Mikrobiom jamy ustnej – jak powstaje i jak go odbudować?
Mikrobiom jamy ustnej, czyli ogół mikroorganizmów, które ją zasiedlają, jest specyficznym środowiskiem. Tworzy je ponad 700 gatunków mikroorganizmów, a jego zróżnicowanie zależy od wielu czynników. Jeśli równowaga mikrobiomu jest zaburzona, mówi się o dysbiozie. Jak jej zapobiegać?
1. Co to jest mikrobiom jamy ustnej?
Mikrobiom jamy ustnej, czyli ogół mikroorganizmów, które ją zasiedlają, charakteryzuje się wyjątkową różnorodnością. Dotychczas odnotowano ponad 700 różnych gatunków. To głównie bakterie, ale też grzyby, wirusy, archeony oraz protisty.
Drobnoustroje wchodzące w skład mikrobiomu jamy ustnej w różnych ilościach i proporcjach bytują na języku, policzkach, zębach, dziąsłach i podniebieniu. Warto wiedzieć, że bakterie występujące na zębach różnią się od tych, które są obecne w szczelinach międzyzębowych oraz tych, które znajdują się na języku i w ślinie.
Mikrobiom jamy ustnej jest wrażliwy i wykazuje dużą zmienność w zależności od dostępności tlenu, składników odżywczych, pH i innych czynników. Trudno określić dokładnie, z jakich organizmów składa się zdrowy mikrobiom, ponieważ ten jest różny u różnych ludzi. Wiadomo przy tym, że zbyt duża proporcja niektórych bakterii powiązana jest z konkretnymi zaburzeniami.
2. Jak powstaje mikrobiom jamy ustnej?
Mikrobiom jamy ustnej to system, który rozwija się wieloetapowo w ciągu całego życia. Wstępna kolonizacja jamy ustnej przez bakterie następuje już podczas narodzin. Dziecko, przechodząc przez drogi rodne, kontaktuje się z bakteriami.
Tak zaczyna kształtować się jego naturalna mikroflora. Jamę ustną dziecka w pierwszej kolejności zasiedlają bakterie z rodziny Streptococcus, następnie gram-ujemne beztlenowce.
Mikrobiom jamy ustnej stabilizuje się w młodym wieku dorosłym. Składa się z ponad 700 gatunków mikroorganizmów. Jego zróżnicowanie zależy od wielu czynników, głównie od warunków panujących w jamie ustnej (zasolenie, pH, temperatura, parametry śliny, potencjał oksydacyjno-redukcyjny).
Na mikrobiom wpływa także strefa zamieszkania, wiek oraz rodzaju diety. Z kolei higiena osobista warunkuje, czy bakterie będą działać korzystnie czy chorobotwórczo.
3. Funkcje mikrobiomu jamy ustnej
Mikrobiom jamy ustnej pełni ważne funkcje. Przyczynia się do regulacji układu pokarmowego, odpowiada między innymi za metabolizm produktów odżywczych. Już na poziomie jamy ustnej następuje wstępny rozkład pokarmów.
Bakterie w jamie ustnej pełnią funkcje obronne. W przypadku uszkodzenia dziąseł nasilają stany zapalne i obrzęk, dzięki czemu organizm produkuje odpowiednie przeciwciała i limfocyty, kierując je w miejsce stanu zapalnego.
Mikroorganizmy bytujące w jamie ustnej wpływają na działania antyoksydacyjne oraz przeciwzapalne. Wspomagają demineralizację i remineralizację szkliwa. Eliminują też produkty metaboliczne.
Wiadomo też, że bakterie jamy ustnej w pewnym stopniu odpowiadają za regulację ciśnienia krwi. Dzieje się tak, ponieważ mają zdolność do metabolizowania azotanów pochodzących z żywności, co umożliwia produkcję tlenku azotu. Tlenek azotu działa rozszerzająco na naczynia krwionośne, obniżając w ten sposób ciśnienie.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
4. Dysbioza mikrobiomu
Nieodpowiednia higiena jamy ustnej sprawia, że bytujące w niej bakterie powodują liczne dolegliwości zdrowotne. Obecność niektórych z nich (głównie Streptococcus mutans) koreluje z nasileniem próchnicy zębów.
Gromadzenie się patogennych bakterii w jamie ustnej wywołuje także krwawienie z dziąseł, odpowiada za tworzenie płytki nazębnej i kamienia nazębnego, a także nieprzyjemny oddech.
Wszystkie mikroorganizmy żyją ze sobą w ścisłej równowadze. W zależności od warunków mogą się wspierać, ale i walczyć ze sobą. Jeśli równowaga jest zaburzona, można mówić o dysbiozie.
Powodować lub nasilać dysbiozę mikrobiomu jamy ustnej mogą różne czynniki, takie jak:
- niewłaściwa higiena jamy ustnej,
- antybiotyki i substancje o działaniu antybakteryjnym,
- nieodpowiednia dieta,
- choroby ogólnoustrojowe (np. cukrzyca),
- choroby ślinianek i zmniejszona produkcja śliny,
- zaburzenia w obrębie układu odpornościowego,
- palenie tytoniu,
- stany zapalne w jamie ustnej, choroby zębów i dziąseł,
- czynniki genetyczne,
5. Jak odbudować florę bakteryjną w jamie ustnej?
Skutki dysbiozy mogą być poważne, ponieważ dotyczą nie tylko jamy ustnej, ale przekładają się na cały organizm. To dlatego tak ważne jest podjęcie działań, celem których jest ochrona, ale i odbudowa flory bakteryjnej.
Kluczowe jest dbanie i racjonalną i dobrze zbilansowaną dietę. Bardzo ważna jest właściwa higiena jamy ustnej oraz minimalizowanie innych czynników powodujących dysbiozę flory bakteryjnej.
Duży wpływ na kondycję jamy ustnej ma również probiotykoterapia. Warto poszukać preparatów zawierających laktoferynę, która jest białkiem znajdującym się m.in. w ślinie. Działa ona przeciwzapalnie i antybakteryjnie.
Bardzo ważna jest również witamina D, która wspiera mineralizację szkliwa i poprawia kondycję zębów, zmniejszając ryzyko próchnicy oraz Lactobacillus salivarius SGL 03, który hamuje namnażanie się patogenów i zwiększa liczbę prozdrowotnych bakterii.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.