Niedokrwistość z niedoborów (żelaza, kwasu foliowego, witaminy B12)
Niedokrwistość z niedoboru żelaza, kwasu foliowego oraz witaminy B12 to dolegliwość, która może zostać wyleczona przez zmiany w diecie. Anemii nie należy ignorować, ponieważ zaburzenie funkcjonowania krwi jest zawsze sygnałem alarmowym dla organizmu. Niedokrwistość z niedoboru witaminy B12 czy kwasu foliowego powoduje zaburzenie syntezy DNA i upośledza dojrzewanie jąder komórkowych. Anemia z niedoboru kwasu foliowego niebezpieczna jest szczególnie u kobiet w ciąży.
- 1. Objawy niedokrwistości z niedoborów
- 2. Niedokrwistość z niedoboru żelaza
- 3. Anemia z niedoboru witaminy B12
- 3.1. Przyczyny niedokrwistości z niedoboru witaminy B12
- 3.2. Objawy niedoboru witaminy B12
- 3.3. Neurologiczne skutki niedoboru witaminy B12
- 3.4. Leczenie niedokrwistości z niedoboru B12
- 3.5. Badania w diagnostyce niedoborów witaminy B12
- 4. Niedokrwistość z niedoboru kwasu foliowego
1. Objawy niedokrwistości z niedoborów
Niedokrwistość z niedoborów to dość często występujące schorzenie krwi, które powoduje zaburzenie syntezy DNA i upośledzenie dojrzewania jąder komórkowych. O niedokrwistości można mówić wtedy, gdy wartość hemoglobiny we krwi obniży się poniżej 12 g% u mężczyzn i 13 g% u kobiet.
Główne objawy niedokrwistości z niedoborów to:
- blada skóra,
- zaparcia,
- wypadanie włosów,
- znużenie,
- pękanie kącików ust,
- trudności z oddychaniem,
- trudności z koncentracją,
- łamliwe paznokcie,
- słabszy popęd płciowy,
- mrowienie w stopach i dłoniach,
- apatia.
2. Niedokrwistość z niedoboru żelaza
Niedokrwistość z niedoboru żelaza inaczej zwana jest niedokrwistością mikrocytarną. Do przyczyn tej niedokrwistości zaliczamy zespół złego wchłaniania, przewlekłe krwawienia wynikające z różnych przyczyn, u kobiet bardzo obfite miesiączkowanie.
Osoby, które mają za mało żelaza, powinny przyjmować preparaty żelaza w czasie jedzenia i wzbogacić swoją dietę o czerwone mięso, warzywa liściaste, produkty pełnoziarniste, warzywa strączkowe oraz suszone śliwki i figi.
Jeśli lekarz nie stwierdzi, że u danej osoby wystąpiła niedokrwistość z niedoboru żelaza, nie należy przyjmować preparatów żelaza, ponieważ mogą być one niebezpieczne dla zdrowia. Warto pamiętać o tym, aby nie przyjmować żelaza z mlekiem, ponieważ wapń zatrzymuje jego wchłanianie.
Podobne działanie mają kawa i herbata. Osoby z niedokrwistością z niedoboru żelaza powinny spożywać preparaty z jeżówki i pokrzywy, które pomagają przyswoić żelazo ze spożywanych produktów i dań.
3. Anemia z niedoboru witaminy B12
Witamina B12, inaczej kobalamina, jest konieczna do funkcjonowania organizmu, jednak niedokrwistość z niedoboru witaminy B12 może nie objawiać się latami. Do prawidłowego przyswajania tej witaminy przez organizm niezbędny jest specjalny nośnik (tzw. czynnik wewnętrzny Castle'a) wytwarzany przez śluzówkę żołądka.
Gdy czynnik wewnętrzny nie jest dostępny w dostatecznych ilościach, np. na skutek częściowego wycięcia żołądka lub zaniku błony śluzowej żołądka, przyswajanie kobalaminy przez organizm jest niewystarczające. Niedobór witaminy B12 powoduje rozwój niedokrwistości megaloblastycznej, która charakteryzuje się obecnością dużych krwinek we krwi obwodowej (MCV).
