Jedna szczepionka na wszystkie koronawirusy? Prof. Wysocki: Prace trwają w wielu laboratoriach
Naukowcy opracowali eksperymentalną szczepionkę, która może stanowić wstęp do stworzenia uniwersalnego preparatu, chroniącego przed wszystkimi gatunkami koronawirusów. Zdaniem ekspertów, jeśli taka szczepionka powstanie, może uratować świat przed kolejnymi pandemiami.
1. Uniwersalna szczepionka zatrzyma przyszłe pandemie?
Naukowcy wyróżniają cztery gatunki koronawirusów, którymi mogą zakażać się ludzie.
- Mają one bardzo nietypowe nazwy - 229E, NL63, OC43 oraz HKU1. Dwa ostatnie są blisko spokrewnione z SARS-CoV-2, który opowiada za obecną pandemię - wyjaśnia prof. Krzysztof Pyrć, wirusolog z Uniwersytetu Jagiellońskiego. - Te cztery koronawirusy są bardzo powszechne na całej planecie. Badania pokazują, że każdy człowiek na Ziemi przechodzi zakażenie wszystkimi czterema patogenami do 8. roku życia - dodaje.
Eksperci szacują, że koronawirusy są odpowiedzialne za ok. 20 proc. wszystkich przeziębień, które występują w sezonie jesienno-zimowym. Oprócz tego w dzikiej przyrodzie krążą tysiące innych koronawirusów. Kiedy jeden z nich przełamie barierę gatunkową, czyli przejdzie ze zwierzęcia na człowieka, mamy pandemię.
Do tej pory koronawirusy spowodowały trzy pandemie. Pierwszą wywołał wirus SARS-CoV, który pojawił się w 2002 roku w prowincji Guangdong w południowych Chinach. Druga zaczęła się w 2012 roku na Półwyspie Arabskim. Wywołał ją MERS-CoV (wirus bliskowschodniego zespołu oddechowego).
Trzecią pandemię koronawirusa WHO ogłosiło 11 marca 2020 roku. Do tej pory wirusem SARS-CoV-2 na całym świecie zakaziło się 155 mln osób. Ponad 3,24 mln osób zmarło z powodu COVID-19.
- Jeśli spojrzymy na historię, to wyraźnie widać, że średnio co 10 lat pojawia się nowy, niebezpieczny koronawirus - opowiada prof. Pyrć.
Żeby w przyszłości uniknąć wybuchu kolejnych pandemii, naukowcy chcą opracować uniwersalną szczepionkę pankoronawirusową, która będzie chroniła przed wszystkimi rodzajami koronawirusów.
2. "To dobra podstawa do opracowania uniwersalnej szczepionki"
Prace nad taką szczepionką są prowadzone na Uniwersytecie Wirginii w Charlottesville. Autorami są dr Steven L. Zeichner oraz dr Xiang-Jin Menga. Naukowcy chcą stworzyć preparat, który będzie zawierać niewielki fragment białka S kolca koronawirusa. Jak podkreślają, ten fragment jest nie tylko wspólny dla wszystkich znanych nam koronawirusów, ale i wydaje się odporny na mutacje.
Szczepionka została oparta na genetycznie zmodyfikowanych bakteriach E. coli, które nie mogą wywołać choroby, ale są w stanie dostarczyć białko kolca do komórek układu odpornościowego. Ta technologia produkcji szczepionek uchodzi za tradycyjną oraz bardzo tanią.
Eksperymentalny prototyp preparatu już został przetestowany na zwierzętach. Analiza wykazała, że szczepionka chroni przed wirusem epidemicznej biegunki u świń (PEDV), który również może zakażać ludzi oraz przed COVID-19. W obu przypadkach szczepienie nie zapobiegło zakażeniu, ale powstrzymało rozwój choroby.
"Ze względu na to, że te dwa koronawirusy są spokrewnione, uznaliśmy, że istnieje duże prawdopodobieństwo, by szczepionka chroniąca zwierzę przed PEDV zadziała także przeciwko wachlarzowi wariantów SARS-CoV-2" - piszą naukowcy na łamach "Proceedings of the National Academy of Sciences".
Zdaniem dra Amesha Adalja z Johns Hopkins Center for Health Security w Baltimore, odkrycie dokonane przez naukowców z Uniwersytetu Wirginii, jest dobrą podstawą do opracowania uniwersalnej szczepionki przeciwko wielu koronawirusom.
"Możliwość zlikwidowania biologicznego zagrożenia, które stanowią koronawirusy, byłaby nie do przecenienia, a już najlepiej, jeśli dałoby się to zrobić przy użyciu uniwersalnej szczepionki" - podkreślił dr Adalja.
3. Zamiast białka S naukowcy wzięli białko N
Zdaniem prof. Jacka Wysockiego, wiceprezesa Polskiego Towarzystwa Wakcynologii, uniwersalna szczepionka mogłaby okazać się bardzo przydatna. Jednak jej opracowanie nie będzie łatwe. - Jest to na razie w sferze planów, aniżeli konkretnych perspektyw – podkreśla.
- Mówimy o tej samej grupie wirusów, ale poszczególne gatunki bardzo się od siebie różnią na poziomie genomu. Kolokwialnie mówiąc - człowiek i banan mają więcej wspólnych genetycznych cech niż dwa spokrewnione wirusy - tłumaczy z kolei prof. Pyrć.
Eksperci wskazują również na przykład szczepionek przeciw grypie.
- Stosujemy te szczepionki już od lat, a jednak do tej pory nie opracowano uniwersalnego preparatu przeciwko różnym wariantom wirusa. Szczepionka przeciwko grypie musi być co roku aktualizowana, aby chronić przed chorobą w kolejnych sezonach – podkreśla prof. Wysocki.
Oprócz tego zadaniem prof. Wysockiego obecnie przedmiotem zainteresowania wielu laboratoriów na całym świecie jest uniwersalna szczepionka przeciw COVID-19, która chroniłaby przed wszystkimi wariantami wirusa.
Prace nad takim preparatem trwają m.in. na Uniwersytecie w Nottingham w Wielkiej Brytanii we współpracy z firmą Scancell. Szczepionka ma położyć kres ciągłym obawom o mutacje koronawirusa SARS-CoV-2. Naukowcy chcą stworzyć preparat, który będzie opierał się tylko na białku kolca, które znajduje się w rdzeniu wirusa i jest tzw. nukleokapsydem lub białkiem N. Uważa się, że to białko jest znacznie mniej podatne na mutacje.
Testowanie nowego preparatu z udziałem ludzi ma rozpocząć się w drugiej połowie 2021 roku.
Zobacz również: Czym są nietypowe zakrzepy krwi? EMA potwierdza, że takie powikłania mogą mieć związek ze szczepionką Johnson&Johnson
Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.