Sferocytoza wrodzona – leczenie, objawy, dziedziczenie
Sferocytoza wrodzona to niedokrwistość hemolityczna o niejednorodnym obrazie klinicznym wywołana zaburzeniami w budowie białek błony i cytoszkieletu erytrocytów. W przebiegu choroby krwinki czerwone przyjmują kulisty kształt, zamiast prawidłowego dwuwklęsłego. Jakie są przyczyny i objawy choroby? Na czym polega jej leczenie?
1. Co to jest sferocytoza wrodzona?
Sferocytoza wrodzona to niedokrwistość hemolityczna opisana po raz pierwszy w 1871 roku. Choroba często występuje w populacji północnoeuropejskiej, jej rozpowszechnienie określa się na 1:2000. Oznacza to, że jest najczęstszą wrodzoną niedokrwistością hemolityczną, która prowadzi do szybszego rozpadu krwinek czerwonych.
Wrodzoną anemia hemolityczna to grupa kilkudziesięciu chorób, które cechuje skrócony czas przeżycia krwinek czerwonych. W obrazie klinicznym stwierdza się niedokrwistość o różnym stopniu nasilenia, żółtaczkę i powiększenie śledziony.
Wyróżnia się 5 typów sferocytozy wrodzonej. To:
- typ 1 z niedoborem ankiryny-1,
- typ 2 z niedoborem spektryny β,
- typ 3 z niedoborem spektryny α,
- typ 4 z niedoborem białka prążka 3,
- typ 5 z niedoborem białka 4.2.
Schorzenie jest znane także jako wrodzona niedokrwistość sferocytowa, wrodzona żółtaczka hemolityczna, choroba Minkowskiego i Chauffarda.
2. Przyczyny sferocytozy wrodzonej
Sferocytoza wrodzona jest spowodowana anomaliami w budowie białek błony komórkowej i cytoszkieletu erytrocytów. Ta choroba genetyczna dziedziczona jest jako cecha autosomalna dominująca (w 75 proc. przypadków. Do jej wystąpienia wystarczy kopia genu pochodząca tylko od jednego rodzica), rzadziej jako cecha autosomalna recesywna. W większości przypadków występuje rodzinnie, choć zdarzają się również miejsce mutacje spontaniczne de novo.
Przyczyną sferocytozy jest mutacja genów kodujących białka szkieletu erytrocytów, które są odpowiedzialne za utrzymywanie odpowiedniego kształtu erytrocytów (tzw. rusztowanie krwinki). W wyniku mutacji genetycznych dochodzi do zmian ilościowych lub jakościowych białek, co prowadzi do zmniejszenia współczynnika powierzchni erytrocytów do ich objętości. Co to znaczy?
Gdy erytrocyty zmieniają kształt z obustronnie wklęśniętego na kulisty, ich powierzchnia ulega zmniejszeniu. To skutkuje upośledzeniem elastyczności i zdolności do odkształcania, czego skutkiem jest skrócenie czasu ich przeżycia oraz hemoliza. To przedwczesny i nieprawidłowy proces rozpadu czerwonych krwinek, następujący wskutek różnych czynników.
3. Objawy sferocytozy wrodzonej
Przebieg kliniczny sferocytozy wrodzonej bywa mało charakterystyczny i zmienny, zwłaszcza w okresie niemowlęcym. Ponadto stopień nasilenia jej objawów jest różny: od niewielkich, przez postaci łagodne i umiarkowane, do ciężkich, z uzależnieniem od transfuzji koncentratów krwi. Co więcej u dorosłych, w obrębie jednej i tej samej rodziny, obserwuje się czasami różnorodne objawy kliniczne.
Pierwsze objawy sferocytozy mogą pojawić się w dzieciństwie, a w cięższych przypadkach nawet w okresie noworodkowym. Typowe objawy to:
- hiperbilirubinemia z niedokrwistością w okresie noworodkowym,
- powiększenie wątroby (hepatomegalia),
- powiększenie śledziony (splenomegalia),
- żółtaczka o różnym nasileniu,
- kamica żółciowa związana z tworzeniem się kamieni bilirubinowych, a co za tym idzie również napady kolki żółciowej,
- osłabienie, nadmierne męczenie się,
- przyspieszona akcja serca przy niższych wartościach hemoglobiny,
- zaburzenia rozwojowe kośćca w cięższych przypadkach (gotyckie podniebienie, czaszka wieżowata).
W bardzo ciężkich przypadkach pojawia się tak zwany przełom hemolityczny, czyli gwałtowne zaostrzenie niedokrwistości. Wówczas pojawia się wysoka gorączka, nagłe osłabienie, utrata przytomności, bóle brzucha, narastające zażółcenie powłok skórnych i powiększenie śledziony.
4. Diagnostyka i leczenie
Rozpoznanie stawiane jest najczęściej w dzieciństwie. Umożliwia je wywiad oraz wykluczenie innych przyczyn wystąpienia niedokrwistości, żółtaczki oraz powiększenia śledziony i wątroby.
W celu rozpoznania wykonuje się badania laboratoryjne z krwi. Kluczowy jest test oporności osmotycznej erytrocytów, poziom retikulocytów będących prekursorami krwinek czerwonych oraz MCHC, czyli średniego stężenia hemoglobiny w erytrocytach.
Leczenie sferocytozy ma charakter objawowy, ponieważ nie istnieją terapie przyczynowe ukierunkowane na choroby genetyczne. Wykorzystuje się różne rozwiązania, od suplementacji kwasu foliowego, przez przetaczanie koncentratu krwinek czerwonych, po przetoczenie krwi i usunięcie śledziony (tzw. splenektomię).
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.