To już epidemia. Dotyka nawet 35 proc. Polaków
Według różnych badań od 23 do 35 proc. osób pracujących w Polsce doświadcza wypalenia zawodowego. To zjawisko nasiliło się szczególnie w okresie pandemii. Brak równowagi między pracą a życiem prywatnym oraz stały stres stwarzają warunki sprzyjające wypaleniu zawodowemu - mówią psycholodzy. Poniżej przedstawiamy objawy wypalenia zawodowego i wyjaśniamy, czy można dostać zwolnienie lekarskie z tego powodu.
1. Wypalenie zawodowe dotyka znaczną część populacji
Problematyka wypalenia zawodowego jest szeroko omawiana, szczególnie od czasu pandemii. Praca dłużej niż osiem godzin dziennie, chroniczny stres, wysokie oczekiwania, brak wsparcia i możliwości rozwoju zawodowego, a także zaburzona równowaga między życiem zawodowym a prywatnym - to tylko niektóre czynniki sprzyjające wypaleniu zawodowemu.
Ile osób doświadcza wypalenia zawodowego? Firma ADP, specjalizująca się w usługach kadrowo-płacowych, przeprowadziła badanie "People at Work 2022: A Global Workforce View", w którym wzięło udział 33 tysiące pracowników z 17 krajów.
Wyniki wskazują, że co czwarty Polak czuje wypalenie zawodowe (23,59 proc.) i nie jest to bezpośrednio związane z pandemią, jednak 21,76 procent respondentów z Polski przyznało, że pandemia pogłębiła ten problem.
Jedna czwarta osób pracujących zdalnie przypisuje pandemii główną przyczynę wypalenia zawodowego, w przypadku pracowników dojeżdżających do biura jest to 17,49 proc.
Objawy wypalenia zawodowego obejmują częste konflikty z współpracownikami, spadek koncentracji i wydajności, a także brak możliwości osiągnięcia zamierzonych celów, pomimo dużego wysiłku. W Polsce nadal kładzie się duży nacisk na efektywność zawodową, co sprawia, że wielu pracowników mentalnie ciągle jest w pracy. Wypalenie sprawia, że praca przestaje być źródłem satysfakcji, a zatrudniony doświadcza zmęczenia, przepracowania i braku zadowolenia z zajęcia, które kiedyś dawało mu radość.
2. Pandemia nasiliła ten problem
Raport ADP wskazuje, że pandemia przyczyniła się do wypalenia zawodowego u 14 procent pracowników w Polsce. Najczęściej dotyczyło to osób w wieku od 45 do 55 lat (16,72 proc.).
Osoby starsze, które pracują długotrwale w jednym miejscu i nie czerpią satysfakcji z wykonywanych obowiązków są szczególnie narażone na wypalenie zawodowe. Mogą mierzyć się z monotonią, zaburzoną równowagą między pracą a życiem prywatnym, co skutkuje brakiem czasu na odpoczynek.
Pracownicy z długim stażem często nie są też tak zaawansowani technologicznie jak młodsze pokolenia, co sprawia, że pracując zdalnie mogą odczuwać większy dyskomfort i trudniej jest im utrzymywać relacje z pozostałymi pracownikami.
Inne badanie przeprowadzone pod koniec 2021 roku przez Adecco Group Institute wykazało, że pandemia miała znaczący wpływ na pracowników, a Polacy znaleźli się w grupie osób, które najbardziej odczuły te skutki.
Według wyników od marca 2020 roku, czyli od początku pandemii, zdrowie psychiczne pogorszyło się u 55 proc. pracowników w Polsce, dla porównania 38 proc. Hiszpanów doświadczyło podobnych problemów, a średnia światowa wyniosła 33 proc.
Javier Blasco z Adecco uważa, że pandemia przyspieszyła rozwój problemów psychoemocjonalnych związanych z pracą i prognozuje, że zdrowie psychiczne będzie stanowiło poważne wyzwanie w przyszłości.
3. Kogo dotyka wypalenie zawodowe?
Wypalenie zawodowe dotyka zwłaszcza pracowników sektora finansowego, takich jak audytorzy, księgowi, maklerzy czy analitycy. Badania przeprowadzone w różnych krajach wykazują, że ta grupa zawodowa jest szczególnie narażona na wypalenie ze względu na duże wymagania, długi czas pracy i ogromną odpowiedzialność.
