Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, rokowania

Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic to zapalenie dużych tętnic: aorty i jej głównych gałęzi, zwłaszcza zewnątrzczaszkowych gałęzi tętnicy szyjnej. Przyczyna choroby nie jest znana, a jej objawy są różne. Zależą od lokalizacji patologii. Jak często występuje olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic? Na czym polega jego leczenie?

1. Co to jest olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic?

Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic (GCA, giantcell arteritis, OlZT, choroba Hortona) jest pierwotną ziarniniakową chorobą naczyń, która dotyczy dużych i średnich tętnic, zwłaszcza aorty i jej rozgałęzień, głównie zewnątrzczaszkowych gałęzi tętnicy szyjnej.

To najczęściej diagnozowane pierwotne zapalenie naczyń i zapalenie tętnic. Choroba najczęściej dotyczy osób powyżej 50. roku życia (najwięcej zachorowań przypada na 7. dekadę życia), częściej kobiet niż mężczyzn. Zwykle występuje u osób pochodzących z północy Europy.

Zobacz film: "Produkty, które czyszczą tętnice ze złogów cholesterolu"

Choroba w większości przypadków rozwija się w tętnicach skroniowych znajdujących się po bokach głowy (stąd choroba jest także nazywana zapaleniem tętnicy skroniowej). Jednak olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic może objawiać się zapaleniem aorty także w obrębie szyi oraz naczyń krwionośnych w górnej części ciała i kończynach górnych.

Rzadkie lokalizacje to narząd słuchu, skóra głowy z martwicą, tarczyca oraz układ moczowo-płciowy.

2. Czynniki ryzyka olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic

Ryzyko wystąpienia olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic zwiększają następujące czynniki:

• infekcje wirusowe i bakteryjne,
• palenie papierosów,
• zmiany miażdżycowe w organizmie,
• predyspozycje genetyczne,
• zaburzenia układu immunologicznego.

3. Przyczyny GCA

Przyczyna olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic nie została dokładnie poznana. Według specjalistów jest to wynik zaburzeń w obrębie układu immunologicznego, które pojawiają się z wiekiem lub w reakcji na czynniki infekcyjne (wirusowe, bakteryjne) u osób genetycznie predysponowanych.

Nie bez znaczenia jest pochodzenie etniczne, obecność zmian miażdżycowych oraz palenie tytoniu. Choroba jest wywoływana przez stan zapalny w tętnicach.

Tworzący się obrzęk sprawia, że ściany naczyń ulegają pogrubieniu. To może prowadzić do ich zwężenia lub zamknięcia. Gdy tak się stanie, ilość krwi dostarczanej do tkanek zmniejsza się. Skutkiem może być niedyspozycja i uszkodzenie ważnych struktur organizmu.

4. Objawy olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic

Symptomy, tak jak i obraz choroby, są różne. Zależy to głównie od lokalizacji zajętego naczynia. Choroba zwykle rozwija się powoli, niemniej zdarza się, że ma nagły i gwałtowny początek. Najczęściej zapalenie olbrzymiokomórkowe wywołuje następujące dolegliwości:

• zmęczenie,
• utrata masy ciała,
• stan podgorączkowy lub gorączka,
• silny ból głowy, zwykle odczuwalny na skroni, choć może także występować w okolicy czoła, na czubku lub z tyłu głowy,
• nadwrażliwość skóry czaszki na dotyk, zwłaszcza w okolicy skroniowej i ciemieniowej,
• zmiany tętnicy skroniowej, ta staje się pogrubiała i guzowata,
• zaczerwienienie i obrzęk przylegającej do niej skóry,
• ból żuchwy (tzw. chromanie żuchwy), czasami z zaburzeniami połykania,
• zaburzenia widzenia,
• szmery naczyniowe nad tętnicami szyjnymi, podobojczykowymi i pachowymi,
• osłabienie lub brak tętna na tętnicy skroniowej,
• ból tętnicy szyjnej (ból żyły szyjnej).

Charakterystyczne jest częste współwystępowanie olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic z polimialgią reumatyczną (PMR, polymyalgia rheumatica, PR). Diagnozuje się ją u połowy pacjentów z GCA.

Wówczas chorobie mogą towarzyszyć objawy takie jak ból i sztywność poranna mięśni obręczy barkowej, szyi, klatki piersiowej oraz obręczy biodrowej.

W niektórych przypadkach następstwa choroby mogą być poważne. Najgroźniejsze jest GCA, która przebiega z utratą wzroku oraz zapalenie aorty prowadzące do jej rozwarstwienia. Do ślepoty może prowadzić zatkanie tętnicy zaopatrującej nerw w oku (nerw wzrokowy).

5. Diagnostyka olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic

Jeżeli dolegliwości, które mogą zwiastować olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic, nie ustępują pomimo leczenia niesteroidowymi lekami zapalnymi, należy zgłosić się do lekarza rodzinnego. Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic wymaga różnicowania z innymi chorobami zapalnymi naczyń, infekcją oraz procesem nowotworowym.

Rozpoznanie olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic wymaga wykonania:

• badań laboratoryjnych krwi. Stwierdza się w nich przyśpieszenie OB (zwykle >100 mm/h), zwiększenie stężenia CRP, także niedokrwistość i zmniejszone stężenie albumin we krwi,
• badania moczu - w osadzie pojawiają się krwinki czerwone oraz zwiększa się aktywność aminotransferaz i fosfatazy alkalicznej,
• badań obrazowych: USG tętnicy skroniowej, ewentualnie biopsja tętnicy skroniowej, badanie tomograficzne aorty i jej odgałęzień.

6. Leczenie olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic

Leczeniem z wyboru olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic jest stosowanie glikokortykosteroidów, zwykle podawanych doustnie.

Leczenie jest ważne, ponieważ nie tylko poprawia samopoczucie i komfort funkcjonowania, ale i chroni przed powikłaniami choroby, które są związane z niedokrwieniem.

7. Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic - rokowania

U większości chorych po 1-2 latach leczenia glikokortykosteroidami dochodzi do remisji. Jedynie niektórzy wymagają stosowania niewielkich dawek przez dłuższy czas.

Prawidłowa diagnostyka i postępowanie lecznicze chroni pacjenta przed ryzykiem powikłań związanych z olbrzymiokomórkowym zapaleniem tętnic, takimi jak udar mózgu czy utrata wzroku. Przeprowadzone dotąd badania nie wykazały również wpływu choroby na czas życia.

Po uzyskaniu remisji zaleca się regularne kontrole OB i CRP z krwi, a ewentualne nieprawidłowości należy jak najszybciej konsultować z lekarzem prowadzącym.

8. Jak często występuje olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic?

Olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic występuje 2-3-krotnie częściej u kobiet, zwykle choroba diagnozowana jest między 60. a 90. rokiem życia (średnio w wieku 77 lat).

GCA dotyka rocznie kilkanaście osób na 100 tysięcy mieszkańców Północnej Europy powyżej 50. roku życia. W USA ryzyko zachorowania wynosi 1% dla kobiet i 0,5% dla mężczyzn. U niespełna połowy osób chorych na olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic rozpoznaje się również polimialgię reumatyczną.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.