Szczepionka na Covid-19: co warto o niej wiedzieć i czy jest bezpieczna?

Szczepionka na Covid-19 to realna szansa na zatrzymanie pandemii koronawirusa. Została opracowana pod koniec grudnia i sprawnie wprowadzona do obrotu. Istnieje kilka jej rodzajów, a każdy z nich opiera się na technologii mRNA lub wektorowej. Czy szczepienie na Covid jest bezpieczne i jak przebiega? Co należy o nim wiedzieć?

1. Szczepionka na Covid-19

Szczepionka na Covid-19 to preparat opracowany przez naukowców z całego świata (głównie z Niemiec i USA), który znacznie zwiększa szanse wygaszenia pandemii wirusa SARS-CoV-2 i zatrzymanie zachorowalności na chorobę Covid-19. Została opracowana w oparciu o dwie technologie:

• wektorową (opiera się na modyfikacji aktywnego wirusa do postaci, w której nie będzie już groźny dla człowieka)
• mRNA (wykorzystuje odizolowany kod genetyczny wirusa)

Każda z nich różni się przede wszystkim sposobem wykonania, a ich skuteczność jest porównywalna.

Zadaniem szczepionki jest wytworzenie w organizmie mechanizów obronnych, które będą hamować rozwój wirusa i zapobiegną dalszemu rozprzestrzenianiu się go. Zaszczepione osoby zyskają odporność i będą mogły być spokojne o swoje zdrowie. Jednocześnie nie będą zarażać innych, dzięki czemu pandemia szybciej wygaśnie, a świat wróci do normalności.

1.1. Proces tworzenia szczepionki na Covid-19

Szczepionka na Covid-19 została opracowana przez firmę Pfizer i BioNTech pod koniec 2020 roku. W grudniu pierwsza partia trafiła do polskich szpitali, gdzie od razu przystąpiono do szczepienia osób należących do tzw. grupy zero, a więc całego personelu medycznego - lekarzy, pielęgniarek, ratowników, a także osób, które na co dzień pracują w przychodniach i klinikach, ale nie mają bezpośredniego kontaktu z pacjentami covidowymi.

W badaniach na zwierzętach ustalono dopuszczalną dawkę, aby następnie móc rozpocząć testy na ludziach, którzy zgłaszali się do programów badawczych w celu przetestowania szczepionki na własnej skórze. Na tym etapie naukowcy szukali możliwych skutków ubocznych i działań niepożądanych nowej szczepionki.

2. Szczepionka wektorowa oraz mRNA

Istnieją dwa podstawowe rodzaje szczepionek przeciwko wirusowi SARS-CoV-2: wektorowa oraz metoda mRNA.

Choć preparaty są inne, metody ich opracowania są dwie - mogą być to szczepionki mRNA lub wektorowe. Szczepionka mRNA wykorzystuje kod genetyczny koronawirusa, czyli właśnie jego mRNA. Wnika ono do organizmu i stymuluje wytworzenie białek, które odpowiadają za odporność i reagują na komórki wirusa. Po wytworzeniu białek mRNA ulega degradacji i nie powoduje żadnych innych zmian w organizmie.

Szczepionka wektorowa wykorzystuje aktywne wirusy, które są modyfikowane tak, aby zminimalizować ryzyko zakażenia. Zwykle są to wirusy, których skuteczność potwierdzono przy okazji innych szczepień lub takie, które rzadko wywołują choroby u człowieka. Te nieaktywne, niegroźne postaci wirusa nazywane są właśnie wektorami. Szczepionka ta polega na wprowadzeniu wirusa i wytworzeniu bardzo silnej odpowiedzi autoimmunologicznej organizmu.

2.1. Rodzaje szczepionek dostępnych w Polsce

Polska zakontraktowała zakup pięciu różnych rodzajów preparatów. Pochodzą one od różnych firm, mają inną skuteczność i skład. Niektóre z nich są jeszcze w fazie ostatnich testów i nie są oficjalnie zarejestrowane.

Szczepionki mRNA na Covid-19, które będą stosowane w Polsce, to:

• Pfizer i BioNTech - jej skuteczność sięga 95%. Została opracowana przez niemieckich i amerykańskich ekspertów;
• CureVac - opracowana przez niemieckich naukowców;
• Moderna - stworzona przez naukowców z USA. Jej skuteczność sięga 94.4%.

Szczepionki wektorowe na Covid-19, które zostaną podane polskim pacjentom, to:

• Astra Zeneca Uniwersytet Oksfordzki - jej skuteczność wynosi ok. 90%;
• Johnson&Johnson - opracowana przez ekspertów z USA.

3. Szczepionka na Covid-19 a skutki uboczne

Mnóstwo osób obawia się skutków ubocznych przyjęcia szczepionki na Covid. Preparat został przygotowany w oparciu o nagłą potrzebę, z tego powodu pacjenci obawiają się, czy produkt na pewno został prawidłowo przetestowany i czy rzeczywiście może być dopuszczony do obrotu.

Faktem jest, iż każdy człowiek reaguje inaczej na tę samą grupę składników aktywnych. Przykładem mogą być klasyczne leki przeciwbólowe lub antybiotyki - u części osób skutki uboczne mogą być większe, u innych - niezauważalne albo mogą w ogóle nie wystąpić. Podobnie jest w przypadku szczepionki na Covid-19, a także wszystkich innych szczepionek.

Niemniej jednak od grudnia na całym świecie zaszczepiono niemal 3 miliony osób. Wiadomo, że jedynie u kilku osób doszło do reakcji alergicznej (wstrząsu anafilaktycznego), która była związana z uczuleniem na jeden ze składników preparatu. Naukowcy i lekarze przekonują, że takich sytuacji nie da się uniknąć, a z ewentualnymi reakcjami alergicznymi trzeba się liczyć. Jeśli jednak nie mieliśmy nigdy uczulenia na żaden składnik leku, zastrzyku czy innego stosowanego przez nas preparatu, ryzyko wystąpienia skutków ubocznych jest znikome.

Osoby, które poddały się szczepieniu zwracają uwagę jedynie na ból ramienia, w które wprowadzono szczepionkę. Jest to również naturalna reakcja organizmu na iniekcję i wprowadzenie do mięśni składników aktywnych. Ból jest charakterystyczny dla niemal wszystkich szczepień (nie tylko tych na Covid-19) i ustępuje samoistnie po kilku dniach. U niektórych występuje także:

• ból głowy
• wysoka gorączka, która mija po kilku dniach - zwykle po 2 dobach.

3.1. Czy szczepienia na Covid-19 są obowiązkowe?

Szczepienie na Covid-19 jest w pełni dobrowolne i nie ma żadnej grupy społecznej, która miałaby być zmuszona do przyjęcia preparatu. Niemniej jednak Ministerstwo Zdrowia apeluje do obywateli, aby zachęcić ich do zgłoszenia się do punktu szczepień. Im więcej osób zdobędzie odporność na koronawirusa (szczególnie tych w grupie ryzyka), tym większe są szanse na całkowite wygaszenie pandemii w najbliższym czasie.

Pełną informację na temat szczepienia na koronawirusa można uzyskać na stronie Ministerstwa Zdrowia. Tam znajdują się przede wszystkim:

• Charakterystyka Produktu Leczniczego
• Ulotka dla Pacjenta
• Skrócona informacja dla pacjenta, opracowana na podstawie oficjalnej ulotki znajdującej się w ChPL
• Karta Przypominająca dla Pacjenta
• Kwestionariusz wstępnego wywiadu przesiewowego przed szczepieniem osoby dorosłej przeciw COVID-19

4. Gdzie można się zaszczepić?

Szczepienia będą realizowane we wszystkich placówkach świadczących usługi POZ i AOS, a także w:

• centrach szczepiennych
• mobilnych placówkach medycznych
• zespołach szczepiących.

Możliwe jest także zrealizowanie szczepienia w domu pacjenta, jeśli sam nie chce lub nie może (ze względu na kwarantannę lub zły stan zdrowia) udać się do placówki medycznej samodzielnie.

Pacjenci będą stopniowo otrzymywać e-skierowanie na szczepienie. Będzie ono ważne 60 dni od wystawienia. Jeśli z jakiegoś powodu nie będziemy mogli zaszczepić się w tym terminie lub jeszcze nie będziemy pewni, czy chcemy to zrobić, można zgłosić się do dowolnego lekarza (mającego kontrakt z NFZ lub nie) i poprosić o indywidualne e-skierowanie.

Aby umówić termin szczepienia, należy zadzwonić na infolinię lub umówić się elektronicznie poprzez Internetowe Konto Pacjenta, dostępne pod adresem pacjent.gov.pl. System od razu umawia pacjenta na dwa terminy (szczepionka podawana będzie w dwóch dawkach) i przypomina o nich poprzez SMS.

4.1. Jak przygotować się do szczepienia?

Przed przystąpieniem do szczepienia należy bezwzględnie poinformować lekarza o:

• alergiach na leki
• obecnych chorobach i infekcjach
• reakcji na wkłucia (np. utrata przytomności związana ze stresem przed iniekcją)
• problemach z krzepnięciem krwi
• posiadanych chorobach osłabiających układ immunologicznych (np. zakażenie wirusem HIV)
• przyjmowanych lekach, szczególnie sterydowych i immunosupresyjnych (także tych, które planujemy brać w najbliższej przyszłości)
• niedawno otrzymanych szczepionkach
• planowanych zabiegach.

Istnieje możliwość, że szczepionka wejdzie w niepożądane interakcje z innymi lekami i w ten sposób wywoła niepożądane skutki uboczne. Nie możemy ukryć przed lekarzem także żadnej alergii - pokarmowej, farmaceutycznej, etc. Tylko w ten sposób będziemy mogli zapewnić sobie bezpieczeństwo podczas szczepienia.

Po przyjęciu dawki szczepionki należy przez jakiś czas (ok. 15 dni) pozostać pod kontrolą lekarza. Nie musi to być pobyt w szpitalu. Wystarczy, że raz na jakiś czas skontaktujemy się ze specjalistą i powiemu mu, jak się czujemy i czy coś nam dolega.

Informacja o przebytym szczepieniu będzie wpisana do e-Karty szczepień. Pacjent może także poprosić o wystawienie zaświadczenia, które umożliwi mu korzystanie z udogodnień.

5. Szczepienie na Covid-19 krok po kroku

Szczepienie odbywa się w pełnym reżimie sanitarnym, a przed przyjęciem pierwszej dawki należy wypełnić kwestionariusz. Kolejne etapy szczepienia to:

• przyjęcie pierwszej dawki preparatu (0.3 ml)
• przyjęcie drugiej dawki (0.3 ml) minimum 21 dni po podaniu pierwszej dawki
• do czasu uzyskania pełnej odporności należy chronić się przed infekcjami przez 7 dni od przyjęcia drugiej dawki

Szczepionka podawana jest domięśniowo, wkłucie wykonuje się na ramieniu pacjenta. Pełną odporność uzyskuje się maksymalnie po 7 dniach od przyjęcia drugiej dawki.

Jeśli nie możemy stawić się do punktu szczepień po drugą dawkę szczepionki, należy jak najszybciej powiadomić swojego lekarza lub skontaktować się z wybraną placówką, aby ustalić nowy termin.

6. Czy szczepionka na Covid-19 jest bezpieczna?

Tak, szczepionka na Covid-19 jest preparatem w pełni bezpiecznym. Ewentualne skutki uboczne wiążą się z niewielkimi dolegliwościami bólowymi w okolicy wkłucia lub mają związek z alergią pacjenta na któryś ze składników preparatu.

Kontrowersje wokół szczepionki pojawiły się w przestrzeni publicznej na długo przed jej oficjalnym wprowadzeniem do obrotu. Ludzie obawiali się tego, iż produkt jest niedopracowany i niedostatecznie przebadany, a co za tym idzie - może zaszkodzić, a nie pomóć. Spora grupa ludzi dopatruje się w szczepionkach niejako teorii spiskowych i jest zdania, iż szczepienie ma na celu masową manipulację i doprowadzenie do katastrofy cywilizacyjnej.

Wirusolodzy i epidemiolodzy z całego świata starają się uspokoić opinię publiczną i przekonać, że podawany pacjentom preparat jest sprawdzony i bezpieczny dla zdrowia i życia. Nie ma żadnych podstaw medycznych, aby sądzić, iż szczepienie może wywołać groźne skutki uboczne czy zmienić strukturę ludzkiego DNA (takie obawy również pojawiały się wśród obywateli).

W rzeczywistości baza preparatu była opracowywana od 30 lat. Firma Pfizer pracowała nad szczepionkami na inne choroby zakaźne, opierając swoją pracę na schemacie produkcyjnym, jaki jest użyty w szczepionce na Covid-19. Od wielu lat testowali preparaty zawierające tzw. matrycowe RNA wirusa, dzięki czemu możliwe było tak szybkie opracowanie szczepionki. Nie jest to więc wynik kilkumiesięcznej, ale kilkudziesięcioletniej pracy całego zespołu ekspertów.

Dodatkowo Chińscy naukowcy już na początku 2020 roku wyodrębnli kod genetyczny nowego koronawirusa, co dało Pfizerowi możliwość natychmiastowego działania. Szacuje się, że na specjalistyczny sprzęt firma przeznaczyła blisko 200 milionów dolarów.

Cały proces usprawniła również popularyzacja mediów społecznościowych, które pozwoliły zarekrutować ogromną grupę osób, które poddały się dobrowolnym testom. Na ostatnim etapie produkcji szczepionkę na Covid-19 podano ponad 40 tysiącom ochotnikom.

7. Koszty szczepienia na Covid

Polska zawarła umowę z pięcioma dostawcami, od których łącznie kupi 62 miliony szczepionek, których koszt wyniesie 2.4 miliarda złotych. Całość będzie finansowana z budżetu państwa, a sami pacjenci nie będą musieli dopłacać za możliwość zaszczepienia się.

Dołącz do nas! Na wydarzeniu na FB Wirtualna Polska - Wspieram Szpitale - wymiana potrzeb, informacji i darów będziemy na bieżąco informować, który szpital potrzebuje wsparcia i w jakiej formie. #WSPIERAM

Zapisz się na nasz specjalny newsletter o koronawirusie.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.