Nadpłytkowość (trombocytoza) – rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie
Nadpłytkowość (trombocytoza) to choroba, która polega na wzroście trombocytów, czyli na nadmiernej produkcji płytek krwi. O stanie nadpłytkowości można mówić, gdy ilość płytek krwi przekracza 600 000/µl (600 G/l). Schorzenie to przeważnie dotyka osoby między 50. a 60. rokiem życia. Czy nadpłytkowość jest groźna? Jak obniżyć wysoki poziom płytek krwi? Nadpłytkowość samoistna - czy to nowotwór?
1. Czym jest nadpłytkowość (trombocytoza)?
Nadpłytkowość (trombocytoza) oznacza wzrost liczby płytek krwi, czyli podwyższone płytki krwi, płytki krwi powyżej normy, stan ten rozpoznaje się, gdy PLT przekracza 600 000/µl (600 G/l).
Trombocytoza może być wynikiem problemów ze szpikiem kostnym lub skutkiem wielu innych chorób. Płytki krwi odpowiadają za prawidłowe krzepnięcie krwi, podwyższone PLT informuje o nieprawidłowościach w tym procesie i zwiększonym ryzyku wystąpienia zakrzepów.
2. Rodzaje nadpłytkowości
Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje trombocytozy:
nadpłytkowość samoistna - choroba nowotworowa prowadząca do nadmiernej produkcji megakariocytów, czyli prekursorów płytek krwi, najczęściej rozpoznawana jest u osób starszych, podstawą diagnostyki są płytki krwi powyżej 450 000/µl oraz zaburzenia w obrazie szpiku pobranego w czasie biopsji,
nadpłytkowość wtórna (nadpłytkowość reaktywna) - może być wynikiem długotrwałego stanu zapalnego, chorób nowotworowych, stosowania leków lub przebytych operacji, zdarza się także, że towarzyszy anemii i chorobie alkoholowej, nadpłytkowość krwi o podłożu wtórnym diagnozowana jest u 3/4 przypadków, ma lżejszy przebieg i daje szansę na całkowite wyleczenie.
Nadpłytkowość u dzieci jest najczęściej trombocytozą wtórną, wywołaną przez przewlekłe lub ostre zakażenia, zabiegi chirurgiczne lub nowotwory. Podwyższone płytki krwi u dziecka (wysokie płytkie krwi u dziecka) rzadko są wynikiem nadpłytkowości samoistnej.
3. Przyczyny nadpłytkowości
Wysokie płytki krwi mogą być wynikiem wielu różnych schorzeń. Przyczyny nadpłytkowości samoistnej są nieznane, uważa się, że powodem jest mutacja w komórce szpiku, co prowadzi do niekontrolowanej produkcji trombocytów, których nadmiar widoczny jest w wynikach krwi (za wysokie płytki krwi, wysoki poziom płytek krwi).
Przyczyny nadpłytkowości wtórnej to:
- przewlekły stan zapalny (np. zapalenie stawów, jelita grubego, gruźlica, sarkoidoza),
- choroba nowotworowa,
- niedobór żelaza,
- choroba alkoholowa,
- usunięcie śledziony,
- zabiegi operacyjne,
- leki powodujące nadpłytkowość (np. winkrystyna, doustne środki antykoncepcyjne),
- częste oddawanie krwi,
- intensywny wysiłek fizyczny (przez 15-30 minut w morfologii jest za dużo płytek krwi).
4. Objawy nadpłytkowości
Objawy nadpłytkowości pierwotnej to przede wszystkim powstawanie krwotoków i skrzepów w naczyniach krwionośnych. Zazwyczaj do krwawienia dochodzi z błon śluzowych w jamie ustnej, w przewodzie pokarmowym, drogach moczowych lub błonie śluzowej nosa, zaś zakrzepy powstają głównie w naczyniach śledzionowych (powodując powiększenie śledziony) lub mózgowych (istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia udaru).
Takim dolegliwościom nadpłytkowości mogą towarzyszyć następujące objawy:
- parestezje,
- porażenie połowicze (niedowłady),
- zgorzel,
- erytromelalgia,
- napady padaczkowe,
- zaburzenia wzroku.
Ponadto w związku z powstaniem zakrzepów w małych naczyniach przy nadpłytkowości może wystąpić martwica palców lub niedokrwienie. Nadpłytkowość może objawiać się:
- skazą krwotoczną,
- stanami podgorączkowymi,
- utratą masy ciała,
- świądem skóry,
- splenomegalią,
- hepatomegalią,
- obfitymi potami.
5. Diagnozowanie nadpłytkowości
Podstawą diagnostyki nadpłytkowości jest morfologia krwi, w której rozpoznaje się za wysokie płytki krwi (nadmiar płytek krwi, za wysokie PLT). Dużą wartość ma również biopsja aspiryczna szpiku, która polega na pobraniu od pacjenta próbki krwi szpikowej, przydatnej do otrzymania obrazu układu krwiotwórczego. Można otrzymać ją z mostka, kolca biodrowego, wyrostka kolcowego trzeciego lub czwartego kręgu lędźwiowego, a w przypadku dzieci z trzonu kości piszczelowej).
W niektórych wypadkach przeprowadza się badanie cytogenetyczne lub badanie molekularne.
6. Nadpłytkowość - rokowania
Całkowite wyleczenie nadpłytkowości samoistnej nie jest możliwe, terapia trwa całe życie i polega przede wszystkim na zmniejszaniu objawów i rozwijających się powikłań. U osób bez czynnika ryzyka trombocytoza nie wpływa na długość życia, natomiast u pacjentów z ryzykiem problemów zakrzepowych oraz wzrostem liczby leukocytów we krwi wynosi około 14-25 lat.
Rokowania w przypadku nadpłytkowości wtórnej są zależne od choroby podstawowej, która odpowiada za podwyższony poziom płytek krwi. Leczenie nadmiaru płytek krwi jest dostosowywane indywidualnie, pacjenci stosują leki zmniejszające agregację płytek krwi.
Jak obniżyć płytki krwi? Trudno stwierdzić czy domowe sposoby na obniżenie płytek krwi mogą być skuteczne, zaleca się natomiast sięganie po produkty i zioła na nadpłytkowość, które zmniejszają ryzyko zakrzepów, to:
7. Nadpłytkowość - profilaktyka
Nie ma naukowo potwierdzonych metod profilaktyki nadpłytkowości, zaleca się jedynie wykonywanie badań płytek krwi raz na 2-3 miesiące. Warto również kontrolować krzepliwość krwi, ponieważ incydenty zakrzepowe są częstym powikłaniem trombocytozy. Dobrym pomysłem będzie również racjonalna, zbilansowana dieta oraz regularna aktywność fizyczna, dostosowana do indywidualnych możliwości.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.
