Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Mgr Kamila Drozd

Introspekcja - co to jest i na czym polega

Introspekcja - co to jest i na czym polega
Introspekcja - co to jest i na czym polega

Introspekcja jest procesem psychologicznym, którym interesowano się już w czasach Platona i Arystotelesa. Z jej zalet korzystali duchowni, empiryści, a w końcu także psycholodzy i psychoterapeuci. Na zasadach introspekcji w dużej mierze opiera się także kultura Bliskiego i Dalekiego Wschodu. Warto wiedzieć, czym jest introspekcja i jak można ją wykorzystać dla osiągnięcia wewnętrznego spokoju.

spis treści

1. Co to jest introspekcja

Introspekcja polega na dokładnej obserwacji i analizie własnych emocji, przeżyć i wszelkich uczuć, które nami targają. To jedna z najstarszych metod badawczych stosowanych w psychologii. Słowo to tłumaczone jest jako patrzenie wewnątrz siebie. Celem introspekcji jest spojrzenie w głąb i dokładne przeanalizowanie własnej psychiki.

W trakcie introspekcji możemy poddać analizie wiele psychologicznych aspektów. Interpretować możemy nie tylko emocje, jakie odczuwamy, ale także:

Zobacz film: "Jak wpłynąć na swoją samoocenę?"
  • decyzje, które podejmujemy lub rozważamy ich podjęcie
  • nasze różnorakie potrzeby
  • relacje z innymi ludźmi - najbliższymi i tymi bardziej obcymi

2. Na czym polega introspekcja

Najogólniej rzecz biorąc, introspekcja opiera się na obserwacji i analizie. Podczas "wglądu" we własną psychikę należy ze szczególną uwagą przyjrzeć się tym sferom, które na co dzień ignorujemy. Analizie należy poddać każdą emocję, która odczuwamy - dokładnie ocenić, w jakich okolicznościach się pojawiła, co jeszcze jej towarzyszy i z czego wynika właśnie taka, a nie inna reakcja na daną rzecz, zjawisko, etc.

Należy też wziąć pod uwagę wszystkie inne czynniki - kto uczestniczył w danym wydarzeniu, jak otoczenie wpłynęło na odczuwanie emocji i co stałoby się, gdybyśmy byli w tym momencie gdzie indziej lub z kimś innym.

Introspekcja jest metodą stosowaną w gabinetach psychologicznych i podczas psychoterapii. Jest częścią rozmowy, więc czasem nawet nie czujemy, że właśnie zostaliśmy poddani introspekcji. Metoda ta polega na samookreśleniu się. W tym przypadku psycholog lub psychoterapeuta jest jedynie pośrednikiem między nami a naszą psychiką. Nie może proponować nam żadnych wniosków. Zadaniem specjalisty jest jedynie pomóc nam się skupić, aby jeszcze lepiej zanalizować swoją sytuację.

Medytacja „wglądu w siebie”
Medytacja „wglądu w siebie”

Osoba, która stosuje medytację vipassana, jest bardziej wrażliwa na cierpienia, otoczona jest harmonią

zobacz galerię

3. Jak samodzielnie dokonać introspekcji

Choć introspekcja jest częścią psychoterapii, można ją z powodzeniem zastosować we własnym zakresie. Aby skorzystać z tej metody, nie trzeba spełnić wielu wymagać. Introspekcji można dokonać tak naprawdę wszędzie - w każdym miejscu i o każdej porze. Jedyne, czego potrzebujemy, to tak naprawdę odrobina ciszy i spokoju. Nikt nie powinien nam przeszkadzać, ponieważ możemy dokonać pełnej analizy tylko wówczas, kiedy będziemy maksymalnie skupieni.

Aby dokonać introspekcji, wystarczy usiąść wygodnie i zastanowić się nad odczuwanymi właśnie emocjami. Pomyśleć, czy czujemy się dobrze, czy raczej mamy gorszy dzień. Dlaczego tak jest? Co kieruje dziś naszymi działaniami? Możemy też zastanowić się nad sytuacjami, które miały miejsce w niedalekiej przeszłości - o kłótni z bliską osobą, o sytuacji przyuważonej w sklepie, etc.

Introspekcja nie musi ograniczać się tylko do rozmyślania. Wszystko, co czujemy, możemy zapisywać w formie mapy myśli, pamiętników czy internetowego bloga. Można też spróbować rozmawiać samemu ze sobą, aby jeszcze lepiej zrozumieć targające nami emocje.

Można także odpowiedzieć sobie na szereg dostępnych w sieci pytań, które pomogą lepiej poznać siebie i własną psychikę. Do pytań tych zaliczają się między innymi takie kwestie:

  • Czy żyję w zgodzie z sobą?
  • Czy budzę się rano i jestem pozytywnie nastawiony do nadchodzącego dnia?
  • Czy towarzyszą mi negatywne myśli przed snem?
  • Co martwi mnie najbardziej, gdy myślę o przyszłości?
  • Gdyby to był ostatni dzień mojego życia, czy chciałbym zrobić to, co zamierzam dzisiaj zrobić?
  • Czego naprawdę się boję?
  • O czym myślę zazwyczaj?
  • Czy zrobiłem ostatnio coś, o czym warto pamiętać?
  • Czy wywołałem dzisiaj u kogoś uśmiech?
  • Nie mogę sobie wyobrazić życia bez …
  • Kiedy odczuwam ból – fizyczny lub emocjonalny – najmilszą rzeczą, jaką mogę zrobić dla siebie, jest …

Odpowiedzi na te i wiele innych pytań mogą okazać się przydatne do pełnego poznania siebie i swojej świadomości. Dzięki temu introspekcja staje się o wiele łatwiejsza.

