Fale ultradźwiękowe w leczeniu prostaty

W metodzie HIFU niszczy się falami ultradźwiękowymi tkankę zajętego nowotworem gruczołu krokowego. Ogromną zaletą metody HIFU jest to, że zabiegi mogą być powtarzane w przypadku wznowy miejscowe, gdyż w czasie zabiegu nie dochodzi do uszkodzenia sąsiadujących tkanek, co często dzieje się w czasie radioterapii. W tej metodzie można leczyć chorobę bez wykonywania cięć chirurgicznych, co znów zmniejsza powikłania oraz traumatyzację tkanek.

Fala ultradźwiękowa przechodzi przez żywe tkanki bez ich uszkodzenia. To zjawisko jest między innymi wykorzystywane w badaniu USG. W momencie, gdy wiązka ultradźwięków o odpowiedniej energii zostanie skoncentrowana na pewien punkt, wówczas energia w obrębie tego ogniska powoduje miejscowy wzrost temperatury do ok. 80-90 st. C. Wysoka temperatura w ciągu kilku sekund niszczy komórki gruczołu krokowego łącznie z nowotworem. Rozległość powstałej martwicy zależy od czasu trwania napromieniania.

Fale ultradźwiękowe HIFU wykorzystuje się w leczeniu raka gruczołu krokowego. Wskazanie do zabiegu obejmuje osoby z rakiem prostaty ograniczonym do tego narządu niskiego lub pośredniego ryzyka (Gleason >8). Metodę stosuje się także u chorych z miejscową wznową nowotoworu, którzy przeszli już leczenia operacyjne (prostatektomia) lub byli wcześniej leczeni nieskutecznie radioterapią. Głowica aparatu, która wysyła fale ultradźwiękowe jest wprowadzona w trakcie trwania zabiegu do odbytnicy, a sam zabieg odbywa się bez jakiegokolwiek cięcia chirurgicznego ani zastosowania promieniowania jonizującego.

Zabieg HIFU przeprowadza się w trakcie krótkej hospitalizacji w znieczuleniu dolędzwiowym. Głowicę aparatu wprowadza się przez odbyt (stąd istotne e są choroby odbytnicy jako przeciwwskazania do zabiegu). Czas zabiegu waha się pomiędzy 1-3 godzinami. Przez ten czas chory leży wygodnie leżeć na boku, oraz najczęściej przysypia. Gdy wielkość prostaty u chorego jest większa niż 40 ml rytunowym postępowaniem w czasie tego samego znieczulenia jest wykonanie przezcewkowej resekcji części stercza oraz szyi pęcherza (TURP) w celu zmniejszenia jego objętości oraz przeciwdziałaniu najczęstszym powikłaniom. Wykonanie przezcekowej elektrosekcji znacznie skraca także czas utrzymywania cewnika po zabiegu oraz, co istotne, wpływa korzystnie na długofalową skuteczność onkologiczną.

Jak w każdej metodzie leczniczej także w przypadku metody HIFU istnieją działania niepożądane:

• w czasie zabiegu wskutek obrzęku prostaty dochodzi do jej ucisku na cewkę moczową, co powoduje zatrzymanie moczu. Wtedy konieczne staje się założenie cewnika do pęcherza moczowego na kilka-kilkanaście dni. Jeżeli w czasie zabiegu wykona się przezcewkową elektroresekcję stercza (TURP) (celem TURP jest usunięcie tych części prostaty, które są najbliżej cewki moczowej) konieczność utrzymywania cewnika skraca się do 2-3 dni,
• w czasie wysyłania fal ultradźwiękowych może dojść do uszkodzenia nerwów, które przewodzą impulsy do prącia. Według różnych badań obserwowano w ok. 30% przypadków zaburzenia erekcji po zabiegu,
• po licznych i częstych naświetlaniach może powstać przetoka pomiędzy cewką moczową a odbytnicą, ale obecne generacje urządzeń w typowych przypadkach nie wiążą się z tym powikłaniem,
• zakażenia układu moczowego. Również wcześniejsza przezcewkowa elektroresekcja stercza (TURP) zmniejsza ryzyko zakażenia układu moczowego.

Pojawia się obecnie coraz więcej wieloletnich obserwacji po leczeniu tą metodą w czego konsekwencji metoda jest stosowana we większości krajów europejskich. Europejskie Towarzystwo Urologiczne (EAU) zaleca stosowanie tej metody w leczeniu wznowy miejscowej po radioterapii, oraz w pierwotnym leczeniu raka niskiego oraz pośredniego ryzyka. Pojawiają się także obiecujące doniesienia dotyczące stosowania tej metody w leczeniu wznowy miejcowej po prostatektomii radykalnej, co pozwala na uniknięcie w takich przypadkach zalecanej radioterapii następowej. Metoda HIFU została wprowadzona w Polsce w 2011 r.