Oreksyna – działanie i właściwości

Oreksyna jest substancją, która działa jako neurotransmiter, neuromodolator i hormon. Jest wytwarzana przez komórki nerwowe znajdujące się w pniu mózgu i podwzgórzu, głównie w neuronach zlokalizowanych w obszarze bocznego podwzgórza. Jej aktywność odpowiada za regulację apetytu i pociąg do alkoholu. Wpływa także na regulację rytmu dobowego, wiąże się ją również z chorobą Alzheimera.

1. Co to jest oreksyna?

Oreksyna (hipokretyna) to hormon wytwarzany przez grupę komórek nerwowych obecnych w podwzgórzu i pniu mózgu. Związane z nią receptory znajdują się w różnych regionach mózgu (ich aksony docierają do niemal wszystkich struktur ośrodkowego układu nerwowego).

Neuropeptydy, które nazywa się oreksynami lub hipokretynami, odkryły dwie niezależne grupy badawcze posługujące się odmienną metodyką w 1998 roku. Dziś wiadomo, że hipokretynę dzieli się na dwie substancje: oreksynę A i oreksynę B (nazywane również hipokretynami 1 i 2).

Obydwie oreksyny powstają z tego samego genu przez alternatywne składanie RNA. Wpływają na komórki docelowe na drodze aktywacji receptorów OXR1 oraz OXR2 (te należą do nadrodziny receptorów sprzężonych z białkami G). OXR1 jest receptorem selektywnie wiążącym oreksynę A, a OXR2 jest receptorem nieselektywnym, który z takim samym powinowactwem wiąże obydwie oreksyny.

2. Oreksyna – działanie

Zobacz film: "Cukrzyca. Historia Mai"

Oreksyna pełni funkcję neurotransmittera, neuromodulatora, a po wydzieleniu do krwi także hormonów. Rozległa lokalizacja zarówno zakończeń neuronów oreksynowych, jak i receptorów oreksyny A w układzie nerwowym oraz tkankach obwodowych sugerują bardzo złożoną rolę, jaką może pełnić ten peptyd.

Okazuje się, że oreksyna:

• reguluje proces pobierania pokarmów i wydatkowania energii,
• ponieważ wpływa na podwzgórze, warunkuje prawidłową regulację wydzielania hormonów tropowych,
• ponieważ oddziałuje na jądro miejsca sinawego, reguluje rytm sen-czuwanie (oreksyna jest odpowiedzialna za regulację snu i czuwania, zmniejsza senność i aktywizuje; niski poziom hipokretyny wywołuje narkolepsję i rozregulowanie rytmu dobowego),
• hamuje syntezę prolaktyny,
• wpływa na produkcję i wydzielanie glikokortykosteroidów, hormonu wzrostu oraz hormonów płciowych,
• prowadzi do zwiększania syntezy ATP,
• odpowiada zastymulowanie sekrecji i ekspresji adiponektyny,
• stymuluje proces magazynowania trójglicerydów, prowadzi do zwiększania syntezy kwasów tłuszczowych i trójglicerydów.

Oreksyny przede wszystkim wpływają na sen i regulację rytmu dobowego, masę ciała – w tym nadwagę i otyłość, pociąg do alkoholu i chorobę alkoholową, także chorobę Alzheimera.

2.1. Oreksyna a sen i narkolepsja

Oreksyna odpowiada za regulację mechanizmów związanych ze snem i czuwaniem. Dzięki niej zasypiamy wieczorem, kiedy jesteśmy spokojni i zrelaksowani, a czuwamy w stanie zagrożenia. Utrata neuronów odpowiedzialnych za produkcję oreksyny prowadzi do zaburzeń koncentracji uwagi, snu i narkolepsji. To choroba o podłożu neurologicznym objawiająca się niekontrolowanym zapadaniem w sen.

Według naukowców osoby cierpiące na bezsenność mogą mieć zbyt dużo hipokretyny w mózgu, zaś osoby zmagające się z narkolepsją mają jej za mało. Udowodniono, że osoby z narkolepsją cierpiące na niski poziom hipokretyny doświadczają pomieszanych etapów snu (oreksyna wpływa na kolejność faz snu, który dzieli się zwykle na cztery etapy, przebiegające w określonej kolejności).

Jak leczyć bezsenność wywołaną nadmiarem oreksyny? Wskazane jest zastosowanie leków blokujących wydzielanie hormonu. Okazuje się bowiem, że niewielkie obniżenie jego poziomu może ułatwiać zasypianie i wydłużyć czas snu nocnego.

2.2. Oreksyna a choroba Alzheimera

Ponieważ pozbawiony snu organizm ma tendencję do odkładania beta-amyloidu, który wywołuje Alzheimera, oreksynę powiązano z chorobą Alzheimera. Naukowcy podejrzewają również, że hipokretyna odgrywa rolę w rozwoju depresji, ADHD i innych zaburzeniach psychicznych.

2.3. Oreksyna a alkohol

Oreksyna ma wpływ na rozwój choroby alkoholowej. Jej nadprodukcja może bowiem zwiększać ochotę na alkohol i ograniczać działanie różnych mechanizmów. Tym samym ograniczenie wydzielania oreksyny ułatwia utrzymanie abstynencji.

2.4. Oreksyna a otyłość

Osoby z niedoborem oreksyny narażone są także na nadwagę i otyłość. Hipokretyna odgrywa bowiem pewną rolę w metabolizmie tłuszczów. Dlaczego?

Oreksyna jest hormonem, który odpowiada za spalanie tłuszczu. Co więcej, może pobudzać proces spalania brunatnego tłuszcz u ludzi otyłych (u których często rozpoznaje się jej niedobory).

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.