Czas protrombinowy (PT) - sposób oznaczania, normy, interpretacja wyników
Badanie czasu PT, czyli czasu protrombinowego, jest używane do oceny zewnątrzpochodnej drogi aktywacji układu krzepnięcia, co jest uwarunkowane zawartością w osoczu czynników krzepnięcia V, VII, X, a także protrombiny i fibrynogenu. Wynik pomiaru czasu protrombinowego można wyrażać w różny sposób (w sekundach, procentach normy czy INR). Jego badanie jest wykorzystywane przede wszystkim w monitorowaniu leczenia przeciwkrzepliwego za pomocą doustnych antykoagulantów, ale także w diagnostyce chorób wątroby oraz nabytych i wrodzonych skaz krwotocznych.
1. Wskazania do oznaczenia czasu protrombinowego (PT)
Określanie czasu wskaźnika protrombinowego jest wykonywane podczas diagnostyki chorób wątroby, monitorowowania leczenia antykoagulantami przyjmowanymi doustnie oraz w diagnostyce wrodzonych i nabytych skaz krwotocznych.
Oznaczanie czasu wskaźnika protrombinowego powinno zostać wykonane po przebyciu zabiegów operacyjnych, u osób cierpiących na nowotwory, a także w przypadku złamania nóg lub miednicy. Wykonuje się go także po przejściu zapalenia i zakrzepicy żył głębokich kończyny dolnej. Czas wskaźnika protrombinowego jest także oznaczany u kobiet:
- będących w ciąży i po porodzie,
- przyjmujących doustną antykoncepcję,
- przyjmujących hormonalną terapię zastępczą,
- otyłych i posiadających masywne żylaki.
Wartość tego wskaźnika zależy od obecności we krwi fibrynogenu II, V, VII, X. Czas protrombinowy pozwala ocenić sprawność funkcjonowania krzepnięcia krwi, która zależniona jest od czynników, występujących poza naczyniami krwionośnymi, a wytwarzanymi w wątrobie.
Czas protrombinowy można przedstawić jako procent aktywności protrombiny, wyliczany z krzywej rozcieńczeń osocza prawidłowego. Można także wyrazić go w sekundach, jako różnicę między czasem protrombinowym pacjenta i osoczem kontrolnym. Norma w jego przypadku to 13-17 sekund lub 0,9-13 INR lub 80-120 proc.
2. Przebieg badania czasu protrombinowego
Do badania czasu protrombinowego pobiera się próbkę krwi żylnej, najczęściej z żyły łokciowej. Na badanie krwi pacjent powinien zgłosić się na czczo, po przynajmniej 8-godzinnej przerwie od ostatniego posiłku.
Pobraną krew umieszcza się w probówce, która zawiera 3,8% roztworu cytrynianu sodu. Stosunek osocza do cytrynianu powinien wynosić 9:1. Do płynu dodaje się tromboplastynę tkankową i jony wapnia, a następnie mierzy czas od ich dodania do uzyskania skrzepu krwi w probówce.
Obecnie istnieje bardzo wiele modyfikacji tej metody z użyciem analizatorów automatycznych, co pozwala na uzyskiwanie bardziej miarodajnych wyników.
3. Interpretacja wyników czasu protrombinowego
Prawidłowy wynik badania czasu protrombinowego wynosi 12-16 sekund i jest zależny w dużej mierze od aktywności dodanej tromboplastyny. Z tego względu wynik rzadko jest podawany w sekundach. Natomiast może on być wyrażony w inny sposób jako:
- wskaźnik protrombinowy - czyli stosunek czasu kontrolnego do czasu badanego, najczęściej wyrażony w procentach; wyliczany jest według wzoru: PT kontrolny (sek.)/PT osoby badanej (sek.) x 100%; powinien on wynosić od 80 do 120%;
- współczynnik protrombinowy – PT osoby badanej (sek.)/PT kontrolny (sek.);
- międzynarodowy współczynnik znormalizowany (wskaźnik INR) - czyli wartość współczynnika protrombinowego podniesiona do potęgi ISI, która odzwierciedla aktywność użytego preparatu tromboplastyny (najczęściej używany jest pierwotny wzorzec tromboplastyny IRP 67/40). W warunkach prawidłowych INR wynosi 0,9 - 1,3; w praktyce do monitorowania leczenie doustnymi antykoagulantami stosowany jest wyłącznie wskaźnik INR.
3.1. Zbyt wysoki wskaźnik protrombinowy
Do wydłużenia czasu protrombinowego PT (podwyższenia INR) dochodzi w przypadku:
- niedoborów witaminy K;
- leczenia doustnymi antykoagulantami – są to antagoniści witaminy K, pochodne kumaryny, jak acenokumarol i warfaryna; przy leczeniu tymi substancjami wartość INR powinna mieścić się w granicach 2,0 - 3,5 w zależności od sytuacji klinicznej;
- niedoborów czynników krzepnięcia II, V, VII, X;
- dużych niedoborów fibrynogenu;
- przewlekłych chorób miąższu wątroby – w ich przebiegu dochodzi do upośledzenia syntezy niektórych czynników krzepnięcia; oznaczanie PT jest w tym przypadku czułym wskaźnikiem stanu wątroby;
- zaburzeń polimeryzacji fibrynogenu;
- obecności inhibitorów krzepnięcia;
- rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC).
3.2. Zbyt niski wskaźnik protrombinowy
Zbyt długi czas protrombinowy może świadczyć o zakrzepicy, która w połowie przypadków przebiega bezobjawowo i polega na powstaniu zakrzepu w żyle. Może to być także oznaką nadkrzepliwości (trombofilii), która jest skłonnością do powstawania zakrzepów wewnątrz tętnic lub żył głębokich.
Zbyt krótki czas protombinowy może także świadczyć o zwiększonej aktywności czynnika VII. Co więcej, skrócenie tego czasu można odnotować także w okresie okołoporodowym.
Zobacz także:
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.