4. Introspekcja w psychoterapii

Sama metoda, jaką jest introspekcja, w ostatnich latach została nieco zapomniana, ale ciągle jest obecna w psychoterapii i psychologii. Korzystanie z siły ludzkiej psychiki jest niezwykłą metodą leczenia wielu problemów z osobowością i zaburzeniami emocjonalnymi. Introspekcja pomaga także w sytuacji, kiedy nie radzimy sobie z własnymi uczuciami (np. nadmierną agresją lub stanami depresyjnymi).

Introspekcja jest ważna dla psychoterapii także dlatego, że pozwala na chwilę się zatrzymać. Większość problemów z odczuwaniem i prawidłowym uwalnianiem emocji wiąże się z nadmiernym stresem i stale rosnącym pędem życia. Pozwala też na określenie naszych preferencji i ustalenie, jaki tryb życia jest dla nas odpowiedni.

Poświęcenie kilku minut na zastanowienie się nad sobą i swoimi emocjami daje ogrom możliwości i pozwala walczyć z wieloma dolegliwościami natury psychonerwicowej.

5. Introspekcja a Bliski i Daleki Wschód

Zagadnienia introspekcji towarzyszą też kulturze azjatyckiej od wielu lat. Analiza własnej osobowości i towarzyszących nam emocji jest nieodłączną częścią medytacji i jogi. Podczas takich praktyk osoba medytująca czy ćwiczące jest sama ze sobą i z własnymi myślami. Jest to doskonała okazja do wejrzenia w głąb własnego umysłu i dokładnego zastanowienia się na towarzyszącymi emocjami. Wówczas też można się skupić tylko na tej chwili (w myśl ruchu mindfulness).

Obserwowanie i analizowanie własnych uczuć pozwala dobrze poznać siebie i uczy, jak zachować spokój w kryzysowych sytuacjach. To dobra metoda dla osób mocno zestresowanych, które korzystają na co dzień z wielu technik relaksacji.

W niektórych krajach taka introspekcja jest także sposobem na wykonanie rachunku sumienia i swoistej spowiedzi. Wówczas jednak nie odpowiadamy przed żadnym bytem niematerialnym, ale przed samymi sobą. Możemy w ten sposób samodzielnie rozliczyć się z problemami dnia codziennego.

Zobacz też:

6. Introspekcja - co na to nauka?

Wiele lat temu introspekcja uważana była za bardzo dobre narzędzie analityczne, pozwalające na pełną ocenę stanu świadomości pacjenta i pomoc w rozwiązaniu emocjonalnych kłopotów. Jednak środowiska medyczne i naukowe przestały wierzyć w jej sprawczość i korzystne działanie.

Naukowcy zaczęli podważać introspekcję, twierdząc, że jest to badanie bardzo subiektywne, niemające odzwierciedlenia w faktycznym stanie umysłu pacjenta. Każdy człowiek odczuwa daną emocję inaczej - różnie reaguje na strach, złość czy radość. Dlatego środowisko naukowe patrzą sceptycznie na pojęcie introspekcji i uważają ją za niewystarczające narzędzie badawcze.

Introspekcja jest możliwa tylko wówczas, gdy dana osoba potrafi analizować swoje stany emocjonalne, których aktualnie doświadcza. Introspekcjoniści filozoficzni obstawali przy założeniu, że informacje z samoobserwacji są wiedzą pewną.

7. Historia introspekcji

Pojęcie „introspekcja” wywodzi się z języka łacińskiego (od słowa introspicere) i oznacza patrzenie oraz analizowanie własnych stanów mentalnych i emocjonalno-motywacyjnych. Przeciwieństwo introspekcji stanowi ekstraspekcja, a więc poziom świadomości polegający na precyzyjnym odzwierciedlaniu i wiarygodnej ocenie rzeczywistości.

Jej twórcą i pionierem jest niemiecki psycholog i filozof, Wilhelm Wundt. Uważa się go za protoplastę tzw. psychologii eksperymentalnej. Według niego psychologia powinna być dziedziną nauki doświadczalnej, a nie tylko teoretycznej.

Choć to on spopularyzował pojęcie introspekcji, zaglądanie w głąb siebie było znane jako metoda analityczna już w starożytności. Doceniali ją przede wszystkim empiryści, którzy postrzegali świat przez pryzmat emocji.

Introspekcjonizm jako nurt rozwijał się głównie w XIX wieku, kiedy to psychologia wyodrębniła się z nauk filozoficznych i zaczęła się zajmować naturą człowieka w sposób empiryczny. Na początku uznawano, że sama introspekcja jako metoda empiryczna wystarcza do wewnętrznej obserwacji własnych przeżyć psychicznych. Tak rozumianą metodę introspekcyjną określano jako introspekcję filozoficzną, gdyż wywodziła się od psychologów filozoficznych. Wilhelm Wundt stwierdził jednak, że zastosowanie introspekcji uniemożliwia przeprowadzenie bezpośredniej analizy zjawisk psychicznych, gdyż są one „złożonymi wytworami nieświadomej duszy”. Dlatego wsparto samoobserwację, prowadząc ją w warunkach nadzoru eksperymentalnego – tak narodził się drugi rodzaj introspekcji, a mianowicie introspekcja eksperymentalna.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze