Trwa ładowanie...

Prostata

Prostata

Prostata, czyli stercz, jest gruczołem krokowym, który powiększa się, gdy w organizmie spada poziom androgenów – przede wszystkim testosteronu. Lekarze uważają, że przerost prostaty – tzw. gruczolak – pojawia się u mężczyzn w związku ze starzeniem się organizmu. Jest to więc normalny objaw starzenia, tak jak np. siwienie włosów.

Prostata to gruczoł wielkości orzecha włoskiego, który znajduje się bezpośrednio pod pęcherzem moczowym u mężczyzn. Prostata wytwarza płyn, który odżywia i transportuje spermę. Z wiekiem prostata stopniowo powiększa się, prowadząc nierzadko do wystąpienia uciążliwych objawów, dlatego problemów z gruczołem krokowym najczęściej doświadczają mężczyźni po 50. roku życia. Najbardziej powszechne choroby prostaty to: zapalenie gruczołu krokowego, łagodny przerost prostaty oraz rak prostaty.

Przyczyny chorób prostaty

Schorzenia gruczołu krokowego są zwykle wynikiem działania różnych czynników. W etiologii zapalenia prostaty kluczową rolę odgrywają bakterie, zaburzenia odporności, zaburzenia układu nerwowego oraz urazy prostaty. Należy jednak pamiętać, że w wielu przypadkach ustalenie konkretnej przyczyny stanu zapalnego jest niemożliwe. Podobnie niejasne są przyczyny powiększania się prostaty. Lekarze przypuszczają, że przerost gruczołu krokowego może mieć związek ze zmianami poziomu hormonów płciowych, typowymi dla wieku średniego. Gruczoł krokowy jest bowiem hormonozależny. Oznacza to, że jego powstanie oraz wzrost zależy w sposób bezpośredni od męskiego hormonu płciowego czyli testosteronu. To właśnie dlatego u kobiet nie ma prostaty. Ilość testosteronu jest zbyt mała, by pobudzić gruczoł do wzrostu. Testosteron sprawia, że prostata powstaje i może pełnić ważną funkcję przez całe życie mężczyzny. Jeśli jednak testosteron oddziałuje na nią wystarczająco długo (około 50 - 70 lat), może (nie musi) spowodować przerost prostaty. W przeroście prostaty nie byłoby nic złego, gdyby nie fakt, że przechodzi przez nią cewka moczowa.

Nie do końca wiadomo również, dlaczego dochodzi do rozwoju raka prostaty. Rak prostaty to nowotwór należący do grupy gruczolakoraków (lac. adenocarcinoma). Są to raki, czyli nowotwory złośliwe wywodzące się z tkanek gruczołu, np. prostaty. Rak prostaty jest nowotworem powoli rosnącym, dlatego w jego rozwoju nie liczy się tygodni, ale lata. Nie zmienia to faktu, że to groźny nowotwór i trzeci co do częstości występowania u mężczyzn. Rak prostaty początkowo rozwija się w gruczole, zwykle w części obwodowej. Dlatego można go wykryć w badaniu per rectum. Jednakże z czasem daje przerzuty do kości miednicy, żeber oraz do wątroby i płuc. Dodatkowo nowotwór ten nacieka (czyli powoli wrasta i niszczy) pęcherzyki nasienne, pęcherz moczowy i inne narządy położone w miednicy. Jest groźny dla życia.

Objawy chorób prostaty

Symptomy zapalenia gruczołu krokowego różnią się u poszczególnych pacjentów w zależności od przyczyny stanu zapalnego. Typowe objawy to: ból lub pieczenie podczas oddawania moczu, bolesne ejakulacje, ból brzucha, pachwiny lub dolnej części pleców, częste oddawanie moczu, zwłaszcza w nocy, objawy zbliżone do grypy (gdy zapalenie ma źródło w zakażeniu bakteryjnym), silna potrzeba oddania moczu, ból lub dyskomfort penisa lub jąder, problemy z oddawaniem moczu, wstawanie w nocy w celu oddania moczu (nykturia), ból między moszną a odbytem. Trudności w oddawaniu moczu są charakterystyczne także dla łagodnego przerostu prostaty. Chorobie tej mogą towarzyszyć również zakażenia dróg moczowych, kamienie w pęcherzu moczowym oraz osłabienie funkcji nerek.

Największym niebezpieczeństwem jest jednak ostre zatrzymanie moczu, czyli stan, kiedy mimo pełnego pęcherza obrzęknięta i przerośnięta prostata całkowicie uniemożliwia opróżnienie go. W takiej sytuacji może dojść do ostrego zatrucia toksynami w wyniku pozanerkowej niewydolności nerek - jest to stan zagrożenia życia. Najlepiej w ogóle do niego nie dopuścić.

Objawy przerostu prostaty zwykle nasilają się z upływem czasu, jednak u niektórych mężczyzn choroba nie daje o sobie znać mimo znacznego powiększenia gruczołu krokowego. Brak objawów jest typowy także dla wczesnego stadium zaawansowania raka prostaty. Po pewnym czasie mogą pojawiać się jednak niepokojące symptomy: problemy z oddawaniem moczu, krew w spermie lub moczu, obrzęk nóg, ból kości oraz dyskomfort w obrębie miednicy.

Diagnozowanie chorób prostaty

W diagnostyce schorzeń gruczołu krokowego stosowane są różne testy i badania. W rozpoznaniu zapalenia prostaty wykorzystuje się informacje uzyskane za pomocą wywiadu lekarskiego, badania fizykalnego, badania krwi, badania moczu i nasienia, cystoskopii oraz badania urodynamicznego. Z kolei w diagnozowaniu przerostu prostaty kluczowe znaczenie oprócz wywiadu lekarskiego ma badanie per rectum, badanie neurologiczne oraz badanie moczu. Lekarz może zlecić dodatkowe testy, m.in. badanie PSA (antygenu specyficznego gruczołu krokowego - wzrost PSA powyżej 4ng/ml z dużym prawdopodobieństwem świadczy o rozwoju nowotworu, który może być na tyle mały, że nie da się go wyczuć palcem; jednakże nowotwór może się rozwinąć bez wzrostu PSA (bardzo rzadko), dlatego badanie per rectum nadal jest podstawą diagnostyki), pomiar przepływu moczu, badanie USG, biopsję prostaty, cystoskopię oraz tomografię komputerową.

Diagnostyka raka prostaty rozpoczyna się zwykle od badania per rectum i badania PSA. Jeśli jedno z tych badań wykaże nieprawidłowości w obrębie gruczołu krokowego, zlecane jest USG oraz biopsja prostaty. Jeżeli badanie histopatologiczne potwierdzi obecność komórek rakowych, należy ustalić typ nowotworu i jego stopień zaawansowania. Gdy istnieje solidne podejrzenie nowotworu, wykonuje się badanie TRUS. Jest to badanie ultrasonograficzne, ale w przeciwieństwie do zwykłego USG głowicy nie przykłada się do brzucha. Przystawia się ją bezpośrednio do prostaty po wprowadzeniu przez odbytnicę. Oznacza to, że badanie nie należy do najprzyjemniejszych. Jednakże, jeśli ma być wykonana biopsja, to TRUS pozwala przeprowadzić ją w sposób możliwie skuteczny i bezpieczny.

Leczenie chorób prostaty

W leczeniu zapalenia gruczołu krokowego stosuje się antybiotyki (jeśli choroba ma podłoże bakteryjne), alfa-blokery, leki przeciwbólowe oraz masaż prostaty. Alfa-blokery są wykorzystywane także w leczeniu przerostu prostaty. Schorzenie to leczy się również za pomocą innych leków (inhibitory alfa-5-reduktazy, terapia łączona, inhibitory fosfodiesterazy), minimalnie inwazyjnych zabiegów oraz operacji. Dobór terapii zależy między innymi od stopnia nasilenia objawów. Podobnie, w leczeniu raka prostaty podczas wyboru metody leczenia należy wziąć pod uwagę wiele czynników (np. tempo wzrostu guza, jego rozmiar, stan zdrowia pacjenta, skutki uboczne leczenia). Jeśli rak został zdiagnozowany bardzo wcześnie, podjęcie natychmiastowego leczenia może być niepotrzebne. Lekarze zalecają wówczas monitorowanie guza poprzez regularne badania krwi, badania per rectum oraz biopsje. Jeżeli badania te wskazują na postęp choroby, konieczne może być zastosowanie radioterapii, chemioterapii, terapii hormonalnej lub poddanie się operacji.