Trwa ładowanie...

Melisa - właściwości, zastosowanie, przeciwwskazania, przepisy

Melisa lekarska jest stosowana zarówno w medycynie jak i w kuchni
Melisa lekarska jest stosowana zarówno w medycynie jak i w kuchni (Zdjęcie autorstwa zrenate / CC0 1.0)

Melisa lekarska to zioło stosowane zarówno w medycynie jako lek uspokajający, jak i w kuchni jako przyprawa. Melisa lekarska wykazuje również właściwości rozkurczające, dlatego jest zalecana w dolegliwościach układu pokarmowego – wzdęcia, niestrawność, zaparcia, jak również w bezsenności i bólach miesiączkowych.

spis treści
Zobacz film: "Właściwości lecznicze melisy. Na jakie dolegliwości pomoże?"

1. Charakterystyka melisy

Melisa lekarska (Melissa officinalis), inaczej zwana cytrynowym zielem, jest rośliną wieloletnią, która osiąga kilkadziesiąt centymetrów wysokości. Początkowo rosła w krajach śródziemnomorskich, w których wykorzystywana była w kuchni i ziołolecznictwie.

Posiada silnie rozgałęzioną łodygę, która pokryta jest drobnymi włoskami. Jej liście w kształcie serca o ząbkowanych brzegach, po roztarciu lub zmiażdżeniu pachną intensywnie cytryną.

Melisa jest rośliną od dawna stosowaną w medycynie ludowej, ze względu na zróżnicowane właściwości prozdrowotne. To ziele, które zarówno dobrze smakuje, jak również jest skuteczne w wielu schorzeniach.

Właściwości lecznicze melisy znane były w czasach starożytnych. W I n.e. wspominał o niej Dioskurydes (zwany ojcem farmakologii), który polecał melisę na ukąszenia. W średniowieczu słynny medyk szwajcarski Paracelsus zalecał picia naparu z melisy na ukojenie nerwów.

2. Skład melisy

Melisa zawiera organiczne związki chemiczne zwane terpenami. To one mogą być odpowiedzialne za główne działanie melisy, doceniane w ziołolecznictwie. Melisa to bowiem jedno z głównych ziół uspokajających.

Działanie antywirusowe jest prawdopodobnie spowodowane przez taniny, substancje pojawiające się też w herbacie.

Melisa zawiera jeszcze cytrynowo pachnący olejek, podobny to tego występującego w trawie cytrynowej. Stąd jej ludowa nazwa: „cytrynowe ziele”. W formie suszonej traci, niestety, cytrynowy zapach.

3. Właściwości melisy

W liściach melisy znajduje się olejek eteryczny, w którego skład wchodzą m.in cytronelal i cytryl. Składniki te obniżają próg wrażliwości układu nerwowego, działają rozkurczająco na mięśnie gładkie jelit (głównie jelita grubego), działają również przeciwwirusowo.

Garbniki, które znajdują się w melisie wykazują działanie antybakteryjne. W melisie zawierają się również fenolokwasy (jak np. kawowy), które wykazują działanie przeciwzapalne; flawonoidy (działające antyoksydacyjnie); śluz (działający osłaniająco na błony śluzowe górnych dróg oddechowych), witaminę C i żywicę.

3.1. Melisa na uspokojenie

Kubek herbaty z melisy jest sposobem na skołatane nerwy, bezsenność, a także wspomaga leczenie nerwicy. Melisa lekarska działa tonizująco na układ nerwowy, dlatego jest zalecana w bólach głowy oraz zespole przewlekłego zmęczenia.

Napar oraz inne przetwory z liści melisy można stosować również w stanach lękowych oraz nerwicach wegetatywnych. Sprawdza się w również w migrenowych bólach głowy. Znajduje zastosowanie także przy w stanach depresyjnych i melancholii.

Dobrze jest wiedzieć, że najbardziej wartościowa jest melisa wyhodowana we własnym ogródku. Melisa w proszku, którą możemy dostać w sklepach, posiada niewielkie ilości olejku eterycznego, więc jej działanie uspokajające jest słabe lub żadne.

3.2. Sposób na bolesne miesiączkowanie

W ludowej medycynie melisa stosowana była jako środek łagodzący bóle menstruacyjne, z uwagi na jej działanie rozkurczające. Sprawdzała się również przy zmiennym nasileniu częstotliwości miesiączkowania lub przy skąpych okresach.

3.3. Co na problemy żołądkowe

Po spożyciu ciężkostrawnych posiłków (bigos, grochówka, dania z fasoli) warto jest wypić filiżankę herbatki z melisy lekarskiej, gdyż wspomaga ona trawienie, pobudzając wydzielanie soków żołądkowych i żółci. Jednocześnie ziele to pobudza apetyt.

Po zjedzeniu ciężkostrawnych posiłków (dania z fasoli, grochówka, bigos, dobrze jest wypić szklankę herbaty z melisy.

Melisa jest polecana także w stanach skurczowych dróg żółciowych i jelit, wywołujących ból, w niektórych przypadkach kolkę. Ziele to ma działanie lekko moczopędnę i wiatropędne.

3.4. Melisa na miażdżycę

Picie naparu z melisy wpływa na zmniejszenie stężenia cholesterolu we krwi, dzięki czemu może zapobiec rozwojowi miażdżycy. Jednocześnie melisa lekarska hamuje utlenianianie tłuszczów w wątrobie, przez co zapobiega jej otłuszczaniu i innych schorzeniom.

Napar z melisy od dawna znany jest jako napój gwarantujący długowieczność. W dzisiejszych czasach stosuje się go w leczeniu przeziębienia i grypy, jako zioło obniżające ciśnienie krwi, a także na bezsenność i niestrawność. Melisa ma także działanie wiatropędne i łagodzące skurcze w przewodzie pokarmowym. Ze względu na swoje właściwości można ją pić w przypadku niestrawności związanej ze stanami lękowymi lub depresją, a także w celu zredukowania napięcia i stresu.

3.5. Melisa na koncentrację i pamięć

Wg niektórych badań melisa poprawia koncentrację oraz pamięć. Wykazano także, że regularne picie naparu z melisy przez osoby chorujące na Alzheimera, miało pozytywny wpływ na poprawienie funkcji poznawczych (rozpoznawanie, zapamiętywanie), zmniejszyło również objawy demencji starczej.

Dawniej, z uwagi na te właśnie właściwości zalecano napar z melisy lekarskiej uczonym.

3.6. Herbatka dla kobiet w ciąży i dla dzieci

Kobiety w ciąży bez obaw mogą spożywać napary z liści melisy. Dzisiejsza fitoterapia poleca stosowanie melisy do łagodzenia uciążliwych mdłości w pierwszym trymestrze ciąży.

Melisa jest również bezpieczna dla dzieci. Na rynku dostępne są również herbatki uspokajające dla dzieci, posiadające w swoim składzie właśnie melisę.

Melisa w ciąży to naturalny sposób na uspokojenie. Dzięki zastosowaniu melisy w ciąży kobieta ukoi nerwy, zniweluje problemy z zasypianiem, a nawet złagodzi poranne mdłości.

Herbata z melisy w ciąży jest całkowicie bezpieczna. Jednak jak z każdym ziołem również z herbatą z melisy nie należy przesadzać. Melisa w ciąży może zaszkodzić w szczególności przed porodem.

Na tym etapie ciąży melisa może opóźnić poród i spowolnić pojawienie się skurczy. Jedynym bezwzględnym przeciwwskazaniem dla stosowania melisy w ciąży jest uczulenie.

Najlepiej wypijać 2 filiżanki herbaty z melisy w ciąży. Warto również pamiętać, aby wybierać herbatę z suszonych liści melisy.

3.7. Melisa na opryszczkę i wrzody

W liściach melisy znajdują się składniki, które działają przeciwwirusowo i przeciwbakteryjnie. Zawarte w jej wyciągach wodnych kwasy fenolowe i taniny zwalczają m.in. wirusa opryszki wargowej Herpes simplex.

W aptece możemy dostać maści z melisy, które można nałożyć na opryszczkę aby przyspieszyć czas gojenia.

Zamiast maści melisowej, można opryszczkę również posmarować olejkiem melisowym. Olejek ten może jednak uczulać, co poznamy po pojawieniu się świądu, rumienia i pokrzywki.

Stosowanie wewnętrzne (picie naparów z liści melisy lekarskiej) oraz przemywanie zmian chorobowych na skórze zmniejsza pęcherzyki oraz znacznie skraca okres powrotu do zdrowia. Jednakże skuteczność terapii wirusa opryszczki uzależniona jest od rozpoczęcia leczenia we wczesnym etapie infekcji.

Ponadto wykazano, iż melisa lekarska hamuje rozwój bakterii Helicobakter pylori, które są jedną z przyczyn występowania choroby wrzodowej żołądka.

3.8. Liście melisy

Liście melisy mają działanie antyoksydacyjne. Należą do nich polifenole oraz witamina E i beta-karoten. Melisa lekarska zapobiega uszkodzeniu błon komórkowych przez wolne rodniki tlenowe, tym samym opóźnia procesy starzenia się organizmu.

Zobacz także

3.9. Ziele melisy lekarskiej

Ziele melisy lekarskiej w medycynie ludowej stosowane jest również jako substancja wspomagająca leczenie nadczynności tarczycy. Schorzenie to objawia się nerwowością, nadmierną potliwością oraz chudnięciem.

Melisa skutecznie redukuje aktywność i produkcję hormonu TSH, przez blokowanie wiązania tego hormonu z receptorem. Roślina ta zawiera kwas rozmarynowy w dużych ilościach, który redukuje reakcje immunologiczną, a także blokuje przyczepianie się przeciwciał do komórek tarczycy.

Tradycyjnie melisą leczono objawy związane z tą chorobą, takie jak:

3.10. Melisa na ukąszenia pszczół i komarów

Ziele melisy łagodzą skutki użądlenia przez pszczołę lub innego owada, a także pogryzienia przez komary. Aby to zrobić, powinniśmy wlać 4-5 kropli olejku na chłodny kompres i przyłożyć w miejsce ukąszenia.

4. Zastosowanie melisy w kosmetyce

Melisa lekarska jest bogatym źródłem kwasu rozmarynowego, wykazującego silne właściwości przeciwzapalne i antyseptyczne, stąd też często bywa składnikiem kosmetyków przeciwzmarszczkowych i przeciwtrądzikowych.

Roślina ta ma również działanie przeciwgrzybicze, dlatego bywa również dodatkiem kremów do stóp i płynów do higieny jamy ustnej. Właściwości przeciwzapalne melisy lekarskiej mają zastosowanie także w zwalczaniu łupieżu specjalnymi ziołowymi odżywkami i szamponami.

Płukanki z melisy zalecane są osobom borykającym się z przetłuszczającymi się włosami, a także stanami zapalnymi skóry głowy. Ekstrakty z melisy bywają składnikami kremów mocno nawilżających co wrażliwej skóry, oraz płynów do kąpieli.

Olejek z melisy ma zastosowanie również w aromaterapii. Można z niego skorzystać w czasie odprężającego masażu (2-3 krople mieszamy z łyżką stołową oleju z nasion winogron lub oliwy z oliwek). Dzięki takiemu olejkowi można również przygotować odprężającą kąpiel - aby ją przygotować wlewamy 2 krople na pół wanny ciepłej wody.

4.1. Krem przeciwzmarszczkowy z melisą

Melisa jest silnym przeciwutleniaczem. Antyseptyczne właściwości rośliny wykorzystywane są do produkcji kosmetyków co dojrzałej skóry. Przeciwzmarszczkowe kremy z melisą mają lekką konsystencję i delikatnie ziołowy zapach, dlatego sprawdzają się jako doskonała baza pod makijaż.

Kosmetyki do twarzy zawierające melisę mogą stosować również osoby posiadające cerę trądzikową i wrażliwą. Melisa lekarska wykazuje właściwości odkażające, reguluje wydzielanie sebum oraz łagodzi podrażnienia.

4.2. Ziołowy tonik do twarzy

Melisa lekarska łagodzi, regeneruje i odświeża skórę. Tonik na bazie ekstraktu z melisy mogą stosować osoby borykające się z podrażnieniami skóry, trądzikiem, oraz pierwszymi oznakami starzenia się skóry. Kosmetyk ten sprawdza się w codziennej pielęgnacji skóry.

Sposoby na bezsenność w ciąży
Sposoby na bezsenność w ciąży [9 zdjęć]

W czasie ciąży organizm kobiety doświadcza intensywnych zmian hormonalnych, które mogą wywierać niekorzystny

zobacz galerię

5. Zastosowanie melisy w kuchni

Zastosowanie melisy w kuchni służy nadaniu daniom orzeźwiającego aromatu. Melisa znalazła zastosowanie w różnych alkoholach, lemoniadach, czy sorbetach.

Dzięki zastosowaniu melisy w nalewce można uzyskać ciekawy efekt. Nalewka z melisy ma bowiem działanie uspokajające. Nalewkę z melisy można wypić przed snem, co pozwoli nam się wyciszyć i zrelaksować po ciężkim dniu pracy.

Ciekawy efekt można również uzyskać, dzięki zastosowaniu melisy do sałatek owocowych, zup, czy twarogów. Melisę można również wykorzystać do farszów i nadzienia do mięs.

Mówiąc o melisie, nie da się pominąć jej walorów kulinarnych. Ze względu na cytrynowy aromat liście tego zioła są idealne jako dodatek do orzeźwiających letnich napojów i herbat.

W XVII wieku popularna była tzw. "karmelitańska dusza" - nalewka z melisy, która wytwarzana była w tajemnicy przez paryskich karmelitów.

5.1. Przepis na domowy melisowy budyń z czekoladowym crunchy

Budyń - składniki:

  • 3-4 łyżki cukru pudru,
  • 1 łyżka masła,
  • 500 ml mleka,
  • 2 żółtka,
  • 2 łyżki skrobi ziemniaczanej,
  • listki z połowy doniczki melisy.

Sposób przygotowania:

Odlewamy pół szklanki z 500 ml mleka i miksujemy z żółtkami i skrobią ziemniaczaną. Mleko, które pozostaje gotujemy z cukrem i masłem. Szklankę z naszą miksturą wlewamy do gotującego się mleka, obniżając jednocześnie temperaturę gotowania. Mieszamy do kolejnego zagotowania.

Jeszcze przez chwilę gotujemy. Odstawiamy do wystudzenia, po czym miksujemy blenderem z listkami melisy.

Crunchy - składniki:

  • 4 łyżki orzechów,
  • 3 łyżki miodu,
  • 1 szklanka płatków zbożowych, np. owsianych,
  • 1 łyżka mleka,
  • 4 łyżki pestek (ze słonecznika lub z dyni),
  • pół tabliczki czekolady.

Sposób przygotowania:

Nastawiamy piekarnik na 140°C z włączonym termoobiegiem.

Bardzo drobno mielimy orzechy i pestki. Przekładamy je do miski, dodajemy miód, mleko i płatki zbożowe. Następnie wszystko dobrze mieszamy (najlepiej ręcznie). Jeśli masa będzie zbyt sucha, dodajemy dodatkową łyżkę miodu.

Całość wykładamy równomiernie na blachę wyłożona papierem do pieczenia, po czym wkładamy do piekarnika na pół godziny. Co jakiś czas mieszamy i sprawdzamy stopień zarumienienia. Następnie wyjmujemy i studzimy. Po wystygnięciu mieszamy z posiekana wcześniej czekoladą.

Do salaterek wysypujemy gotowe crunchy, po czym zalewamy ostudzonym budyniem. Wierzch obsypujemy niewielką ilością crunchy, listkami melisy i czekoladą.

5.2. Jak zrobić lemoniadę z borówkami i melisą

Składniki:

  • 2 łyżki miodu,
  • 1 litr wody mineralnej,
  • szklanka borówek,
  • sok z dwóch limonek,
  • listki świeżej melisy.

Sposób przygotowania:

Rozpuszczamy miód w wodzie. Składniki miksujemy ze sobą. Przelewamy lemoniadę przez sitko i chłodzimy w lodówce.

6. Skutki uboczne melisy

Przyjmowanie zbyt dużych ilości melisy doustnie może doprowadzić do występowania działań niepożądanych. Będą to m.in. :

  • zawroty głowy,
  • bóle brzucha,
  • świszczący oddech,
  • nudności,
  • wymioty

Nałożenie melisy na skórę może również w niektórych przypadkach wywołać podrażnienia. Warto jednak podkreślić, że skutki uboczne wynikające ze stosowania melisy bardzo rzadko występują i mają niski poziom intensywności.

7. Przeciwwskazania do stosowania melisy

Stosowanie melisy jako środka na uspokojenie jest wyjątkowo skuteczne, dlatego nie powinniśmy łączyć herbaty z melisy z innymi lekami uspokajającymi na bazie ziół lub wydawanymi na receptę.

Melisa ma niewiele przeciwwskazań co do stosowania wewnętrznego, zaś zewnętrznie nie powinniśmy stosować preparatów ją zawierających na skórę skłonną do alergii lub podrażnień.

Napar z melisy wchodzi w interakcję z lekami, które są stosowane podczas zabiegów chirurgicznych i po nich. Nie powinno się jej spożywać przez co najmniej 2 tygodnie przed planowaną operacją i co najmniej 2 kolejne tygodnie po zabiegu, czasem więcej jeśli czas rekonwalescencji wydłuża się i wymaga dłuższego podawania leków pooperacyjnych.

Ważne, aby zioła tego nie stosowały osoby uczulone na melisę, ponieważ mogą pojawić się u nich objawy takie jak:

  • problemy z oddychaniem,
  • puchnięcie,
  • uczucie ciasnoty w gardle lub w klatce piersiowej,
  • zaburzenia świadomości,
  • wysypki, pokrzywki,
  • swędzenie, zaczerwienie skóry.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze