Owrzodzenie Buruli – przyczyna, objawy i leczenie
Owrzodzenie Buruli jest zakaźną, przewlekłą, tropikalną chorobą wrzodową, za rozwój której odpowiadają bakterie Mycobacterium ulcerans. Choroba najczęściej atakuje kończyny dzieci do 15 roku życia, powodując owrzodzenia, rany i martwicę. Na czym polega jej leczenie?
1. Co to jest owrzodzenie Buruli?
Owrzodzenie Buruli to bakteryjna choroba zakaźna, która jest wywoływana przez prątki Mycobacterium ulcerans. Atakuje skórę, tkankę podskórną, mięśnie oraz kości. Owrzodzenie Buruli, po gruźlicy i trądzie, jest trzecią najczęstszą chorobą wywoływaną przez mykobakterie. Chorobę rozpoznaje się w krajach strefy tropikalnej i subtropikalnej: w Afryce, Azji, Ameryce Południowej i Australii.
Zarówno schorzenie, jak i odpowiedzialny za nią patogen po raz pierwszy opisał Peter MacCallum w 1948 roku. Obecna nazwa nawiązuje do dystryktu Buruli, rejonu Ugandy, gdzie w latach 60. XX wieku odnotowano wiele przypadków zachorowań na tę chorobę.
2. Jak dochodzi do zakażenia bakteriami Mycobacterium ulcerans?
Wciąż trwają badania, które mają wyjaśnić szczegółową patogenezę owrzodzenia Buruli. Niektórzy specjaliści przypuszczają, że do zakażenia dochodzi poprzez zakażenie ran skóry. Inni są zdania, że patogeny mogą być przenoszone przez pluskwiaki na zwierzęta. Nie bez znaczenia dla rozwoju choroby jest przebywanie w pobliżu zanieczyszczonych zbiorników wodnych i korzystanie ze zgromadzonej w nich wody.
Zaobserwowano, że owrzodzenie Buruli bardzo często atakuje dzieci, zwykle przed 15 rokiem życia, co ma związek z tym, że młodsze osoby nie mają w pełni wykształconej odporności.
3. Objawy owrzodzenia Buruli
Przebieg owrzodzenia Buruli może być różny dla każdego z obszarów endemicznych. Zwykle jednak choroba początkowo manifestuje się jako niebolesny, ruchomy względem skóry guzek, blaszka lub stwardnienie. Zmiana pojawia się na kończynach dolnych, rzadziej górnych.
Niekiedy pierwszym objawem choroby jest grudka i niewielki obrzęk, który z upływem czasu rozwija się w coraz głębsze owrzodzenie ognisko prowadzące do martwicy skóry i tkanki podskórnej oraz tkanek miękkich (drąży do głębszych tkanek. Ma charakterystycznie uniesione brzegi).
Specjaliści ze Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) owrzodzenia Buruli podzielili na trzy kategorie-stadia:
- stadium pierwsze rozpoznaje się, gdy na ciele pojawia się wyłącznie niewielka zmiana, która nie uszkadza powłok skóry. Co ważne, gdy leczenie nie zostanie wdrożone, po miesiącu choroba zaostrzy się, rozwinie się w kolejne stadium,
- stadium drugie oznacza pojawienie się guzków. Te mogą być tak owrzodziałe, jak i nie. Może im towarzyszyć obrzęk,
- stadium trzecie obejmuje zapalenie kości, mięśni, stawów.
Co interesujące, chorobie nie towarzyszy gorączka czy ból. Dlaczego w przebiegu choroby nie dochodzi do ogólnoustrojowej odpowiedzi organizmu? Ma to związek z tym, że patogen wytwarza mykolakton. To toksyna wywołująca miejscową immunosupresję, istotą której jest hamowanie procesu wytwarzania przeciwciał i komórek odpornościowych.
W rezultacie komórki, zadaniem których jest obrona organizmu przed patogenami, są dezaktywowane. Nie uczestniczą w procesach odpowiedzialnych za pojawienie się gorączki czy bólu.
4. Diagnostyka i leczenie
Owrzodzenie Buruli jest zwykle rozpoznawane na podstawie charakterystycznych objawów klinicznych. Wykonuje się także badania. Pomocna jest:
- metoda genetyczna oparta na PCR umożliwiające wykrycie DNA bakterii w badanej próbce,
- hodowla komórkowa,
- badanie histopatologiczne,
- bezpośrednia analiza materiału biologicznego pod mikroskopem.
W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić:
- zakażenia grzybicze skóry,
- leiszmaniozę,
- tropikalne owrzodzenia zgorzelinowe czy guzki w przebiegu onchocerkozy.
Początkowe zmiany guzkowe mogą przypominać także innymi czyraka, tłuszczaka czy inne infekcje skóry bądź tkanki podskórnej, ale także zmiany typowe dla przewlekłej niewydolności żylnej czy cukrzycy.
Leczenie owrzodzenia wywołanego przez Mycobacterium ulcerans jest konieczne, ponieważ zaniedbana choroba postępuje, prowadząc do głębokiej niepełnosprawności, za którą odpowiadają przykurcze mięśni, deformacje stawów lub kończyn. Powikłaniem choroby są także bliznowce.
Terapia owrzodzenia Buruli obejmuje 8-tygodniową antybiotykoterapię skojarzoną (rifampicyną i streptomycyną). Czasem konieczne jest leczenie chirurgiczne polegające na usunięciu martwych tkanek i zaopatrzenia ran. Bywa, że pacjent wymaga rehabilitacji.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.