Trwa ładowanie...

Pierwszy rok życia dziecka

Avatar placeholder
20.07.2020 16:02
Pierwszy rok życia dziecka
Pierwszy rok życia dziecka (Shutterstock)

Pierwszy rok życia dziecka to niesamowita przygoda. Niemalże każda mama od momentu narodzin swojego pierwszego dziecka zaczyna śledzić i uważnie obserwować pociechę, czy rozwija się zgodnie z normami. Młoda mama studiuje siatki centylowe, poradniki i gazety, by sprawdzić, czy rozwój dziecka jest prawidłowy. Gdy zachowanie niemowlęcia odbiega nieco od treści wyczytanych w „mądrych tomach”, rodzice, nierzadko przewrażliwieni, zaczynają panikować. Trzeba pamiętać, że każde dziecko jest inne i ma własne tempo rozwoju psychofizycznego. To, że rozwój niemowlaka nie jest „zgodny z harmonogramem”, wcale nie musi świadczyć o jakiejś patologii.

spis treści

1. Rozwój noworodka

Okres życia wewnątrzmacicznego efektywnie przygotowuje dziecko do życia poza organizmem matki. Noworodki wcale nie rodzą się jako tabula rasa – czysta niezapisana karta. Funkcjonalna dojrzałość narządów zmysłów, a nawet wzory zachowań ruchowych (ruchy oddechowe, ssanie kciuka) to podstawa dalszego rozwoju. Tak wyposażony noworodek nie jest więc całkowicie bezradny. Psychologowie rozwojowi podkreślają, że rozwój dziecka przebiega według tzw. okresów krytycznych.

Okres krytyczny to szczególny przedział czasu, w którym organizm jest wyjątkowo wrażliwy na różne bodźce. Organizmy mogą mieć okresy wzrostu wrażliwości na działanie hormonów lub substancji chemicznych – tak samo jak na słowa podczas uczenia się języka lub bodźce wizualne konieczne do normalnego rozwoju zmysłu wzroku. Oprócz zdolności sensorycznych i naśladownictwa (neurony lustrzane), dzieci od urodzenia wyposażone są w nadzwyczajny zbiór odruchów wrodzonych, które stanowią biologiczną platformę późniejszego rozwoju.

Zobacz film: "Dieta śródziemnomorska a serce"

Między innymi odruch postawy ciała pozwala dzieciom siedzieć w pozycji podpartej, a odruch chwytania ułatwia kurczowe przywieranie do opiekuna. Odruch toniczno-szyjny polega na tym, że wraz z odwróceniem głowy wyprostowują się kończyny po tej samej stronie, a kurczą po przeciwnej. Kiedy trzyma się niemowlę w pozycji pionowej nad sztywnym podłożem, dziecko porusza nogami, jak gdyby maszerowało – to odruch kroczenia, który pomaga maluchowi w przygotowaniu do chodzenia.

Odruch Moro polega na unoszeniu kończyn i przyciąganiu ich do ciała w geście obejmowania. Są też typowo „noworodkowe” odruchy, jak odruch Babińskiego, czyli unoszenie dużego palca u stopy przy drażnieniu podeszew. Istnieje również wiele odruchów działających jak wbudowane systemy bezpieczeństwa. Pomagają one unikać głośnego hałasu, światła (odruch źrenicowy) i bolesnych bodźców lub uciekać przed nimi. Natomiast dziecięce gaworzenie, uśmiechanie się i płacz to skuteczne narzędzia społecznej interakcji.

Oczywiście, wszystko to ma głęboki sens ewolucyjny, ponieważ wymienione zdolności mają charakter wysoce adaptacyjny i sprzyjają przetrwaniu. Niżej w formie skrótowej zostaną przedstawione charakterystyczne umiejętności dla każdego miesiąca w pierwszym roku życia dziecka (obraz uśredniony). Trzeba jednak mieć na uwadze, że istnieją spore różnice indywidualne w tempie rozwoju maluszków, dlatego moment, w którym każda z reakcji się pojawia, może być zmienny dla poszczególnych przypadków.

