Płytki krwi - wskazania i przebieg badania PLT, interpretacja wyników
Płytki krwi to inaczej trombocyty. Obok erytrocytów i leukocytów płytki krwi stanowią trzeci rodzaj podstawowych elementów morfotycznych krwi. Ich rola ma ogromne znaczenie, ponieważ biorą one udział w regulacji krzepnięcia krwi. Co warto wiedzieć o płytkach krwi?
1. Czym są płytki krwi?
Płytki krwi są jednym z elementów układu krzepnięcia. Płytki krwi powstają w szpiku kostnym z megakariocytów. W miejscu uszkodzenia naczynia krwionośnego płytki krwi przylegają do niego i uwalniają z siebie szereg substancji chemicznych, biorących udział w procesie krzepnięcia krwi, które powodują nagromadzanie się i zlepianie płytek krwi, co skutkuje zatamowaniem krwawienia.
Płytki krwi to podłużne bezjądrzaste strzępki komórek krwi. Są to dyskowate struktury, mniejsze od pozostałych komórkowych składników krwi człowieka. Płytki krwi mają postać otoczonych błoną komórkową fragmentów cytoplazmy megakariocytów.
Ponadto płytki krwi zawierają szereg ziarnistości odpowiedzialnych za proces inicjacji krzepnięcia i skurczu naczyń krwionośnych. Płytki krwi żyją 7-14 dni.
2. Rola płytek krwi
Trombocyty, za których produkcję jest odpowiedzialny szpik kostny, warunkują prawidłowe funkcjonowanie układu krwionośnego. Zapewniają odpowiedni przepływ krwi przez naczynia, zapobiegając wydostaniu się jej na zewnątrz.
W sytuacji, kiedy dochodzi do ich uszkodzenia, trombocyty aktywizują się, dzięki czemu jest możliwe zakrzepnięcie rany – powstaje czop, który hamuje krwawienie.
Aby proces ten przebiegał bez zarzutu, ilość płytek krwi musi być odpowiednia, w przeciwnym razie mechanizm przestaje funkcjonować jak należy, na skutek czego może dochodzić do obfitej, długotrwałej utraty krwi. Norma dla osób dorosłych wynosi 140–440 tysięcy na milimetr sześcienny.
3. Wskazania do badania płytek krwi
Oznaczenie ilości płytek krwi, czyli PLT, zaleca się w sytuacji, kiedy u pacjenta zostają zaobserwowane problemy z układem krwionośnym. Na badanie powinny zdecydować się osoby, u których łatwo dochodzi do powstania siniaków i często występuje krwawienie z nosa.
Niepokojące jest także przedłużające się krwawienie po niewielkich skaleczeniach oraz obfite miesiączkowanie. Sygnałem ostrzegawczym bywa ponadto krwawienie z przewodu pokarmowego, w tym także obecność krwi w stolcu oraz pojawienie się na skórze wybroczyn, czyli przypominających wysypkę, niewielkich czerwonych punktów.
4. Przebieg badania PLT
Przeprowadzane na czczo badanie PLT jest wykonywane najczęściej przy okazji morfologii krwi obwodowej, więc jego przebieg zasadniczo nie różni się od towarzyszącej jej procedury. Z żyły przedramienia przy użyciu jednorazowej igły jest pobierana krew, która następnie jest poddawana odpowiedniej analizie.
Przed przystąpieniem do badania PLT, lekarz musi zostać przez pacjenta poinformowany o wszystkich lekach, które aktualnie zażywa, gdyż zawarte w nich substancje mogą mieć wpływ na otrzymane wyniki. Ważne jest również wcześniejsze unikanie nadmiernego wysiłku fizycznego. Aby nie dopuścić do wycieku, jest konieczne uciskanie miejsca wkucia po wyjęciu igły.
5. Metody oznaczenia płytek krwi
Płytki krwi w morfologii oznacza się za pomocą metod manualnych i automatycznych. Do metod manualnych należą:
- metoda Fonio – pośredniego oznaczania liczby płytek krwi, obarczona dużym błędem;
- metoda komorowa – krwinki płytkowe, przy odpowiednim rozcieńczeniu badanej próbki krwi, są liczone w komorze Bürkera przy użyciu mikroskopu kontrastowo-fazowego.
Najmniejszym błędem pomiaru płytek krwi są obarczone metody automatyczne oznaczania płytek krwi. Istotny wpływ na wynik badania płytek krwi ma dokładne wymieszanie krwi. Powstanie mikroskrzepów w próbce powoduje znaczne zmniejszenie liczby płytek krwi i stanowi częstą przyczynę błędu.
6. Interpretacja wyników PLT
6.1. PLT powyżej normy
Płytki krwi powyżej normy to stan określany jako trombocytoza albo nadpłytkowość. Do nadpłytkowości może dochodzić:
- w wyniku przewlekłych stanów zapalnych (gruźlica, reumatoidalne zapalenie stawów);
- po wysiłku fizycznym;
- w niedoborze żelaza;
- po usunięciu śledziony;
- w ciąży;
- w przebiegu niektórych nowotworów (czerwienica, przewlekła białaczka szpikowa);
- przy stosowaniu estrogenów lub doustnych leków antykoncepcyjnych.
Czasami zdarza się także, tzw. nadpłytkowość samoistna. Zwiększona ilość PLT może prowadzić do powstawania zakrzepów, głównie w stanach pooperacyjnych i krwotokach, chociaż zdarza się, że staje się przyczyną obfitych krwawień – jakość produkowanych w nadmiarze płytek nie jest bowiem odpowiednia.
6.2. PLT poniżej normy
PLT poniżej normy jest określane mianem trombocytopenii, czyli małopłytkowości. Płytki krwi poniżej normy mogą być skutkiem ubocznym stosowania niektórych leków (heparyna, chinidyna, doustne leki przeciwcukrzycowe), mogą też wynikać z niedoboru witaminy B12 lub kwasu foliowego, z infekcji, nowotworów i innych chorób, a także z nadużywania alkoholu.
Obniżenie poziomu płytek krwi może wskazywać na:
- ostre infekcje, w tym poważne infekcje uogólnione;
- zespół wykrzepiania śródnaczyniowego;
- choroby autoimmunologiczne (toczeń, samoistna plamica małopłytkowa);
- układowe choroby tkanki łącznej;
- choroby krwi i szpiku kostnego, w tym białaczki;
- krwawiące wrzody żołądka.
U kobiet w trakcie krwawienia miesięcznego liczba płytek krwi może ulec zmniejszeniu o nawet około 25-50 proc., dlatego morfologia krwi w trakcie miesiączki może dawać niemiarodajne wyniki.
Układ krzepnięcia ma dużą rezerwę bezpieczeństwa i nawet wyraźne obniżenie się liczby płytek krwi (do 50 x 109/l) nie daje zwykle żadnych objawów. Należy zachować jednak dużą ostrożność, ponieważ nieleczone obniżanie się poziomu płytek krwi grozi poważnymi powikłaniami w postaci krwawień do różnych narządów.
Każdy przypadek wyraźnego obniżenia się poziomu płytek krwi wymaga pilnej konsultacji lekarskiej. Szczególnie niepokojące jest współistnienie z małopłytkowością objawów infekcji, pojawienie się wybroczyn na skórze oraz krwawień, znacznego obniżenia się liczby leukocytów lub poziomu hemoglobiny. Niewyjaśnione, dłużej trwające obniżenie się poziomu płytek krwi wymaga specjalistycznej diagnostyki w warunkach szpitalnych, w tym czasami nawet punkcji szpiku kostnego.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.