Alergia pokarmowa u dzieci i niemowląt
Alergia pokarmowa (inaczej uczulenie) to indywidualna, niepożądana reakcja układu odpornościowego na wybrane składniki pokarmowe. Niestety, alergia pokarmowa jest coraz częstszym problemem, szczególnie u małych dzieci. Układ odpornościowy noworodka jest jeszcze niedojrzały, a w organizmie dziecka dominują proalergiczne limfocyty. Wzrost skłonności do alergii jest wynikiem nadmiernego reżimu higienicznego podczas okresu noworodkowo-niemowlęcego, zbyt późnej lub zmienionej kolonizacji przewodu pokarmowego oraz zaburzeń funkcjonowania układu odpornościowego.
- 1. Ryzyko alergii pokarmowej u dzieci i niemowląt
- 2. Alergia pokarmowa a nietolerancja laktozy
- 3. Alergia pokarmowa u niemowląt
- 3.1. Diagnozowanie alergii pokarmowej u niemowląt
- 4. Alergia pokarmowa u dzieci
- 4.1. Diagnozowanie alergii pokarmowej u dzieci
- 5. Leczenie alergii pokarmowej u dzieci i niemowląt
1. Ryzyko alergii pokarmowej u dzieci i niemowląt
Alergia pokarmowa nazywana również uczuleniem lub nadwrażliwością alergiczną na określone pokarmy, może występować w dwóch podstawowych formach:
- alergii pokarmowej zależnej od przeciwciał IgE,
- alergii pokarmowej niezależnej od przeciwciał IgE.
Ta zależna od przeciwciał charakteryzuje się szybkim wystąpieniem objawów – do 2 godzin od spożycia pokarmu uczulającego. Objawy takiej alergii pojawiają się zwykle na skórze, w przewodzie pokarmowym, w układzie oddechowym czy w krążeniu.
Około 60% przypadków alergii daje o sobie znać już w pierwszym roku życia. Najbardziej powszechna jest alergia na mleko krowie. Większość dzieci wyrasta z niej przed rozpoczęciem nauki szkolnej. Ryzyko wystąpienia alergii jest o 20-40% większe, jeśli w rodzinie dziecka były przypadki chorób alergicznych. Jeśli co najmniej dwie osoby w rodzinie zmagają się z tego typu chorobami, prawdopodobieństwo alergii u dziecka wzrasta do 50-80%.
Alergia to zbyt gwałtowna reakcja układu immunologicznego na specyficzną część pokarmu, zwykle na białko. Białko znajduje się nie tylko w produktach spożywczych, ale i w pyłkach, kurzu, sierści oraz pleśni. Są to tak zwane alergeny) – niegroźne substancje, które mogą wywoływać reakcję alergiczną. Zdecydowana większość, bo aż 90 proc. alergii pokarmowych u dzieci, jest wywoływanych przez produkty takie jak mleko krowie, jajka, orzeszki ziemne i solone, ryby i skorupiaki, soja oraz gluten. Nie należy mylić alergii na białka mleka krowiego z nietolerancją laktozy, cukru obecnego w mleku ssaków. Nietolerancja laktozy wynika bowiem z niedoboru lub nieprawidłowego działania enzymu laktazy, który nie może rozłożyć zawartego w mleku cukru. Objawy nietolerancji dotyczą tylko zmian w przewodzie pokarmowym: biegunki, kolka brzuszna, wzdęcia.
Wśród czynników ryzyka alergii pokarmowej u dzieci i niemowlat wymienia się także:
- nadmierną ekspozycję na dym papierosów,
- nadmierną ekspozycję na zanieczyszczenia środowiskowe,
- krótki okres laktacji,
- nieodpowiednia dieta matki (posiłki, które nie zawierają kwasów omega-3).
Kolejnym czynnikiem, który sprzyja wystąpieniu alergii pokarmowej u dzieci i niemowląt są choroby zakaźne. Nie bez znaczenia jest również stwierdzone przez specjalistę uczulenie na inne alergeny.
Alergia pokarmowa to dolegliwość dotykająca około 6 proc. dzieci. Uczulenia na pokarmy najczęściej spotykają niemowlaki oraz małe dzieci – im starsze jest dziecko, tym zmniejsza się ryzyko wystąpienia alergii pokarmowej. Każde podejrzenie alergii u niemowlaka lub małego dziecka wymaga konsultacji lekarskiej.
2. Alergia pokarmowa a nietolerancja laktozy
Alergia pokarmowa zazwyczaj objawia się zbliżonymi symptomami co nietolerancja laktozy, warto mieć na uwadze, że istnieją jednak istotne różnice pomiędzy nimi.
Alergia pokarmowa | Nietolerancja laktozy |
---|---|
Oznaki alergii pokarmowej pojawiają się bardzo szybko po spożyciu alergenu. | Objawy nietolerancji pokarmowej mogą rozwinąć się nawet po 12-24 godzinach od posiłku. Nietolerancja na produkty spożywcze ma zwykle związek z ilością spożywanego jedzenia. |
Objawy alergii pokarmowej mogą dotyczyć układu pokarmowego, oddechowego oraz skóry. W obrębie przewodu pokarmowego mogą pojawić się biegunki, kolki, wzdęcia oraz ulewania. Zmiany w układzie oddechowym to: sapka, alergiczny nieżyt nosa, spastyczne zapalenie oskrzeli oraz zapalenie błony śluzowej ucha środkowego. Najczęstsze zmiany skórne w alergii pokarmowej to: zaczerwienienie, suche, polakierowane policzki, suchość, świąd oraz zmiany grudkowo-wysiękowe. | Po spożyciu mleka u osoby z nietolerancją laktozy może pojawić się biegunka, wzdęcia oraz ból brzucha. |
Reakcja alergiczna może mieć postać wstrząsu anafilaktycznego. Wówczas bywa groźna dla życia. Z tego względu osoba ze wstrząsem anafilaktycznym wymaga natychmiastowej opieki lekarskiej. Do alergenów, które najczęściej wywołują taką reakcję alergiczną należą orzechy, szczególnie ziemne, ukąszenia owadów oraz niektóre leki.
W ciągu kilku minut od styczności z alergenem mogą pojawić się groźne dla życia objawy takie jak: trudności z oddychaniem, głośny oddech, obrzęk języka, ucisk lub opuchlizna w gardle, trudności z mówieniem, zachrypnięty głos, świszczący oddech, uporczywy kaszel, utrata przytomności, a także zblednięcie i zwiotczenie ciała (u małych dzieci). Na stan alergika ze wstrząsem anafilaktycznym wpływa wysiłek fizyczny, wysoka temperatura, spożyty alkohol, ilość skonsumowanego alergenu oraz sposób przyrządzenia i spożycia danego produktu.
3. Alergia pokarmowa u niemowląt
Alergia pokarmowa u niemowląt to dość powszechny problem. Alergię należy interpretować jako niepożądaną reakcję układu immunologicznego na alergen dostarczony razem z pokarmem. Wielu ekspertów sugeruje, by matki jak najdłużej karmiły swoje maluchy piersią (przynajmniej przez pierwsze 6 miesięcy). Dzięki takiemu postępowaniu można zapobiec wystąpieniu alergii pokarmowej u niemowlaka. Niezwykle ważne jest również stosowanie zdrowej zbilansowanej diety przez mamę karmiącą. Pierwsze lata życia dziecka to okres kluczowy dla rozwoju jego odporności. Wtedy w dużej mierze kształtuje się skład jego mikroflory jelitowej i doskonalą się mechanizmy odpowiedzi na pochodzące z zewnątrz czynniki szkodliwe.
Niestety, wiele przypadków zachorowań stwierdzanych jest u dzieci, które również były karmione piersią. Alergia zazwyczaj dotyka maluchy narażone na alergeny przenikające do mleka mamy. Niepożądane objawy alergii pokarmowej u niemowląt mogą być związane ze spożywaniem jajek, mleka krowiego, orzeszków ziemnych, soi, ryb czy skorupiaków.
W przypadku alergii u niemowlaka, objawy mogą obejmować tzw. pokrzywkę skórną (zazwyczaj wysypka widoczna jest na twarzy dziecka. Może również pojawić się na zgięciach łokci, kolanach. Problemy skórne pojawiają się zazwyczaj w formie czerwonych plam, suchej skóry, skóry z sączymi się grudkami). U malucha możemy dostrzec również katar, ulewanie, a także wymioty. Wiele niemowląt ma również tzw. sapkę. Pozostałe dolegliwości ze strony układu oddechowego to kaszel, świszczący oddech. Większość niemowląt w przebiegu alergii pokarmowej boryka się również z biegunką.
Musimy zdawać sobie sprawę również z tego, że niemowlęta często reagują niechęcią na nowe składnik w diecie i potrzebują chwili, by się oswoić z nowymi smakami. Nie oznacza to jednak od razu, że niemowlak jest na taki produkt uczulony – jeśli nie występuje żadne z powyższych objawów, nie ma podstaw, by tak sądzić.
3.1. Diagnozowanie alergii pokarmowej u niemowląt
Diagnozowanie alergii pokarmowej u niemowląt rozpoczyna się od obserwacji malucha i jego reakcji na to, co je on sam lub, dodatkowo, także jego mama (w przypadku niemowląt karmionych piersią). Pozwala to ustalić zależności między występowaniem objawów a spożyciem danego produktu.
Lekarz przeprowadzi z rodzicami dokładny wywiad, by stwierdzić, jaki produkt spożywczy jest przyczyną niepożądanych reakcji. Jeśli ma się już podejrzanego, kolejnym krokiem jest, przeprowadzona pod kontrolą lekarza, jego całkowita eliminacja z diety niemowlaka i/lub karmiącej matki.
W przypadku gdy wywiad nie przyniesie rezultatu, może zostać przeprowadzony test prowokacyjny. Pod opieką lekarza podaje się wtedy niemowlakowi lub kobiecie karmiącej produkt podejrzewany o wywołanie reakcji alergicznej i obserwuje się, czy wystąpią objawy. Najczęściej niemowlęta cierpią na alergię na białko mleka krowiego (często określaną jako skaza białkowa). W tych sytuacjach konieczne jest wykluczenie mleka i jego przetworów z diety samego dziecka i kobiety karmiącej piersią (jeśli jest karmione piersią).
4. Alergia pokarmowa u dzieci
Alergia pokarmowa u dzieci to równie popularne zjawisko, co alergia pokarmowa u niemowląt. Ta nieprawidłowa reakcja układu immunologicznego jest skutkiem spożycia jedzenia, które ma w swoim składzie nieprzyjazny dla organizmu dziecka alergen. Zjedzenie choćby niewielkiej ilości żywności może skutkować przykrymi konsekwencjami. Dziecko z alergią pokarmową może uskarżać się na:
- problemy z oddychaniem (trudności w oddychaniu wywołane są skurczem oskrzeli),
- świąd skóry,
- uczulenie na skórze,
- uciążliwe kichanie,
- duszności,
- problemy z połykaniem,
- obrzęk gardła,
- obrzęk krtani,
- obrzęk języka,
- napady kichania oraz wodnistą wydzielina z nosa,
- pieczenie, mrowienie w jamie ustnej,
- obrzęk warg oraz powiek.
Niektóre dzieci mogą cierpieć na większe spektrum objawów spowodowanych alergią niż te wymienione wyżej. Ciężkie przypadki alergii pokarmowej mogą prowadzić do wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego.
Niektóre z objawów mogą pojawić się dopiero dwie, trzy godziny po tym, jak dziecko spożyje pokarm z alergenem. Część objawów niepożądanych jest opóźniona i pojawia się kilka godzin lub nawet dni po spożyciu uczulającego pokarmu. Symptomy te mogą objemować: uporczywy kaszel, dolegliwości bólowe brzucha, zmiany na skórze (grudki, zadrapania, suchość skóry, zaczerwienienie skóry), biegunkę przewlekłą.
4.1. Diagnozowanie alergii pokarmowej u dzieci
Diagnozowanie alergii pokarmowej u dzieci, ze względu na obraz kliniczny, a także zmienność lokalizacji narządowej, bywa nieco problematyczne dla specjalistów. Niezwykle ważne w diagnostyce alergii pokarmowej jest przeprowadzenie testów alergicznych, które polegają na zbadaniu obecności przeciwciał we krwi lub reakcji skóry na alergen. Laboratoria mają w swej ofercie dwa rodzaje testów. Pierwszym z nich jest test na obecność przeciwciał IgE w przypadku, gdy reakcja alergiczna jest szybka. Drugi test jest testem, dzięki któremu możemy zweryfikować obecność przeciwciał IgG w sytuacjach, kiedy reakcja jest widoczna dopiero po upływie 12-48 godzin.
5. Leczenie alergii pokarmowej u dzieci i niemowląt
Po zdiagnozowaniu alergii pokarmowej u dziecka lub niemowlęcia, lekarz alergolog pomaga rodzicom opracować plan leczenia. Niestety, nie ma leku na alergię pokarmową. Z tego względu leczenie alergii polega zwykle na unikaniu alergenu i wszystkich produktów, które go zawierają. Na opakowaniu produktów spożywczych znajduje się zwykle informacja, czy w ich składzie obecne jest mleko, jaja, ryby, skorupiaki, orzechy, pszenica lub soja. Mimo iż nie ma lekarstwa na alergię pokarmową, leki mogą łagodzić zarówno niewielkie, jak i ciężkie jej objawy. W leczeniu tego typu alergii stosuje się różne leki:
leki przeciwhistaminowe.
leki rozrzedzające oskrzela – podawane są, gdy dziecko ma świszczący oddech lub ataki astmy w wyniku alergii pokarmowej. Należy korzystać z nich natychmiast po pojawieniu się trudności z oddychaniem.
adrenalina – jest stosowana, jeśli dziecko ma atak astmy na tle alergicznym. Wskazane jest natychmiastowe wezwanie karetki, gdyż symptomy astmy mogą być częścią wstrząsu anafilaktycznego. Adrenalina jest często stosowana w leczeniu ciężkich reakcji alergicznych. Jeśli dziecko ma poważną alergię pokarmową, alergolog może zalecić noszenie specjalnych penów z adrenaliną, które należy zastosować w sytuacji zagrożenia życia. Wskazania do podania dziecku adrenaliny to łączne występowanie dwóch lub więcej objawów ze strony różnych układów. Są to: trudności z oddychaniem, uczucie ścisku w gardle, zachrypnięty głos, pokrzywka lub ból brzucha. Po tym jak dziecko otrzymało adrenalinę, należy natychmiast zabrać je na izbę przyjęć, by w razie potrzeby zastosować dodatkowe leczenie. Mały pacjent powinien przez co najmniej 4 godziny być na obserwacji, na wypadek gdyby pojawiła się druga fala objawów.
Jedną z metod postępowania w przypadku alergii pokarmowej jest zapobieganie jej występowaniu poprzez stosowanie odpowiednich probiotyków (np. Latopic). Skuteczność niektórych szczepów bakterii zawartych w tego typu preparatach została udowodniona w badaniach klinicznych.
Stosowanie probiotyków u dzieci do drugiego roku życia, u których kształtuje się ekosystem jelitowy, pomaga pobudzać rozwój mechanizmów antyalergicznych. Działanie probiotyków może być jednak różne w poszczególnych populacjach. Z tego powodu wskazane jest stosowanie tylko tych szczepów probiotycznych, których skuteczność w danej populacji została udowodniona. W Polsce badania wykazały efektywność trzech szczepów: Lactobacillus casei ŁOCK 0900, Lactobacillus casei ŁOCK 0908 oraz Lactobacillus paracasei ŁOCK 0919.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.