Trwa ładowanie...

Urządzają wycieczki po aptekach. To ulubiony "weekendowy narkotyk" Polaków

 Karolina Rozmus
29.11.2023 15:58
Polacy na kodeinie. Na kaszel i na smutek, do tego bez recepty
Polacy na kodeinie. Na kaszel i na smutek, do tego bez recepty (Getty Images)

W sezonie infekcyjnym sprzedaż leków przeciwkaszlowych z kodeiną rośnie, choć farmaceuci alarmują, że przez cały rok to ulubiony "weekendowy narkotyk" Polaków. - Osoby uzależnione od kodeiny wyglądają i zachowują się niczym zombie. Całą energię poświęcają na zdobycie kodeiny i wędrówki po aptekach, nic innego się nie liczy – alarmuje farmaceutka.

spis treści

1. Kilkadziesiąt preparatów. Łączy je jeden składnik

Jak zwraca uwagę Angelika Talar-Śpionek, farmaceutka serwisu GdziePoLek, obserwowany jest wzrost zainteresowania konkretnymi lekami z kodeiną, widoczny w liczbach wyświetleń na stronie serwisu. Farmaceutka tłumaczy to sezonem infekcyjnym, ale eksperci nie mają wątpliwości, że zainteresowanie kodeiną utrzymuje się cały rok.

Wzrasta zainteresowanie syropem przeciwkaszlowym z kodeiną Pini
Wzrasta zainteresowanie syropem przeciwkaszlowym z kodeiną Pini (GdziePoLek)

- Wykazuje działanie przeciwkaszlowe poprzez bezpośredni wpływ na ośrodek kaszlu w rdzeniu przedłużonym, stąd jej zastosowanie w kaszlu suchym, a dodatkowo jest lekiem o działaniu przeciwbólowym. Około pięć do dziesięciu proc. kodeiny jest metabolizowane do morfiny, silnego leku opioidowego – wyjaśnia w rozmowie z WP abcZdrowie mgr Łukasz Pietrzak, farmaceuta.

Zobacz film: "Jak rozpoznać kaszel typowy dla COVID-19? Kiedy wezwać karetkę? Tłumaczy dr Michał Sutkowski"
Popularnością cieszy się także lek Thiocodin
Popularnością cieszy się także lek Thiocodin (GdziePoLek)

Według informacji serwisu GdziePoLek na rynku zarejestrowanych jest ponad 60 produktów zawierających kodeinę, z czego około połowę można kupić bez recepty. To leki złożone z kwasem acetylosalicylowym, paracetamolem czy ibuprofenem oraz syropy i tabletki na kaszel. W przypadku leków przeciwbólowych i tabletek na kaszel dawka kodeiny może wynosić nawet 15 mg. W syropach ta dawka jest mniejsza, ale osoby, które celowo sięgają po leki przeciwkaszlowe, doskonale wiedzą, jak potęgować ich działanie.

- Kodeina wywołuje zarówno szybko rozwijające się uzależnienie psychiczne, jaki i fizyczne pojawiające się po kilkumiesięcznym stosowaniu. Jej odstawienie powoduje objawy zespołu abstynencyjnego takie jak: drażliwość, brak chęci do działania, objawy grypopodobne i depresyjne, problemy ze snem oraz bóle głowy – mówi mgr Pietrzak i dodaje, że jego zdaniem kodeina powinna być dostępna wyłącznie na receptę.

- Jeszcze zanim pojawiła się reglamentacja, pamiętam osoby, które kupowały jednorazowo po cztery, pięć opakowań leków z kodeiną. Lata później, pracując w aptece na Pradze Północ, kilkoro z nich spotkałem ponownie, tyle że tym razem pojawiali się po strzykawki i igły – relacjonuje ekspert.

2. Niegroźny syropek przeciwkaszlowy

Mgr Pietrzak mówi wprost, że kodeina to "najczęściej nadużywana w celach pozamedycznych substancja" spośród aptecznych preparatów dostępnych bez recepty.

- Czasami żartuję sobie, że kaszel suchy jest przypadłością weekendową, gdyż największe zainteresowanie lekami stosowanymi w jego leczeniu obserwujemy już w piątek po południu. Najczęściej przychodzą po te preparaty osoby dość młode, choć już pełnoletnie. Chodzą od apteki do apteki, gdzie kupują po jednym opakowaniu, aż nazbierają odpowiednią liczbę, żeby z "przytupem" zacząć weekend – mówi farmaceuta.

Leki z kodeiną są reglamentowane, co wynika z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 2017 r. Pacjenci jednorazowo mogą kupić bez recepty lek lub leki, które będą zawierały maksymalnie 240 mg kodeiny. Jak mówi mgr farmaceuta, "dzieciaki świetnie sobie radzą z obchodzeniem przepisów". Dotyczy to także kategorii wiekowej. Mimo że kary nakładane na farmaceutów za nieprzestrzeganie przepisu mogą wynieść nawet 500 tys. zł, nie w każdej legitymowanie młodego pacjenta jest standardem.