2. Pierwszy miesiąc życia dziecka

  • Noworodek reaguje na dźwięki, np. dzwonka. Preferuje dźwięki o czystych tonach. Różnicuje niemal wszystkie dźwięki mowy ludzkiej.
  • Wycisza się, kiedy jest brane na ręce.
  • Od czasu do czasu wokalizuje (odruchowe krzyki, płacz i życiowe odgłosy, np. kichnięcia, prychnięcia).
  • Rozpoznaje głos matki i potrafi odróżnić go od głosu innej kobiety.
  • Podtrzymywane w pozycji siedzącej unosi czasami głowę.
  • W pozycji na brzuszku unosi głowę chwiejnie.
  • Często podkurcza rączki i nóżki.
  • Skupia wzrok na twarzy ludzkiej.
  • Dziecko śledzi wzrokiem (w obrębie łuku 90 stopni) przedmioty poruszające się w jego polu widzenia.
  • Potrafi odróżniać smaki, preferuje smak słodki.
  • Dotknięte w okolicy ust, nieruchomieje.
  • Rozpoznaje zapach mleka matki – lokalizuje zapach i odwraca się od nieprzyjemnych woni.
  • Ustala się naturalny rytm aktywności – snu i czuwania.
  • Akomodacja wzroku i ostrość widzenia są ograniczone. Nie jest również dobrze rozwinięte widzenie kolorów.

3. Drugi miesiąc życia dziecka

  • Dziecko uśmiecha się społecznie.
  • Kołysze się na boki.
  • Rozpoznaje matkę.
  • W pozycji na brzuchu unosi główkę i wsparte na rękach odrywa nieznacznie klatkę piersiową oraz jednocześnie lub na przemian głowę i nogi.
  • W stosunku do okresu noworodkowego wydłuża okres czuwania (mniej śpi).
  • Odwraca się w kierunku źródła dźwięku.
  • Płacz przybiera różną barwę i natężenie.
  • Coraz bardziej przygląda się przedmiotom i osobom, śledzi ich ruchy, wodząc za nimi oczami.
  • Reaguje mimiką na twarze i ton głosu ludzkiego.
  • Rozpoczyna się okres gruchania – dziecko zaczyna wydawać różne dźwięki.
  • Maluch zaczyna składać rączki.
  • Przewraca się z boku na plecy.

4. Trzeci miesiąc życia dziecka

  • Umacnia się więź między dzieckiem a osobami z najbliższego otoczenia.
  • Leżąc na brzuchu, utrzymuje uniesioną główkę przez minutę.
  • Przytrzymywane w pozycji siedzącej sztywno utrzymuje główkę.
  • Staje się komunikatywne i pełne ekspresji dzięki mimice i mowie ciała.
  • Reaguje ożywieniem i głośnym śmiechem.
  • Krzyk i płacz różnicuje ze względu na przyczynę.
  • Spontanicznie grucha (np. ga, egu, grrhu, erre).
  • Przypatruje się oddalającym się obiektom.
  • Odwraca się w kierunku miejsca, z którego dochodzą dźwięki.
  • Odróżnia intonację głosu.
  • Wkłada rączki i podnosi stópki do buzi.
  • Przytrzymywane odpycha się stopami od powierzchni.
  • Wyciąga rączki w kierunku zabawek zawieszonych nad łóżeczkiem i potrząsa grzechotką włożoną w dłoń.

5. Czwarty miesiąc życia dziecka

  • Siedzi z lekkim podparciem.
  • Rozgląda się za bujającym dzwoneczkiem, znikającą łyżeczką, piłeczką toczącą się po stole.
  • Leżąc na brzuchu, długo trzyma uniesioną głowę, opiera się na dłoniach, unosząc klatkę piersiową na wyprostowanych rękach.
  • W pozycji na plecach obraca się na bok i na brzuch.
  • W pozycji pionowej sztywno trzyma głowę.
  • W czasie kąpieli uderza rączkami o wodę.
  • Często bawi się swoimi rączkami.
  • Wykazuje coraz większe zainteresowanie otoczeniem, rozgląda się dookoła.
  • Odwraca głowę w kierunku osoby, która na niego woła.
  • Chwyta zabawki całą dłonią od góry. Wykonuje symetryczne ruchy ku przedmiotowi obiema rękami. Zbliża zabawki do ust, potrząsa grzechotką, a potem wypuszcza.
  • Odróżnia znane głosy i twarze.
  • Grucha, śmieje się, zaczyna wypowiadać proste sylaby z przedłużaniem dźwięków podobnych do samogłosek lub spółgłosek – wydawane dźwięki są czymś pośrednim między gruchaniem w stanie zadowolenia a późniejszym prawdziwym paplaniem, gaworzeniem.

6. Piąty miesiąc życia dziecka

  • Rozmawia samo ze sobą, łącząc samogłoski i spółgłoski, np. aggagg, dada.
  • Odwraca głowę w kierunku dźwięku.
  • Interesuje się otoczeniem, jest aktywne, wesołe, często się uśmiecha, krzyczy z radości, rzadziej płacze.
  • Odróżnia znajomych od obcych.
  • Prezentuje zróżnicowane znaczeniowo wokalizacje, np. przyjemność, zadowolenie, ochota, ból, pragnienie.
  • Przewraca się z brzucha na plecy i odwrotnie. Trzymane za rączki, samo unosi się do postawy siedzącej.
  • Mocno trzyma głowę w pozycji pionowej, panuje w pełni nad ruchami głowy.
  • Podparte poduszkami lubi półsiedzieć.
  • Leżąc na brzuchu, unosi wysoko głową. Wspiera się na ramionach, unosząc klatkę piersiową.
  • Żywo porusza rączkami i nóżkami.
  • Chwyta całą dłonią z wyłączeniem kciuka. Sięga po przedmiot jedną dłonią.
  • Postukuje, potrząsa, ale nie potrafi utrzymać dwóch przedmiotów jednocześnie.
  • Różnicuje intonację głosu. Lubi melodie i muzykę.
  • Reaguje na swoje odbicie w lustrze.
  • Podtrzymywane pod pachy mocno opiera stopy o podłoże.
  • Lubi zabawy w turlanie, „a kuku”.

7. Szósty miesiąc życia dziecka

  • U półrocznego dziecka pojawiają się pierwsze ząbki.
  • Swobodnie przekręca się z pleców na brzuch i odwrotnie.
  • Reaguje na własne imię.
  • Podnosi kubeczek i uderza nim. Postukuje łyżeczką o stół.
  • Sięga po małe przedmioty jedną ręką.
  • Uśmiecha się do swojego odbicia w lustrze.
  • Posadzone lub podciągnięte siedzi. Próbuje siadać samo, trzymając się czegoś.
  • Rozróżnia twarze osób znanych od obcych. Wobec nieznajomych jest nieufne.
  • Pochyla całe ciało ku interesującemu przedmiotowi.
  • Trzyma po jednym przedmiocie w każdej ręce, ogląda je i przekłada z ręki do ręki.
  • Odwraca się w kierunku cichych dźwięków.
  • W pozycji na wznak uwalnia się od pieluszki.
  • Na widok klocka chwyta go od razu.
  • Podąża wzrokiem za spadającą zabawką.
  • Śpiewnie gaworzy, powtarzając rytmiczne łańcuchy sylabowe.
  • Oprócz mleka, je półpłynne potrawy z mięsem oraz kaszki. Stopniowo można wprowadzać warzywa i owoce.
  • Reaguje śmiechem na bliskich.
  • Leżąc na plecach, stara się włożyć swoje stópki do ust.
  • Trzymane pionowo utrzymuje częściowo ciężar ciała.

8. Siódmy miesiąc życia dziecka

  • Prezentuje własne gesty i miny przed lustrem.
  • Siedzi samodzielnie i stabilnie, ale samo nie usiądzie.
  • Pełza.
  • Gaworzy, wielokrotnie powtarzając sylaby, np. ma-ma-ma, ba-ba-ba, ta-ta-ta.
  • Próbuje pić z kubeczka.
  • Trzymane pod pachy opiera ciężar ciała na nóżkach.
  • Przesuwa się w kierunku zabawki.
  • Podnosi się na dłoniach i nogach i opada – pierwsze „przymiarki” do raczkowania.
  • Przekłada zabawkę z dłoni do dłoni.
  • Zaciska pięść na małym przedmiocie.
  • Szuka schowanej zabawki.
  • Wyciąga rękę po podawany przedmiot.
  • Wodzi wzrokiem za poruszającymi się przedmiotami.
  • Wykorzystuje różne wokalizacje do przywołania rodzica.

9. Ósmy miesiąc życia dziecka

  • Wokalizuje cztery różne sylaby, np. ma-ma, da-da, pa-pa, ko-ko.
  • Podciąga się, żeby wstać.
  • Pełza do przodu, siada samodzielnie bez trzymania i podpory.
  • Stosuje chwyt nożycowy, tzn. przywodzi kciuk do pozostałych palców.
  • Chwyta drobne rzeczy, np. rodzynek.
  • Zaznacza się przewaga jednej ręki (lateralizacja półkul mózgowych).
  • Podtrzymywane pod pachy mocno trzyma się na nogach.
  • Przemieszcza się w kierunku zabawek.
  • Rozumie znaczenie słów „Nie wolno”, ale je ignoruje.
  • Pociąga za ubranie rodzica, kiedy chce zwrócić na siebie uwagę.
  • Radzi sobie, jedząc za pomocą łyżeczki lub pijąc z kubeczka.
  • Jest lękliwe wobec osób obcych, preferuje obecność matki.
  • Wszystko, co chwyci w dłonie, wkłada do buzi.

10. Dziewiąty miesiąc życia dziecka

  • Stoi z podparciem, np. trzymając się nogi od stołu lub blatu mebli. Wstaje samodzielnie z pozycji siedzącej.
  • Uruchamia staw nadgarstka.
  • Chwyta opuszkami palców – tzw. chwyt pęsetkowy – przeciwstawia palec wskazujący i kciuk.
  • Angażuje obie ręce, chwyta kilka przedmiotów jednocześnie.
  • Manipuluje przedmiotami, używając obu dłoni.
  • Pełza do przodu i do tyłu, kręci się w kółko, przesuwa się na pupie w kierunku zabawek.
  • Raczkuje.
  • Zdecydowanie i wyraźnie wyraża swoje potrzeby i życzenia.
  • Lubi oglądać kolorowe książeczki i obrazki.
  • Potrafi wyjąć mniejsze przedmioty z większych. Wyrzuca zabawki.
  • Siada samodzielnie z raczkowania albo z pozycji leżącej na boku.
  • Siedzi bardzo stabilnie.
  • Powtarza w sposób stereotypowy kombinacje spółgłosek i samogłosek, repertuar spółgłosek zwiększa się.
  • Dziecko rozumie znaczenia niektórych słów, np. pa-pa. Zapytane: „Gdzie jest piesek?”, podąża wzrokiem za nazwaną zabawką.
  • Uwielbia zabawę w chowanego.
  • Je coraz więcej pokarmów, nie tylko w postaci papek, np. makaron, chleb, jajko.

11. Dziesiąty miesiąc życia dziecka

  • Lubi chować się, np. pod pieluszką, którą zakłada sobie na głowę i zdejmuje ochoczo.
  • Umie odróżnić aprobatę od nagany.
  • Bawi się w „koci, koci łapci”.
  • Stoi z podparciem.
  • Ćwiczy chwyt pęsetkowy, chwytając opuszkami palców.
  • Intensywnie gaworzy, zwracając na siebie uwagę.
  • Naśladuje i powtarza proste sylaby.
  • Rozumie polecenia, np. „Zrób papa; daj; weź”.
  • Jest radosne, roześmiane i otwarte wobec osób znanych, które lubi.
  • Zachowuje dystans wobec obcych.
  • Raczkuje albo stawia pierwsze kroki, np. przytrzymując się mebli.
  • Wstaje z pozycji siedzącej.

12. Jedenasty miesiąc życia dziecka

  • Używa pojedynczych sylab do rozmowy.
  • Reaguje na swoje imię.
  • Naśladuje zasłyszane dźwięki.
  • Na prośbę: „Podaj misia”, wykonuje polecenie.
  • Rozumie znaczenie i wypowiada pierwsze dwusylabowe wyrazy, np. tata, mama, baba.
  • Powtarza czynności, za które zostało pochwalone.
  • Sprawnie raczkuje po całym domu.
  • Coraz lepiej koordynuje chwyt pęsetkowy.
  • Pije z kubeczka i chce jeść łyżeczką.
  • Chodzi, podtrzymując się czegoś lub podczas trzymania za rękę przez dorosłego.
  • Kuca po zabawkę, trzymając się mebli.
  • Potrafi usiąść z pozycji na brzuchu.
  • Lubi wrzucać i wyjmować małe przedmioty z pojemników.
  • Nakłada i zdejmuje kolorowe kółka na pręt.
  • Uwielbia burzyć budowle z klocków.

13. Dwunasty miesiąc życia dziecka

  • Chodzi samodzielnie lub trzymane za jedną rękę.
  • Ma około sześciu zębów.
  • Wkłada klocki do pojemników.
  • Trzymając dwa klocki, sięga po następny.
  • Naśladuje ruch mieszania łyżką w garnuszku.
  • Po demonstracji naśladuje bazgranie.
  • Stojąc, schyla się po zabawkę.
  • Oprócz „mama” i „tata”, mówi jeszcze przynajmniej jedno słowo. Rozumie znacznie więcej.
  • Podnosi przedmiot na polecenie podparte gestem.
  • Powtarza czynność, która wywołuje śmiech.
  • Wkłada samodzielnie kęsy do buzi.
  • Chętnie pije z kubeczka i je za pomocą łyżeczki.
  • Słysząc „Nie wolno”, przerywa na chwilę daną czynność.
  • Używa przedmiotów zgodnie z przeznaczeniem, np. przykłada telefon do ucha.
  • Wyraźnie zaznacza się więź z rodzicami, którzy dają poczucie bezpieczeństwa.
  • Rozumie polecenia, np. „Podaj rączkę”.

Trzeba pamiętać, że każde dziecko rozwija się w swój specyficzny i indywidualny sposób. Jedne dzieci szybciej chodzą, inne wolniej. Podobnie rzecz się ma z pozostałymi zdolnościami. To, że jakaś umiejętność nie została opanowana w danym momencie świadczy tylko o tym, że organizm nie był jeszcze gotowy, np. drogi neuronalne były zbyt mało zmielinizowane, zbyt słabo wykształcony kościec czy mięśnie. Na wszystko przyjdzie pora. Najważniejsze, to otoczyć maluszka opieką, wsparciem i miłością oraz stymulować w rozwoju, nie wymuszając i nie wywierając presji na dziecku, by dogoniło rówieśników czy „zrealizowało normy przewidziane na dany etap rozwoju”.

PIERWSZY ROK ŻYCIA DZIECKA

Zobacz także:

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze