Mangan – właściwości, zastosowanie i rola w organizmie
Mangan jest pierwiastkiem chemicznym zaliczanym do metali przejściowych. To minerał śladowy, który choć występuje w organizmie w niewielkiej ilości, jest niezbędny dla poprawnego funkcjonowania ustroju. Gdzie go znaleźć? Jakie ma właściwości?
1. Co to jest mangan?
Mangan (Mn) to pierwiastek chemiczny należący do grupy metali przejściowych. Jest po żelazie najbardziej rozpowszechnionym metalem ciężkim. Został odkryty w 1774 roku przez Johana Gottlieba Gahna, który ogrzewał mieszaninę tlenku manganu (IV) z węglem oraz olejem.
Właściwości manganu
Metaliczny mangan jest twardym, kruchym, srebrzystym materiałem o różowym połysku. Wykazuje właściwości paramagnetyczne, co oznacza, że w kontakcie z tlenem z powietrza powoduje samozapłon.
Mangan jest metalem stosunkowo aktywnym chemicznie: reaguje z kwasami nieutleniającymi z wydzieleniem wodoru (w postaci pyłu także z wodą). W postaci litej na działanie czynników atmosferycznych jest bardziej odporny od żelaza.
Zastosowanie manganu
Mangan jest dodatkiem do stali, przyczyniającym się do obniżenia temperatury topnienia i poprawy właściwości mechanicznych. To także ważny mikroelement obecny w organizmie człowieka.
2. Występowanie manganu
Mangan występuje w skorupie ziemskiej w ilości od 850 do 1000 ppm, w formie tlenków, krzemianów i węglanów. Można je znaleźć przede wszystkim w glebie, wodach powierzchniowych oraz morskich. Ważniejsze minerały, które go zawierają, to manganit, braunit, hausmanit, piroluzyt, psylomelan, dialogit, rodonit i bementyt. Jeśli chodzi o otrzymywanie pierwiastka w laboratorium, metaliczny mangan można uzyskać poprzez redukcję piroluzytu glinem w reakcji aluminotermii.
Źródła manganu w pożywieniu
Mangan w jedzeniu w znacznych ilościach znajduje się w produktach zbożowych z pełnego przemiału (zwłaszcza w płatkach owsianych), owocach morza, nasionach roślin strączkowych (to przede wszystkim biała fasola), kaszy gryczanej i ryżu brązowym, orzechach (laskowe, włoskie), warzywach (jarmuż, szpinak, korzeń pietruszki, burak, kalafior) i owocach (morele, ananas, – świeże i suszone). Ponadto mangan zawiera kakao, gorzka czekolada, czarna i zielona herbata.
3. Rola manganu w organizmie człowieka
Mangan jest składnikiem enzymów, wchodzi w skład wielu tkanek, przy czym w największych ilościach znajduje się w trzustce, wątrobie, nerkach i mózgowiu. Jego optymalna ilość wpływa na optymalne funkcjonowanie ustroju.
Zapotrzebowanie na Mn wynosi około 1-15 mg na dobę. Choć w organizmie człowieka pierwiastek występuje w niewielkich ilościach, pełni ważną rolę:
- bierze udział w tworzeniu kości, wpływa na układ kostny, chroni przed osteoporozą,
- jest zaangażowany w proces krzepnięcia krwi,
- zmniejsza stan zapalny w organizmie,
- wspiera tarczycę w zakresie produkcji tyroksyny, nieaktywnej formy hormonów tarczycy,
- uczestniczy w prawidłowym procesie trawienia i wchłaniania węglowodanów, białek i tłuszczów, a także przyswajania biotyny (witaminy B7) i witaminy C, wchłanianie żelaza,
- wpływa na układ nerwowy, prawidłowe funkcjonowanie mózgu,
- odpowiada za stan skóry,
- wpływa na sprawność seksualną, poziom libido i płodność,
- chroni komórki przed stresem oksydacyjnym, ma działanie antyoksydacyjne.
Warto wiedzieć, że mangan w połączeniu z wapniem przyczynia się do łagodzenia wahań nastrojów u kobiet zmagających się z zespołem napięcia przedmiesiączkowego (PMS).
4. Nadmiar i skutki niedoboru manganu
Ponieważ mangan może być dostarczany do organizmu z różnorodnymi, często obecnymi w diecie produktami, jego niedobory występują rzadko. Sprzyjać może im przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych, co powoduje zahamowanie wchłaniania manganu.
Objawy niedoboru manganu to:
- opóźnienia rozwoju fizycznego,
- zaburzenia laktacji u kobiet karmiących piersią,
- problemy z koncentracją, drażliwość, gorsze samopoczucie, przewlekłe bądź nawracające, silne zmęczenie, stany depresyjne,
- zmniejszenie poziomu libido, spadek sprawności seksualnej, problemy z płodnością a nawet niepłodność,
- szmery w uszach,
- pogorszenie stanu kośćca, deformacje kości, osteoporoza,
- nerwobóle, bóle stawów,
- zaburzenie w koordynacji ruchów,
- suchość i pękanie skóry, rozdwajania paznokci, nadmierne wypadanie włosów.
Jeśli chodzi o nadmiar manganu, sytuacja jest rzadka. Nie jest też skutkiem nadmiernej podaży produktów spożywczych zawierających Mn, a kontaktu z pyłem lub dymem zawierającym mangan.
Objawem nadmiernej podaży Mn mogą być różne zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego, takie jak drżenie kończyn czy trudności w chodzeniu oraz zaburzenia psychiczne oraz funkcjonowania wątroby i tarczycy.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.