Syropy na kaszel i tabletki z kodeiną mogą być groźne
Syropy na kaszel i tabletki z kodeiną mogą być groźne (Getty Images)

- Niejednokrotnie spotykam w swojej aptece dzieciaki, które przychodzą z butelką syropu i chcąc kupić kolejną, mówią mi, że w poprzedniej aptece nikt ich nie legitymował. Czasami nieświadomi minimalnego wieku wręczają mi legitymację szkolną, co pokazuje dobitnie, z jak młodą osobą mam do czynienia – mówi ekspert.

- W dużym stopniu zlikwidowaliśmy systemowo dopalacze w naszym kraju, ale wciąż mamy silne legalne dopalacze, czyli leki bez recepty, które służą do leczenia kaszlu, kataru, bólu czy też przeziębienia - podsumowuje mgr Pietrzak.

Podobny problem obserwuje mgr farm. Hanna Przerada, farmaceutka i autorka profilu @gapownik_farmaceutyczny. - Farmaceuci pracujący w aptekach doskonale wiedzą, gdy mają do czynienia z osobą uzależnioną od kodeiny – bardzo często to kobiety, które leczyły migrenę i regularnie przychodzą po lek na migrenę bez recepty zawierający kodeinę – dodaje mgr Przerada w rozmowie z WP abcZdrowie.

3. Duże ryzyko. Czy na pewno działa?

Zagrożenia związane z kodeiną mogą jednak dotykać także grupy pacjentów, które lek chcą stosować zgodnie ze wskazaniami – do uśmierzania bólu czy kaszlu. Niestety, jak wskazują farmaceuci, problem polega na tym, że Polacy nie czytają ulotek i nie mają pojęcia, jakie substancje czynne znajdują się w ich składzie.

- Niestety Polacy bardzo nonszalancko podchodzą do leków bez recepty – skoro mogę je sami kupić, to są bezpieczne, a nawet nieszkodliwe. Nic bardziej mylnego, jedyna różnica wynika z tego, że lek bez recepty ma szerszy zakres terapeutyczny i nieco trudniej go przedawkować. Dodatkowo pacjent może na własną rękę przeprowadzać terapię z tym lekiem – mówi mgr Pietrzak.

Tłumaczy, że w przypadku syropów i tabletek na kaszel zagrożeniem są przede wszystkim potencjalne interakcje z innymi lekami, zwłaszcza takimi, które nasilają działanie kodeiny.

- Chodzi tu przede wszystkim o leki psychotropowe - barbiturany i benzodiazepiny, niektóre leki przeciwdepresyjne i neuroleptyczne oraz leki przeciwhistaminowe pierwszej generacji, jak hydroksyzyna, klemastyna. Może też wchodzić w interakcje z lekami hamującymi wytwarzanie kwasu solnego, które wraz z kodeiną mogą potęgować depresyjne działanie na ośrodek oddechowy. Substancji nie można łączyć także z alkoholem – wylicza farmaceuta.

Eksperci zwracają uwagę, że z uwagi na działanie hamujące układ oddechowy, leki z kodeiną nie powinny być stosowane przed 12. rokiem życia. Jak wskazuje farmaceutka, ostrożność powinni zachować także dorośli.

- To nieprawda, że te dawki są tak małe, że tylko zahamują kaszel – wszystko zależy od organizmu. Są osoby, których tolerancja jest obniżona i one mogą nawet w przypadku małych dawek kodeiny doświadczać działań niepożądanych – mówi mgr Przerada.

Co więcej, badania sugerują, że leki przeciwkaszlowe bez recepty mogą nie być skuteczne. "Warto jednak zauważyć, że w badaniach, w których obserwowano działanie przeciwkaszlowe kodeiny, stosowano dawki 30-60 mg co 4-6 godzin. Dawka zalecana w preparatach bez recepty w Polsce to 15 mg, czyli 2-4 razy mniej niż dawka skuteczna" – pisze na Instagramie Laura Krumpholtz, autorka profilu @nieanegdotycznie. Mgr Przerada jest zdania, że na rynku dostępne są skuteczniejsze, a przy tym bardziej bezpieczne preparaty.

Największe zagrożenie jednak stanowią leki, w których kodeina jest jedną z substancji czynnych, np. występuje obok ibuprofenu czy paracetamolu. Mgr Przerada ostrzega, że przedawkowanie może prowadzić nawet do niewydolności wątroby. W przypadku połączenia z ibuprofenem może dojść m.in. do uszkodzenia nerek, kwasicy cewkowej i hipokaliemii.

- Z kolei duże dawki leku przeciwkaszlowego, w którym główną substancją czynną jest kodeina, może prowadzić do zahamowania układu oddechowego, czyli mówiąc wprost do uduszenia w najbardziej pesymistycznym scenariuszu – dodaje.

Podkreśla konieczność zapoznawania się z ulotką. Jak mówi, jeśli nie będziemy jej czytać, to nawet nie zorientujemy się, że kodeina wpływa na nas negatywnie.

- Wiele osób nawet przy małych dawkach czuje euforię, pozytywne skojarzenie leku z brakiem dolegliwości i jeszcze uczuciem przyjemności sprawi, że będą po lek wracać. Mechanizm uzależnienia może przebiegać niemal niezauważenie, u niektórych osób też bardzo szybko – mówi.

- Nie doceniamy siły leków dostępnych bez recepty. Kodeina może być społecznie szkodliwa w takim stopniu jak alkohol – podsumowuje.

Karolina Rozmus, dziennikarka Wirtualnej Polski

Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze