Wszystko o mammografii
Mammografia jest radiologiczną metodą badania sutka (gruczołu piersiowego). Podobnie jak w pozostałych metodach rentgenowskich, wykorzystuje się tu różnice w pochłanianiu promieni X, przechodzących przez poszczególne tkanki organizmu. Jest zarówno uznanym badaniem, jak i podstawową metodą przesiewową, służącą do wykrywania wczesnych postaci raka piersi. Charakteryzuje się czułością (80-90%) i swoistością (ok. 60%). Badanie to może być wykonane na zlecenie onkologa, chirurga, ginekologa lub w ramach Populacyjnego Programu Wczesnego Wykrywania Raka Piersi.
- 1. Rodzaje badań mammograficznych
- 2. Jakie problemy techniczne może napotkać mammografia?
- 3. Jak przygotować się do mammografii?
- 4. Czy mammografia boli?
- 5. Czy każde piersi można poddać mammografii?
- 6. Opis badania mammograficznego
- 7. Czego można spodziewać się po mammografii?
- 8. Jak często wykonywać mammografię?
- 9. Mammografia i inne badania w diagnostyce raka piersi
1. Rodzaje badań mammograficznych
- mammografia analogowa - jest to obrazowa metoda badania gruczołu piersiowego (piersi) z użyciem promieni rentgenowskich (promieni X). Badanie to wykonuje się specjalnym aparatem rentgenowskim. Po wykonaniu badania wywołuje się zdjęcie, które następnie opisywane jest przez radiologa;
- mammografia cyfrowa - jest to nowoczesna metoda obrazowania zmian w piersi. Zapewnia wysoką rozdzielczość obrazu oraz idealny kontrast. Pozwala to na uzyskanie obrazów o znaczenie wyższej wartości diagnostycznej (łatwiejsze wykrywanie mikrozwapnień) niż w przypadku mammografów analogowych. Dodatkowo pozwala na komputerową obróbkę obrazu, możliwość przesyłania i archiwizowania obrazów mammograficznych w komputerach. Jednak mimo znacznej przewagi technicznej, nie stwierdzono jednoznacznej wyższości mammografii cyfrowej nad analogową w wykrywaniu raka piersi.
2. Jakie problemy techniczne może napotkać mammografia?
Czułość badania mammograficznego jest uzależniona od budowy danej piersi. Czułość mniejsza występuje w przypadku piersi o budowie z przewagą utkania gruczołowego, a większa w przypadku piersi o utkaniu z przewagą tkanki tłuszczowej. Stąd szereg zmian wykrywanych jest w uzupełniającym ultrasonograficznym badaniu piersi. Mimo to, zastosowanie mammografii w profilaktyce raka piersi zmniejszyło umieralność o 40% oraz zwiększyło liczbę wykrywanych wczesnych postaci raka piersi.
3. Jak przygotować się do mammografii?
Na badanie warto przynieść swoje poprzednie wyniki badań mammograficznych i innych badań sutka, np. USG. Wynik nowego badania ma większą wartość, jeśli będzie go można porównać z poprzednim. Nie należy stosować w okolice pach kosmetyków z pudrem (dezodorantów, zasypek), gdyż mogą one unieważnić wynik i trzeba będzie powtarzać badanie mammograficzne.
Należy ubrać się w wygodną odzież, którą łatwo zdjąć, ponieważ badanie piersi wymaga rozebrania się od pasa w górę. Wszelką biżuterię też trzeba zdejmować przed badaniem. Termin badania powinien przypadać w pierwszej fazie cyklu miesiączkowego, aby zminimalizować dyskomfort. Jeśli piersi są wyjątkowo wrażliwe, obolałe, unikaj w jakiejkolwiek postaci kofeiny na dwa dni przed badaniem. Można też rozważyć wzięcie środków przeciwbólowych. Przed badaniem należy poinformować lekarza o takich rzeczach, jak: ciąża, implanty piersiowe, przebyte choroby lub operacje piersi.
4. Czy mammografia boli?
Aby wykonać prawidłowy obraz mammograficzny, pierś musi być spłaszczona poprzez ściśnięcie między kasetą z filmem i plastikową sterylną płytą dociskową. To może być stresujące i powodować umiarkowaną bolesność, ale w żadnym stopniu nie zaszkodzi piersiom, natomiast jest bardzo ważne, by otrzymać właściwy obraz.
Ściśnięcie piersi pozwala ujednolicić strukturę tkanek, co daje zwiększoną dokładność zdjęcia i minimalizuje ryzyko przeoczenia przez aparat małej zmiany. Dzięki temu także można zastosować znacznie mniejszą dawkę promieni prześwietlających. Jeśli piersi są szczególnie delikatne, to badanie piersi należy zaplanować w takiej fazie cyklu, kiedy są one najmniej wrażliwe na ucisk.
5. Czy każde piersi można poddać mammografii?
Mammografia wykonywana jest u pacjentek w każdym wieku (z wyjątkiem dziewcząt, które nie mają jeszcze rozwiniętego gruczołu piersiowego). Nie może być wykonywana u kobiet w ciąży. Należy też unikać wykonywania badania u kobiet w drugiej połowie cyklu miesiączkowego, u których zaistniała możliwość zapłodnienia.
Wykwalifikowany technik-operator wykonujący mammografię, wie jak dobrać parametry nastawienia aparatu dla uzyskania prawidłowych zdjęć i jak ułożyć piersi, by zobrazować wszystkie istotne nieprawidłowości, niezależnie od ich rozmiarów, gęstości i kształtów. Jeśli pierś osoby badanej jest zbyt duża, by zmieścić obraz na pojedynczym arkuszu filmu, obraz musi być umieszczony na dodatkowym filmie. Odwrotnie, mała pierś wymaga starannego zdjęcia i wskazane jest, by wykonywanie zdjęć odbywało się na tym samym sprzęcie.
Mammografia obrazuje także męską pierś i elementy pachowe. Istotną cechą w badaniu piersi jest tzw. gęstość piersi, która determinuje badanie, a nie jej rozmiar. To gęstość tkanki piersi jest powodem, że korzystniej jest robić mammografię przesiewową po okresie menopauzy. U większości kobiet po tym okresie piersi robią się mniej gęste, a zatem podejrzane zmiany są bardziej widoczne.
Implanty nie są przeszkodą w wykonaniu badania mammograficznego. W tym przypadku wykonuje się zwykle cztery obrazy każdej piersi, dwa z implantami i dwa z odsuniętymi do tyłu implantami, uciskając jedynie przednią część piersi. To umożliwia znacznie bardziej gruntowną ocenę tkanki piersiowej. Implanty mogą zaciemniać jakieś obszary tkanki piersiowej, ale stosowanie przemieszczania implantów przez technika powoduje, że obraz jest wystarczająco czytelny.
6. Opis badania mammograficznego
Mammografia trwa kilkanaście minut. Do badania pacjentka rozbiera górną połowę ciała. Zdjęcia mammograficzne wykonuje się w dwóch podstawowych projekcjach (CC-górno-dolnej i MLO-skośnej). W projekcji górno-dolnej oraz w projekcji bocznej pacjentka pozostaje w pozycji stojącej. Czasem wykonuje się projekcję boczną (ML) celem uwidocznienia zmian leżących głęboko w gruczole, zwłaszcza blisko ściany klatki piersiowej - zmian trudnych do badania palpacyjnego lub na życzenie lekarza zlecającego badanie. Podstawowe projekcje uzupełnia się czasami projekcją skośną, aby uwidocznić zmiany w tzw. ogonie Spence'a i dla oceny pachowych węzłów chłonnych.
7. Czego można spodziewać się po mammografii?
Nie ma specjalnych zaleceń co do specjalnego postępowania po badaniu mammograficznym. Jako powikłanie po badaniu może wystąpić okresowy ból piersi, a przy szczególnej delikatności naczyń krwionośnych – krwiak podskórny (siniak). Badanie może być powtarzane wielokrotnie.
8. Jak często wykonywać mammografię?
U kobiet z przeciętnym ryzykiem zachorowania na raka sutka po 40. roku życia zaleca się wykonywać badanie mammograficzne co roku, a także coroczne badanie palpacyjne podczas wizyty u lekarza oraz samobadanie piersi co miesiąc (USA). W Polsce refundowaną mammografię można wykonać od 50. do 69. roku życia, raz na 2 lata w ramach Populacyjnego Programu Wczesnego Wykrywania Raka Piersi.
Odrębne zalecenia (USA) są dla kobiet, które mają zwiększone ryzyko zachorowania na raka piersi. Należą do nich pacjentki, które:
- przebyły w przeszłości napromienianie klatki piersiowej lub całego ciała,
- mają raka z sutka w wywiadzie,
- mają obciążony wywiad rodzinny lub predyspozycje genetyczne,
- mają ponad 35 lat i podwyższone ryzyko obliczone wg tzw. modelu Gail,
- mają rozpoznanie histopatologiczne stanu przednowotworowego.
Dla tych pacjentek są opracowane przez NCCN (National Comprehensive Cancer Network) specjalne zalecenia, dotyczące wcześniejszych badań diagnostycznych i stałej opieki lekarza specjalisty.
9. Mammografia i inne badania w diagnostyce raka piersi
W badaniach przesiewowych, czyli u kobiet, które nie mają objawów klinicznych, mammografia jest badaniem podstawowym i pierwszoplanowym. Obraz mammograficzny można weryfikować, wykonując inne badania nieinwazyjne, takie jak ultrasonografia (USG) czy w uzasadnionych przypadkach tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny. Kiedy guz piersi jest wyczuwalny w badaniu klinicznym, wtedy mammografia nie jest już badaniem podstawowym – w diagnostyce wstępnej stosuje się biopsję aspiracyjną cienkoigłową, gruboigłową lub badanie histologiczne usuniętego guza. W tych przypadkach mammografia służy do oceny całego miąższu piersi pod kątem obecności rozległych mikrozwapnień czy innego, niewyczuwalnego w badaniu klinicznym ogniska raka.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.