Witamina B12 odgrywa ważną rolę w procesach metabolizmu szybko dzielących się komórek, np. komórek nerwowych, komórek krwi i komórek układu pokarmowego. Przy długotrwałym niedoborze kobalaminy mogą rozwijać się zaburzenia neurologiczne w postaci niezbornego chodu, zaburzeń czucia wibracji i ułożenia kończyn.
Braki tej witaminy prowadzą do trudności z koncentracją, apatii, urojeń, bolesnych owrzodzeń w kącikach ust, przedwczesnego siwienia, zażółcenia białkówek, wzdęć oraz biegunek, wstrętu do potraw smażonych i mięsa, zaburzeń psychicznych oraz zmian w mózgu i układzie nerwowym.
Niedokrwistość spowodowana niedoborem witaminy B12 przyczynia się do zaburzeń syntezy DNA, a w wyniku tego do upośledzenia procesu dojrzewania jąder komórkowych. Na niedokrwistość z niedoboru kobalaminy bardziej narażeni są palacze. Ryzyko wystąpienia tej dolegliwości jest większe u mieszkańców Europy Północnej, zwłaszcza u kobiet.
3.1. Przyczyny niedokrwistości z niedoboru witaminy B12
Najczęstsze przyczyny niedokrwistości z niedoboru witaminy B12, to:
- nieprawidłowa dieta uboga w witaminę B12,
- alkoholizm,
- schorzenia związane z niedoborem lub zaburzeniem funkcji czynnika Castle'a, odpowiedzialnego za wchłanianie kobalaminy,
- schorzenia związane z zespołem złego wchłaniania,
- zakażenie tasiemcem,
- zaburzenia wchłaniania kompleksu kobalamina – czynnik Castle'a w jelicie krętym,
- zakażenie bruzdogłowcem szerokim,
- niedobór transkobalaminy II i inne.
Niedokrwistość ta nie pojawia się nagle, zwykle jest to kilkumiesięczny lub kilkuletni proces.
3.2. Objawy niedoboru witaminy B12
Brak witaminy B12 w organizmie prowadzi do rozwoju zmian chorobowych w różnych narządach układów: pokarmowego, krwiotwórczego i nerwowego.
Do typowych objawów anemii megaloblastycznej z niedoboru witaminy B12 należą:
- bladość skóry o odcieniu żółtocytrynowym z ogniskami odbarwień,
- zażółcenie twardówek,
- zmiany zapalne żołądka,
- błony śluzowej języka, przełyku i jelit,
- wygładzenie języka,
- zajady w kącikach ust,
- pieczenie języka,
- jadłowstręt.
W zaawansowanym stadium anemii mogą występować takie dolegliwości, jak: kołatanie serca, zawroty głowy, duszność, szum w uszach.
3.3. Neurologiczne skutki niedoboru witaminy B12
Zaburzenia neurologiczne wynikające z niedoboru witaminy B12 polegają przede wszystkim na występowaniu drętwień kończyn, pieczenia i osłabienia mięśni nóg, zaburzeń pamięci i koncentracji, drażliwości i labilności emocjonalnej.
Niekiedy pierwsze symptomy niedoboru witaminy B12 wynikają z demielinizacji nerwów rdzenia kręgowego i kory mózgowej. Należą do nich: neuropatia obwodowa, zwyrodnienie sznurów rdzenia kręgowego, demielinizacja istoty szarej mózgu.
3.4. Leczenie niedokrwistości z niedoboru B12
W leczeniu anemii z niedoboru witaminy B12 należy stosować, o ile to możliwe, leczenie przyczynowe (spożywanie pokarmów bogatych w witaminę B12).
Jeśli leczenie przyczynowe nie przynosi pozytywnych rezultatów, stosuje się podawanie witaminy B12 w zastrzykach domięśniowych w dawce 1000 µg 1 raz dziennie przez 10-14 dni, następnie po ustąpieniu wykładników laboratoryjnych niedokrwistości 100–200 µg 1 raz w tygodniu do końca życia (gdy przyczyna niedoboru witaminy jest nieusuwalna, leczenie musi być prowadzone do końca życia).
Najlepszym źródłem witamin z grupy B są kiełki, żółte i zielone warzywa, drożdże piwne, orzechy, migdały, razowa mąka, groch, kapusta, soczewica, ciemny ryż, wątróbka cielęca, fasola, melasa i sezam. Niedokrwistość z niedoboru witaminy B12, żelaza i kwasu foliowego negatywnie wpływa na funkcjonowanie organizmu, dlatego warto jej zapobiec poprzez stosowanie urozmaiconej diety bogatej w te składniki odżywcze.
Efekty leczenia
Pierwsze efekty leczenia można zaobserwować już po tygodniu – we krwi obwodowej zwiększa się liczba retikulocytów, hemoglobiny, poprawia się hematokryt. Normalizacja parametrów krwi obwodowej następuje po około 2 miesiącach leczenia.
W przypadku usunięcia żołądka lub w stanach po resekcji jelita cienkiego witaminę B12 podaje się profilaktycznie 100 µg domięśniowo 1 raz w miesiącu.
Poprawa morfologii krwi następuje już po kilkunastu dniach leczenia. Gdy przyczyna niedoboru witaminy jest nieusuwalna, leczenie musi być prowadzone do końca życia. Na początku terapii trzeba wykonywać zwykle kilka wstrzyknięć na tydzień, później na ogół wystarcza jeden zastrzyk w miesiącu.
3.5. Badania w diagnostyce niedoborów witaminy B12
Do zdiagnozowania anemii megaloblastycznej z niedoboru witaminy B12 konieczne jest przeprowadzenie morfologii krwi. Morfologia przy anemii z niedoboru witaminy B12 wykazuje powiększone krwinki czerwone i ich nadmierne wybarwienie. Do potwierdzenia diagnozy należy przeprowadzić biopsję szpiku kostnego.
Biopsja szpiku potrzebna jest do wykluczenia ewentualnych innych przyczyn niedokrwistości. W ustaleniu rozpoznania anemii z niedoboru witaminy B12 pomaga również stwierdzenie podwyższonych wartości bilirubiny we krwi oraz obniżonej liczby płytek krwi i leukocytów. W niedokrwistości złośliwej stwierdza się zmniejszoną absorpcję witaminy B12 bez czynnika wewnętrznego i prawidłową po podaniu tego czynnika.
W przypadku niedokrwistości Addisona-Biermera wykonuje się również inne badania – oznaczenie przeciwciał przeciwko czynnikowi wewnętrznemu oraz komórkom okładzinowym żołądka.Wskazane jest także wykonanie gastroskopii, w której stwierdza się zapalenie zanikowe, poparte badaniem histologicznym wycinków z błony śluzowej żołądka.
W diagnostyce przyczyny niedoboru witaminy B12 pomocny jest rozszerzony test Schillinga oceniający wchłanianie witaminy B12. Pozwala on odróżnić, czy przyczyną zmniejszonego wchłaniania jest niedobór czynnika wewnętrznego (IF), czy też upośledzone jest wchłanianie witaminy w jelicie krętym.
4. Niedokrwistość z niedoboru kwasu foliowego
Niedobór kwasu foliowego, czyli witaminy B4, prowadzi do nudności, biegunki i zapalenia języka. Kwas foliowy jest niezwykle istotny dla ciężarnych, niemowląt oraz dojrzewających dziewcząt.
Warto pamiętać, że na poziom kwasu foliowego w organizmie mają wpływ leki antykoncepcyjne i spożywanie dużych dawek witaminy C. Tego rodzaju niedokrwistość powoduje zaburzenie syntezy DNA i upośledzenie dojrzewania jąder komórkowych
Kwas foliowy niezbędny jest do prawidłowej pracy erytrocytów. Jego brak szczególnie niebezpieczny jest u kobiet w ciąży, ponieważ może spowodować uszkodzenia układu nerwowego płodu.
Przyczyny niedokrwistości z niedoboru kwasu foliowego:
- zespół złego wchłaniania,
- niedobory w diecie,
- przewlekły alkoholizm,
- okres zwiększonego zapotrzebowania – ciąża, kamienie piersią, choroba nowotworowa,
- przyjmowanie niektórych leków, np. metotreksatu, leków przeciwpadaczkowych (np. fenytoina) i leków przeciwgruźliczych.
Niedokrwistości spowodowanej niedoborem kwasu foliowego można zapobiegać poprzez wzbogacenie diety o dużą ilość warzyw i owoców oraz niespożywanie alkoholu. Kobieta planująca ciążę powinna przyjmować profilaktycznie suplementy diety z witaminą B4 na ok. 2 miesiące przed.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.