procesy regeneracji zachodzące w organizmie.

Autofagię wspiera również dieta „Intermittent Fasting”, czyli przerywany post. To dobra alternatywa dla klasycznej głodówki. Jest mniej drastyczna i dotkliwa. Na czym polega? Na przestrzeganiu zasady „okien żywieniowych” i powstrzymaniu się od jedzenia w pozostałym czasie w ciągu doby lub tygodnia. Posiłki spożywa się tylko w okresie ich obowiązywania. Nie mniej ważne jest utrzymanie deficytu kalorycznego. Tylko wtedy dochodzi do niszczenia uszkodzonych elementów komórek organizmu. Ważne również jest by wiedzieć, że do hamowania autofagii prowadzi spożywanie dużej ilości białka. Najlepiej jest ograniczyć jego ilość do około 40 do 70 gram dziennie, w zależności od masy ciała.