Dane dotyczące polskich pracowników w sektorze finansowym przedstawiane przez Centrum Interdyscyplinarnych Badań Rachunkowości przy Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego pokazały, że aż 33 proc. z 142 badanych osób miało objawy wskazujące na wypalenie zawodowe, a kolejne 29 proc. było zagrożonych wypaleniem. Przyczyną problemu był długi czas pracy, problemy z pogodzeniem pracy z życiem osobistym, a także duże wymagania klientów.
4. Jakie są objawy wypalenia zawodowego?
Susan Biali Haas, lekarka specjalizująca się w zdrowiu psychicznym, stresie i odporności, opisuje symptomy wypalenia zawodowego w serwisie Psychology Today, opierając się zarówno na doświadczeniu zawodowym, jak i osobistym.
Podkreśla, że Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wskazuje trzy główne objawy wypalenia zawodowego, które zostały opisane po raz pierwszy przez naukowców z Uniwersytetu Kalifornijskiego - Christinę Maslach i Susan Jackson w 1981 roku. Są to "brak energii lub wyczerpanie, zwiększony dystans psychiczny wobec pracy z negatywnym lub cynicznym nastawieniem oraz obniżona skuteczność zawodowa".
Osoba doświadczająca wypalenia budzi się każdego ranka, nie mając pomysłu, jak przetrwać dzień. Obowiązki, które kiedyś wydawały się proste lub rutynowe, stają się teraz przytłaczające. Poziom energii jest tak niski, że nawet weekendy czy wolne dni nie są w stanie go zregenerować. Należy jednak pamiętać, że podobne symptomy mogą także wskazywać na depresję, dlatego ważna jest konsultacja ze specjalistą.
Haas opisuje, że pierwszym sygnałem zbliżającego się wypalenia w jej przypadku była irytacja wobec pacjentów. Zaczęła tracić cierpliwość, gdy pacjenci zbyt długo opowiadali o swoich problemach, a próby zapisania się do niej na koniec dnia pracy wywoływały frustrację.
Wraz z wypaleniem zawodowym maleje empatia, zdolność do współczucia i identyfikowania się z problemami innych osób, a zaczynają pojawiać się oznaki cynizmu. W efekcie pogarszają się relacje zarówno z współpracownikami, jak i klientami. Pracownik coraz częściej narzeka na swoją pracę i firmę, a rutynowe obowiązki stają się źródłem negatywnych emocji.
W przypadku długotrwałego stresu związanego z pracą wydajność spada, podobnie jak wiara we własne umiejętności. Pracownicy odczuwają niezadowolenie z siebie i swoich osiągnięć zawodowych.
Z medycznego punktu widzenia, wypalenie zawodowe można podzielić na trzy fazy. Pierwsza to wyczerpanie emocjonalne, charakteryzujące się stałym zmęczeniem. Następnie pojawia się depersonalizacja i cynizm, pracownik zaczyna dystansować się od pracy i przestaje być zaangażowany. Ostatnią fazą jest brak satysfakcji z pracy, kiedy zatrudniony podważa swoje kompetencje i pojawiają się negatywne myśli.
5. Czy można dostać zwolnienie lekarskie (L4) z powodu wypalenia zawodowego?
W czerwcu 2019 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wprowadziła wypalenie zawodowe do Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-11), nadając mu kod QD85.
Nowa jednostka chorobowa oficjalnie obowiązuje od 1 stycznia 2022 roku, jednak w Polsce nadal funkcjonuje starsza wersja klasyfikacji chorób, czyli ICD-10. Przetłumaczenie najnowszej klasyfikacji WHO na język polski jest planowane na połowę obecnego roku, co oznacza, że możliwość uzyskania zwolnienia lekarskiego z powodu wypalenia zawodowego będzie dostępna najwcześniej w 2024 roku.
Jednak uznanie wypalenia zawodowego za chorobę wymaga jeszcze zmian w prawie, a na to na razie nie ma perspektyw. Niektórzy prawnicy zwracają uwagę, że w ICD-11 w przypadku wypalenia zawodowego mówi się o syndromie, który może wpłynąć na zdrowie pracownika, podobnie jak w przypadku problemów związanych z bezrobociem (QD80) lub warunkami zatrudnienia (QD83).
Paula Jakubasik, dziennikarka Wirtualnej Polski
Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.
