Japońskie zapalenie mózgu – przyczyny, objawy i leczenie

Japońskie zapalenie mózgu to choroba odzwierzęca, którą wywołują arbowirusy z grupy Flaviviridae. Występuje w ponad dwudziestu krajach Azji, Australii i Oceanii. Patogeny przenoszą się przez ukłucia komarów. W większości przypadków infekcja ma przebieg łagodny lub nie wywołuje objawów. Zdarza się jednak, że jest przyczyną śmierci. Jak się przed nią chronić i leczyć?

1. Co to jest japońskie zapalenie mózgu?

Japońskie zapalenie mózgu (ang. Japanese encephalitis, JE) to choroba wirusowa przenoszona przez komary rodzaju Culex i Aedes. Wywołują ją arbowirusy z grupy Flaviviridae. Patogeny przenoszą się przez ukłucia insektów. Ich naturalnym rezerwuarem są brodzące na terenach podmokłych ptaki wodne, gady i nietoperze oraz trzoda chlewna w rejonach wiejskich.

Wirus nie przenosi się z człowieka na człowieka. To zoonoza, czyli choroba odzwierzęca. Japanese encephalitis występuje na subkontynencie Indyjskim, w południowo-wschodniej Azji oraz północno wschodniej Australii.

Zobacz film: "Wiedza i świadomość pacjentów w dobie Internetu"

Dotyka głównie takie kraje jak Chiny, Malezja, Birma, Wietnam, Korea, południowy Nepal, Kambodża, Laos, Tajlandia, także Oceania, Filipiny, Japonia, Indie i Sri Lanka. To najczęstsze wirusowe zapalenie mózgu na Dalekim Wschodzie. Po raz pierwszy opisano je w Japonii w latach 70. XIX wieku.

2. Objawy japońskiego zapalenia mózgu

Okres wylegania choroby wynosi od 6 do 16 dni. Większość zakażeń (99%) przebiega bezobjawowo lub dominują objawy grypopodobne. Wówczas pojawia się gorączka, dreszcze, osłabienie i zmęczenie, bóle głowy i mięśni, nudności i wymioty, uczucie rozbicia, zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Po około 10 dniach gorączka ustępuje, a choroba mija samoistnie.

Niestety u około 1% zakażonych obserwuje się ciężkie objawy i powikłania. Manifestują się, gdy wirus zaatakuje ośrodkowy układ nerwowy. Wówczas rozwija się zapalenie mózgu. Pojawia się wysoka gorączka, nagły ból głowy, śpiączka, porażenie kończyn, drżenie mięśni, osłabienie siły mięśni, dezorientacja, trudności z koncentracją, drgawki.

Obserwuje się zaburzenia świadomości, ataki skurczów, spowolnienie reakcji, paraliż, niedowłady oraz inne uszkodzenia neurologiczne. Choroba jest groźna. W połowie ciężkich przypadków skutkuje trwałymi zmianami neurologicznymi.

Ma to związek z tym, że w przebiegu japońskiego zapalenia mózgu może dojść do trwałego uszkodzenia mózgu. Powikłaniami przebytej choroby mogą być ataksja, parkinsonizm, osłabienie siły mięśniowej, otępienie, zaburzenia psychiatryczne. Zakażenie wirusem japońskiego zapalenia mózgu w I i II trymestrze ciąży może prowadzić do zakażenia płodu i poronienia.

Śmiertelność wśród osób chorujących sięga nawet 30%. Zgon zazwyczaj następuje w ciągu kilku pierwszych dni infekcji. Główną przyczyną śmierci jest niedotlenienie mózgu. Szacuje się, że co roku z powodu choroby umiera 20 000 osób, a 68 000 ulega zakażeniu. Zachorowania dotyczą głównie mieszkańców wsi.

3. Diagnostyka i leczenie

Aby potwierdzić rozpoznanie wysnute na podstawie wywiadu oraz obrazu klinicznego, wykorzystuje się metody diagnostyki serologicznej. Kluczowe jest poszukiwanie swoistych przeciwciał w klasie IgM i IgG metodą ELISA.

Specyficzne dla wirusa przeciwciała można z łatwością wykrywać po 8-10 dniach od wystąpienia objawów. Zleca się także morfologię krwi, badania CT, MRI, badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, oznaczanie przeciwciał oraz obecności wirusa w płynie mózgowo-rdzeniowym.

Podczas interpretacji wyników badań serologicznych należy wziąć pod uwagę możliwość reakcji krzyżowych z innymi flawiwirusami (kleszczowego zapalenia mózgu, dengi czy żółtej febry, wirusa gorączki Zachodniego Nilu).

Leczenie japońskiego zapalenia mózgu ma charakter objawowy i polega na łagodzeniu dolegliwości w oraz zapobieganiu powikłaniom. Niemożliwa jest terapia przyczynowa.

4. Szczepienie i zapobieganie chorobie

Chorobie można zapobiegać chroniąc się przed ukąszeniami komarów. Co jest ważne?

• stosowanie repelentów,
• noszenie odpowiednich ubrań: długie rękawy koszul i nogawki spodni,
• unikanie przebywania nad zbiornikami wodnymi od zmierzchu do świtu,
• stosowanie szczepień ochronnych. W Polsce dostępna jest szczepionka inaktywowana (zabita). Jest ona zalecana dla osób dorosłych, młodzieży, dzieci i niemowląt od 2. miesiąca życia, którzy planują wyjazd do krajów, gdzie istnieje duże ryzyko zachorowania.

Dla większości podróżujących do Azji ryzyko zachorowania nie jest wysokie, choć ulega ono zmianie w zależności od miejsca i czasu trwania podróży, pory roku i rodzaju podejmowanej aktywności. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca szczepienia turystom udającym się do regionów endemicznych na miesiąc lub wcześniej przed rozpoczęciem pory największej aktywności komarów.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.