Kopytnik pospolity – właściwości, wskazania i przeciwwskazania

Kopytnik pospolity (Asarum europaeum L.) pochodzi z rodziny kokornakowatych. Występuje w żyznych lasach środkowej i południowej Europy oraz na Syberii. Najczęściej spotyka się go w lasach i zaroślach, szczególnie w towarzystwie drzew liściastych. Bywa sadzony dla ozdoby. W parkach i ogrodach uprawiany jest jako roślina okrywowa, stosowana jako roślina okrywowa w miejscach cienistych. Polska nazwa zwyczajowa gatunku pochodzi od kształtu liści przypominającego kopyto końskie.

Ta nieduża, wieloletnia roślina płożąca ma skręcone i rozgałęzione kłącze, które może osiągać długość kilkudziesięciu centymetrów. Jest przykładem rośliny modułowej, ponieważ jej rozgałęzienia wyglądają jak samodzielne osobniki. Z kłącza kopytnika wyrastają korzenie oraz krótkie łodygi, a pojedyncze, dzwonkowate i mięsiste kwiaty wyrastają tuż przy ziemi, zwisając na szczytach szypułek. Ukryte są zwykle pod liśćmi i często leżą na ziemi. Zarówno kwiat, jak i cała roślina, a szczególnie kłącze, wydziela specyficzny pieprzowo-aromatyczny zapach.

• Preparaty ziołowe
• Zioła na różne dolegliwości
• Domowe sposoby na anginę - charakterystyka anginy, płukanka z malin, syrop z cebuli, szałwia, rumianek

Kopytnik pospolity dawniej był traktowany jako roślina lecznicza o dużym znaczeniu i szerokim zastosowaniu. Podejście to zmieniło się po odkryciu jej właściwości toksycznych. Wówczas stosowanie lecznicze zostało znacznie ograniczone. Obecnie kopytnik nie jest wykorzystywany w medycynie lub jest stosowany rzadko, zwykle w homeopatii.

Ziele kopytnika oraz jego korzeń zawierają różne związki farmakologicznie czynne. To na przykład garbniki, glikozydy fenolowe, seskwiterpeny, żywice, a także eugenol, azaron (działa silnie drażniąco na błony śluzowe, wywołuje wymioty), l-pinen, aldehyd azarylowy, metyloeugenol obecne w olejku eterycznym.

Niegdyś kopytnik pospolity był używany jako środek wymiotny, ale i poronny. Traktowano go również jako środek odwykowy w leczeniu alkoholizmu. Dodawano go do alkoholu. W ten sposób trunek, wywołując wymioty miał zniechęcać do sięgania po napoje wysokoprocentowe. Stosowano go również w leczeniu zaburzeń miesiączkowania, chorób reumatycznych oraz infekcji górnych dróg oddechowych (zwłaszcza choroby przebiegające z tak zwanym suchym kaszlem). Zioło to wzmaga bowiem wytwarzanie wydzieliny i działa odkrztuśnie. Ma również właściwości moczopędne i wzmacnia siłę skurczów serca. Można też wykorzystywać jego silne działanie wymiotne.

Kopytnik pospolity ma wiele właściwości leczniczych, ponieważ:

• pobudza krążenie krwi,
• działa bakteriobójczo, grzybobójczo, antywirusowo,
• działa przeciwbólowo (nalewka),
• działa żółciopędne,
• ma właściwości diuretyczne,
• działa przeczyszczająco,
• działa rozkurczowo,
• działa wykrztuśnie, pobudzając wydzielanie śluzu w drogach oddechowych,
• wzmaga miesiączkowanie,
• wzmaga wydzielanie śluzu przewodzie pokarmowym,
• nasila odruch odkrztuszania wydzieliny z dróg oddechowych,
• wzmacnia siłę skurczy serca,
• okłady ze zmiażdżonych, świeżych liści przynoszą ulgę przy urazach ciała,
• ma właściwości wymiotne na skutek silnego drażnienia błony śluzowej (wymiotnie działają już dwie łyżki ziela na szklankę odwaru).

Kopytnik pospolity można kupić w formie suszonego ziela lub kłącza. Cena kilograma wynosi około 40 złotych. Na bazie surowca można przyrządzać napary i nalewki. Kopytnik stosuje się również w homeopatii, w postaci sproszkowanej.

Kopytnik pospolity ma właściwości toksyczne, jest rośliną trującą, dlatego sięgając po niego należy zachować ostrożność. Jego dawkowanie ustala lekarz. Ponadto nie wszyscy mogą go stosować. Ziele kopytnika nie może być używane przez kobiety karmiące piersią ciężarne (zagrożenie poronieniem) oraz przez chorujących na astmę oskrzelową.

Bardzo ważne jest, by mając na uwadze silne działanie (także toksyczne) zioła, przed jego zastosowaniem skonsultować się z lekarzem. Większe dawki powodują wystąpienie objawów szkodliwych. Ich pierwszym objawem są nudności.