Zespół oporności na hormony tarczycy – przyczyny, objawy i leczenie
Zespół oporności na hormony tarczycy należy do rzadkich wrodzonych zaburzeń w obrębie ich działania. Symptomy są nietypowe, ponieważ pacjenci doświadczają jednocześnie objawów nadczynności i niedoczynności tarczycy. Przyczyną choroby jest mutacja genetyczna. W zależności od obrazu klinicznego wyróżnia się oporność uogólnioną, obwodową i przysadkową. Co warto wiedzieć?
1. Co to jest zespół oporności na hormony tarczycy?
Zespół oporności na hormony tarczycy (ang. thyroid hormone resistance) to choroba wywołana zmniejszoną wrażliwością tkanek na hormony tarczycy. Jest uwarunkowana genetycznie, a wynika z nieprawidłowej funkcji jednego z receptorów dla hormonów tarczycy (thyroid hormone receptor, TR).
Inne nazwy schorzenia to zespół upośledzonej wrażliwości na hormony tarczycy lub zespół Refetoffa (Refetoff syndrome, RTH), ponieważ choroba po raz pierwszy została opisana przez Samuela Refetoffa w 1967 roku.
2. Przyczyny zespołu oporności na hormony tarczycy
Choroba występuje z podobną częstością u kobiet i u mężczyzn. Jest rzadka. Dotychczas opisano zaledwie nieco ponad 1000 przypadków. Według statystyk zespół Refetoffa występuje u jednego dziecka na 40 tysięcy urodzonych.
Najczęściej przyczyną RTH są mutacje w genach kodujących receptory hormonów tarczycowych. W większości przypadków zespołu oporności na hormony tarczycy przypisuje się mutacjom w genie β (TRβ), zwłaszcza w receptorze TRβ2. Do mniejszości należą mutacje związane z receptorami TRα1 oraz TRβ1. Dziedziczenie choroby jest autosomalne dominujące lub autosomalne recesywne.
Bezpośrednią przyczynę zespołu oporności na hormony tarczycy stanowi nieprawidłowa czynność receptorów dla takich hormonów jak tyroksyna (T4) czy trójjodotyronina (T3). Ze względu na odmienność fenotypów wyróżnia się trzy postaci oporności na hormony tarczycy: uogólnioną, przysadkową i obwodową.
3. Objawy zespołu Refetoffa
Ponieważ chorobę wywołują różne mutacje genetyczne, które zaburzają czynność jednego z receptorów dla hormonów tarczycowych, jej obraz kliniczny bywa odmienny. Z uwagi na to, że schorzenie jest związane z obniżoną reakcją tkanek na działanie hormonów tarczycy, obok objawów niedoczynności pojawiają się objawy nadczynności gruczołu tarczowego.
Zwykle u osób chorych stwierdza się:
- rozlane wole miąższowe, czyli powiększenie gruczołu tarczowego,
- tachykardię, to jest przyspieszenie czynności serca,
- zaburzenia emocjonalne,
- zespół deficytu uwagi i nadmiernej pobudliwości (ADHD) przy często prawidłowym rozwoju intelektualnym i wzroście.
Czasem obserwuje się zaburzenia czynności układu odpornościowego, niskorosłość, opóźniony wiek kostny, zaburzenia słuchu, nawracające zapalenia ucha czy upośledzenie umysłowe.
4. Diagnostyka i leczenie
W rozpoznawaniu zespołu Refetoffa kluczowe znaczenie mają badania laboratoryjne. U osób dotkniętych zespołem odporności na hormony tarczycy oznacza się wysokie stężenia wolnych hormonów tarczycy oraz prawidłowe lub nieadekwatnie podwyższone stężenie TSH (wynikające z niewrażliwości komórek tyreotropowych przysadki na HT).
Oznacza to, że w badaniach laboratoryjnych najbardziej charakterystycznym choroby objawem jest zwiększone ilości hormonów tarczycowych - tyroksyny i trójjodotyroniny - we krwi, przy czym nadmiarowi T3 i T4 nie muszą towarzyszyć zaburzenia ilości przysadkowej tyreotropiny (TSH)) we krwi.
Zespół oporności na hormony tarczycy wymaga różnicowania z innymi schorzeniami. W tym celu wykonuje się różne badania obrazowe oraz specyficzne testy laboratoryjne.
Typowy dla choroby jest wzrost poziomu TSH po podaniu TRH, czyli hormonu tyreotropowego (pomimo obecności wyższych stężeń hormonów tarczycy). To, że reakcja jest prawidłowa lub nasilona, pozwala odróżnić ją od gruczolaka przysadki (gdy nie obserwuje się odpowiedzi po podaniu TRH). To ważny test pozwalający je różnicować.
Ostateczne potwierdzenie zespołu Refetoffa uzyskuje się po przeprowadzeniu badań genetycznych i wykrycia mutacji w genie kodującym receptor dla hormonów tarczycy, który warunkuje prawidłową odpowiedź organizmu na te substancje.
U wielu pacjentów z zespołem oporności na hormony tarczycy leczenie nie jest konieczne, ponieważ choroba zwykle przebiega bezobjawowo lub z nieznacznie nasilonymi objawami klinicznymi.
Terapię wdraża się, gdy objawy choroby są bardzo nasilone. Wówczas podaje się hormony tarczycy w dużych dawkach. Niektórym pacjentom podaje się tyratrykol, który pobudza receptory dla hormonów tarczycowych).
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.