Depresja i mania
Depresja i mania są zaburzeniami afektywnymi (nastroju). Jednak wielu ludzi dotkniętych schorzeniami nie traktuje ich jako takie. Stan uporczywego smutku, utrudniającego normalne funkcjonowanie człowieka, czyli depresja, niekiedy uważana jest za wymówkę, którą tłumaczy się lenistwo, czy spadek produktywności w miejscu pracy. A przecież depresja jest chorobą – chorobą z kręgu zaburzeń nastroju. Podobnie jest z manią, która należy do grupy zaburzeń afektywnych. Mania to niejako odwrotność depresji i apatii. Czym manifestuje się epizod maniakalny i jakie są charakterystyczne objawy depresji? Co to jest dystymia? Na czym polega leczenie zaburzeń nastroju?
1. Co to jest depresja?
Depresję można podzielić na:
- epizod depresyjny – łagodny, umiarkowany, ciężki;
- dystymię – długotrwałe obniżenie nastroju o niewielkim nasileniu;
- zaburzenia depresyjne nawracające.
Na depresję można właściwie zachorować w każdym wieku, najwięcej przypadków zachorowań jest jednak w wieku od kilkunastu do trzydziestu kilku lat. Może wystąpić również w wieku szkolnym czy nawet w przedszkolu. Częściej chorują na nią kobiety. Może to być związane z wahaniami hormonów, na jakie są narażone w czasie miesiączki, ciąży czy menopauzy. Poza tym, skłonność do depresji może być przekazywana genetycznie. Aby rozpoznać epizod depresyjny, dolegliwości muszą trwać nie krócej niż dwa tygodnie oraz powinny spełniać poniższe kryteria – minimum dwa z tej grupy:
- nastrój depresyjny;
- utrata zainteresowań i przeżywania przyjemności;
- zwiększona męczliwość.
Minimum dwa z tej grupy:
- osłabienie koncentracji i uwagi;
- niska samoocena i mała wiara w siebie;
- poczucie winy i małej wartości;
- pesymistyczne, czarne widzenie przyszłości;
- myśli i czyny samobójcze;
- zaburzenia snu;
- zmniejszony apetyt.
2. Rozpoznanie depresji
Nie we wszystkich przypadkach depresja jest prawidłowo rozpoznawana. Szacuje się, że około 50% chorych na depresję nie trafia do lekarzy specjalistów. Dzieje się tak, ponieważ często objawy depresji są niespecyficzne, ograniczony jest dostęp do poradni specjalistycznych oraz dlatego, że czasami nasilenie objawów jest niewielkie albo nakładają się na inne. O depresji atypowej (inaczej maskowanej lub depresji z objawami somatycznymi) mówimy wtedy, gdy obniżonemu nastrojowi towarzyszą inne objawy z różnych układów czy narządów, np.: bóle kręgosłupa, bóle brzucha, bóle oraz kołatanie serca, bóle głowy, bezsenność.
Dolegliwości te utrzymują się, mimo że wykluczymy jakiekolwiek ich przyczyny (wykonane badania dodatkowe nie wykazują żadnych nieprawidłowości). Około 90% chorych ma myśli samobójcze, wyraża niechęć do życia, myśli o odebraniu go sobie. Specjaliści wskazują, że ryzyko targnięcia się na swoje życie wynosi 15-25% w ciągu całego życia chorego i zależy od nasilenia choroby. Największe zagrożenie odebrania sobie życia przez pacjentów występuje w okresie bezpośrednio po wypisaniu ze szpitala, kiedy to w wyniku leczenia obserwujemy wzrost aktywności chorego, ale nie nastąpiła jeszcze poprawa obniżonego nastroju. Podwyższone ryzyko samobójstwa utrzymuje się przez blisko rok od opuszczenia szpitala, a także w przypadku nadużywania alkoholu oraz substancji psychoaktywnych (narkotyków).
3. Objawy manii
Mania to zaburzenie psychiczne należące do grupy zaburzeń afektywnych, czyli takich, które charakteryzują się występowaniem podwyższonego bądź drażliwego nastroju. Stany maniakalne mogą być przyczyną euforii i innych przyjemnych doświadczeń bądź przeciwnie – być źródłem frustracji i gniewu, które przeradzają się w urojenia prześladowcze. Uczucie euforii występuje u 71% chorych, drażliwość u 80%, obniżony nastrój u 72%, a u 69% jego chwiejność. Objawami manii są:
- gonitwa myśli – jest stanem, który występuje u 71% chorych;
- odhamowanie seksualne;
- hiperbulia, czyli pobudzenie psychoruchowe – jest to objaw manii, który pojawia się u 87% chorych;
- przymus mówienia – jest to objaw, który występuje u niemal wszystkich chorych (98% chorych);
- niemożność skupienia się i koncentracji;
- zawyżona samoocena i zmniejszenie krytycyzmu – chory na manię prześladowczą podejmuje nieracjonalne i nieprzemyślane działania;
- zmniejszona potrzeba snu (kilkudniowy, całkowity brak potrzeby snu występuje u 81% chorych).
Mania prześladowcza pojawia się, gdy w organizmie następuje wzrost serotoniny i adrenaliny. Jest to dokładna odwrotność depresji. Uważa się, że stan ten może być spowodowany niektórymi chorobami, a są nimi:
- nadczynność tarczycy;
- niewydolność nerek;
- padaczka skroniowa – występują napady częściowo złożone, czyli takie, które są efektem wyładowań w płacie skroniowym mózgu; mogą występować jako omamy węchowe, smakowe, urojenia wzrokowe czy słuchowe; częste jest także pojawianie się zjawiska deja vu lub silne ataki wspomnień z przeszłości;
- pelagra – choroba wywołana niedoborem witaminy B3, która objawia się zapaleniem skóry na wyraźnie odsłoniętych częściach ciała (twarz, dłonie), biegunką, otępieniem, agresją;
- pląsawica Huntingtona – choroba genetyczna, atakująca ośrodkowy układ nerwowy, która powoduje otępienie i niemożność kontrolowania własnych ruchów;
- stwardnienie rozsiane – choroba powodująca wieloogniskowe uszkodzenie (demielinizacja i rozpad aksonów) tkanki nerwowej;
- toczeń rumieniowaty układowy;
- zespół Cushinga – objawy chorobowe wynikające z podwyższonego poziomu kortyzolu; najbardziej charakterystycznym objawem choroby jest nagromadzenie tkanki tłuszczowej na karku, w okolicach nadobojczykowych, twarzy (tzw. twarz księżycowata) i tułowiu.
Chorobę może wywołać także szereg substancji aktywnych, do których należą: amfetamina, cymetydyna, DOPA, kaptopryl, kokaina, kortykosterydy, leki cholinolityczne, przeciwmalaryczne oraz przeciwwirusowe, psychodeliki. Leczenie manii odbywa się za pomocą leków stabilizujących nastrój (sole litu) oraz leków przeciwpadaczkowych (kwas walproinowy, karbamazepina). W początkowym etapie choroby stosuje się leki przeciwpsychotyczne.
Warto zwrócić jeszcze uwagę na zjawisko depresji u osób starszych. Często traktowana jest ona jako stan przynależny wiekowi, jednak powinna być leczona, jak każda inna choroba w tym wieku. Dzięki lekom przeciwdepresyjnym, które są bezpieczne i dobrze tolerowane przez starszych pacjentów, depresja daje się wyleczyć i poprzez to podnosi się jakość życia osoby.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.