OB (odczyn Biernackiego)

OB, czyli odczyn Biernackiego lub opad Biernackiego, to badanie szybkości opadania krwinek. Normy OB zależą od płci i wieku osoby badanej. Szybkość opadania krwinek jest niespecyficznym wskaźnikiem procesu chorobowego. Reakcja Biernackiego służy również do monitorowania choroby. Wartość OB może zwiększyć się lub zmniejszyć w zależności od rodzaju choroby, np. wzrost OB pojawia się, gdy występuje nadczynność tarczycy czy stan zapalny, natomiast obniżone OB w przewlekłej niewydolności krążenia.

1. Na czym polega i jak wygląda badanie OB?

Odczyn Biernackiego jest to wskaźnik sedymentacji erytrocytów, tzn. jest miarą szybkości opadania krwinek czerwonych w osoczu w jednostce czasu. Określany jest najczęściej po jednej godzinie, czasami po dwóch. Jego nazwa wywodzi się od nazwiska polskiego lekarza Edmunda Biernackiego, który jako pierwszy opracował to badanie.

W warunkach fizjologicznych opad Biernackiego ma wartość stałą, ale zależy od:
• masy właściwej krwinek i osocza;
• stężenia białek we krwi;
• wielkości opadających cząstek;
• innych czynników.

Badanie OB, czyli opad Biernackiego, wykonywane jest na próbce krwi pacjenta, pobranej najczęściej z żyły łokciowej. Pacjent powinien zgłosić się na badanie na czczo. Krew pobierana jest do strzykawki zawierającej cytrynian sodu, po czym wprowadzana jest do specjalnej kalibrowanej rurki z podziałką, co 1 milimetr. Rurka pozostaje w pozycji pionowej i wynik odczytuje się po godzinie. Czasami można wykonać badanie przyspieszone, które polega na ustawieniu rurki w pozycji skośnej i odczytaniu pierwszego wyniku po 7 minutach, a następnego po kolejnych 3 minutach. Zaleca się jednak przeprowadzić oznaczenie w sposób klasyczny. Przyśpieszone badanie wykonuje się orientacyjnie w przypadkach, gdy wymagane jest szybka analiza krwi.

2. Wyniki badania OB

Szybkość opadania krwinek zależna jest przede wszystkim od płci i wieku pacjenta. Prawidłowe wartości OB powinny wynosić:
• u noworodków w granicach 0 - 2 mm/h;
• u niemowląt do 6. miesiąca życia 12 - 17 mm/h;
• u kobiet przed 50. rokiem życia nie powinno przekraczać 20 mm/h;
• u kobiet powyżej 50. roku życia do 30 mm/h;
• u mężczyzn przed 50. rokiem życia nie większe OB niż 15 mm/h;
• u mężczyzn po 50. roku życia do 20 mm/h.

U osób starszych wartości prawidłowe mogą być jeszcze wyższe.

2.1. Kiedy zmienia się wartość OB?

Wysoki odczyn Biernackiego może być spowodowany różnymi chorobami. Znajdziemy wśród nich stany zapalne o podłożu infekcyjnym lub nieinfekcyjnym, nowotwory, choroby rozrostowe krwi (np. białaczka), choroby autoimmunologiczne, zawał mięśnia sercowego, urazy bądź złamania kości, niedoczynność lub nadczynność tarczycy, hipercholesterolemia. Zbyt wysokie OB krwi może wystąpić u kobiet w okresie przedmiesiączkowym lub podczas krwawienia, u kobiet w okresie ciąży i do 6. tygodnia po porodzie. Do podwyższenia OB przyczyniają się też hormonalne środki antykoncepcyjne.

Wartości poniżej normy mogą zaś świadczyć o:
• nadkrwistości pierwotnej lub wtórnej;
• przewlekłej niewydolności krążenia;
• chorobie alergicznej;
• hipofibrynogenemii (obniżona wartość fibrynogenu);
• żółtaczce.

Badanie OB nie wskazuje konkretnie na jaką chorobę cierpi pacjent, na lokalizację infekcji ani na jej czynnik sprawczy (wirusy, bakterie, pasożyty), ale jest ważnym czynnikiem informującym o tym, że w organizmie dzieje się coś niepokojącego. Badanie to jest najczęstszym badaniem diagnostycznym i głównie wykonywane jest przy morfologii krwi. Zaleca się je wykonać bez zlecenia lekarza, przynajmniej raz w roku.