Przesilenie jesienne. Te objawy powinny cię zaniepokoić
Po dziesięciu godzinach snu wstajesz jeszcze bardziej zmęczony niż wieczorem, nie masz na nic siły, a do tego wszystko cię drażni i masz wilczy apetyt? To mogą być objawy tzw. przesilenia jesiennego. Wiele osób w ten sposób reaguje na ograniczony dostęp do światła słonecznego. Badania naukowców Harvard Medical School potwierdziły, że jesienią możemy być bardziej podatni na tzw. hipersomnię, czyli nadmiar snu. Jakie mogą być tego skutki?
1. Jesienne przesilenie odbiera nam energię
Naukowcy z Harvard Medical School wskazują, że jesienią organizm potrzebuje znacznie więcej snu. Z ich wyliczeń wynika, że w październiku przesypiamy średnio o 2,7 godziny więcej niż w innych miesiącach. Jednak bardzo często dłuższy sen nie sprawia, że jesteśmy bardziej wypoczęci. Wszystko przez to, że przesilenie jesienne negatywnie wpływa na jakość snu - w tym okresie trudniej zasypiamy, częściej budzimy się w ciągu nocy, a rano czujemy się niewyspani i zmęczeni.
- Szybciej robi się ciemno, jest mniej słońca, spada też temperatura - ma to wpływ na nasz zegar biologiczny i na to, jak się czujemy - mówi lekarz rodzinny Magdalena Krajewska, znana w mediach społecznościowych jako Instalekarz.
Do objawów jesiennego przesilenia zaliczamy:
- zaburzenia snu (zarówno uczucie ciągłej senności, jak i bezsenność),
- zmęczenie,
- zwiększony apetyt,
- rozdrażnienie,
- apatię,
- wahania nastroju,
- trudności z koncentracją.
2. Niedobór światła słonecznego
Szacuje się, że dolegliwości związane z jesiennym przesileniem odczuwa nawet połowa Polaków. Problemy często zaczynają się jeszcze przed kalendarzową jesienią - zależy to w dużym stopniu od pogody. Główną przyczyną tych zaburzeń jest zmiana poziomu nasłonecznienia.
- Ograniczenie dostępu do naturalnego światła niewątpliwie ma na nas negatywny wpływ. Rolę może tu odgrywać szyszynka, która produkuję melatoninę - odpowiedzialną za regulację rytmu dobowego organizmu. Jeżeli chodzi o funkcje szyszynki, to wiemy, że jest regulatorem rytmu dobowego snu i czuwania, ale też wpływa na nasze samopoczucie oraz na pewne funkcje seksualne - wyjaśnia endokrynolog dr Mariusz Witczak. - Regulatorem produkcji melatoniny jest światło słoneczne i nerw wzrokowy. W związku z tym ta produkcja jest zależna od ilości światła. Natomiast twardych naukowych danych na temat tego oddziaływania nie ma - dodaje lekarz.
Zwiększone stężenie melatoniny potocznie nazywanej "hormonem ciemności" może skutkować wzmożoną sennością, ospałością i problemami ze wstawaniem. Zaobserwowano, że w okresie przesilenia jesiennego organizm produkuje też mniej kortyzolu, czyli hormonu stresu. To również może powodować uczucie zmęczenia i ogólnego osłabienia.
Kluczową rolę w całym procesie odgrywa tu rytm okołodobowy, który wpływa m.in. na ośrodkowy układ nerwowy.
- To nie jest tylko rytm snu i czuwania, to jest rytm funkcjonowania całego organizmu. Każdy narząd, każda tkanka, nawet każda komórka ma zegar biologiczny. Dzięki temu, że organizm sprawnie funkcjonuje jako całość, wszystko odbywa się w rytmie okołodobowym, wszystkie procesy fizjologiczne są ze sobą zsynchronizowane - tłumaczył w rozmowie z WP abcZdrowie prof. Adam Wichniak, psychiatra i neurofizjolog kliniczny z Ośrodka Medycyny Snu Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie.
- Najważniejsza w tym rytmie jest funkcja układu endokrynologicznego, czyli wydzielanie hormonów i produkcja cytokin oraz innych białek immunologicznych. Takimi hormonami, które mają silny rytm okołodobowy są kortyzol i hormon wzrostu. Hormon wzrostu w młodym organizmie odpowiada za wzrost, w starszym za regenerację. Kortyzol pomaga radzić sobie ze stresem, ale jest też hormonem, który wpływa na sprawność immunologiczną. Jeżeli ktoś źle śpi - to możemy oczekiwać, że również układ hormonalny i układ immunologiczny będą u niego źle funkcjonować - zaznacza ekspert.
Zła jakość snu wpływa na wszystkie procesy zachodzące w organizmie. Może powodować spadek koncentracji, zaburzenia pamięci, a również osłabienie układu immunologicznego.
3. Jak radzić sobie z jesiennym przesileniem?
Eksperci porównują sezonowe przesilenie do jet lagu odczuwanego po długiej podróży związanej ze zmianą stref czasowych i wyjaśniają, że organizm potrzebuje czasu, by dostosować się do nowego rytmu.
Najlepszym sposobem na walkę z jesienną chandrą jest ruch na świeżym powietrzu, który zapewni odpowiednie dotlenienie mózgu i uruchomi wydzielanie serotoniny w organizmie, czyli hormonu szczęścia. Wystarczy intensywny spacer przez 30-40 minut dziennie. Udowodniono, że produkcję serotoniny wyzwala śmiech, dlatego bardzo wskazane są też spotkania towarzyskie.
- Powinniśmy się starać, żeby nasz zegar biologiczny jak najlepiej funkcjonował, czyli rano warto przebywać w jasnych pomieszczeniach, wychodzić na spacer, oddychać świeżym powietrzem i się wysypiać. Nie tylko jesień, ale również rozpoczęcie nowego roku szkolnego dla wielu osób oznacza nowy harmonogram funkcjonowania - zmieniają się godziny wstawania. Musimy dać sobie czas, żeby się do tego dostosować i spróbować ustalić stały rytm funkcjonowania: wstawać i kłaść się spać mniej więcej o tych samych porach. Ważne jest, żeby przed snem się wyciszać, unikać dodatkowych bodźców, czyli staramy się nie wpatrywać w ekrany telefonów - radzi doktor Krajewska.
Lekarka przypomina, żeby uważnie obserwować organizm, bo przewlekłe zmęczenie, spadek nastroju mogą też świadczyć o rozwoju poważnych chorób.
- Warto zwrócić uwagę, czy odczuwamy dodatkowe zmiany - oprócz zmęczenia, np. w przypadku kobiet czy nie ma bardziej obfitych krwawień miesiączkowych, czy nie występują dodatkowe objawy, które mogłyby wskazywać na niedokrwistość, jak np. omdlenia, zawroty głowy, czy w ślad za zmęczeniem nie idzie też wyraźnie obniżony nastrój. Przyczyną przewlekłego zmęczenia, ospałości może być też anemia, stany zapalne albo bezdech senny. To jednostka chorobowa, o której się mało mówi, a bardzo dużo osób ma ten problem. Przychodzą do lekarza i skarżą się na zaburzenia snu. Mówią, że zasypiają w dzień, są bardzo zmęczeni, a okazuje się, że przyczyną jest bezdech senny, z którego w ogóle nie zdawali się sprawy - wyjaśnia Krajewska.
Katarzyna Grzęda-Łozicka, dziennikarka Wirtualnej Polski
Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.
