Powikłania aferezy
Afereza to zabieg usunięcia z krwi określonego składnika. Służą w tym celu tak zwane separatory komórkowe – to specjalne urządzenia przez które przepływa pobierana z układu żylnego pacjenta krew, która następnie zostaje oczyszczana z konkretnego składnika, a następnie wraca z powrotem do pacjenta. Afereza zwykle jest stosowana jako uzupełnienie terapii. Metoda ma zastosowanie w chorobach krwi, chorobach z autoagresji, metabolicznych, toksykologicznych. Afereza nie jest zalecana, gdy stan chorego jest terminalny.
1. Wskazania do aferazy
Wyrożniamy szereg rodzajów aferezy: plazmaferezę, w której z krwi usuwane jest osocze, erytroaferezę, gdzie usuwane są krwinki czerwone, trombaferezę, w której usuwane są płytki krwi oraz leukaferezę, dzięki której pobierane/usuwane są krwinki białe. Afereza zwykle jest stosowana jako uzupełnienie terapii u chorych, natomiast jest również metodą uzyskiwania preparatów krwiopochodnych i komórek krwiotwórczych od dawców krwi i szpiku.
Plazmaferezę stosuje się wtedy, kiedy zależy nam na pozbyciu się niepożądanych substancji znajdujących się w osoczu pacjenta, wraz z tym osoczem.
Metoda ma zastosowanie w chorobach z autoagresji (wtedy służy najczęściej usunięciu tzw. autoprzeciwciał), w szpiczaku plazmocytowym i chorobie Waldenströma (usuwanie nadmiarnej ilości białka – przeciwciał produkowanych przez nowotwór), rodzinnej hipercholesterolemii (usuwanie nadmiaru cholesterolu), w zatruciach (usuwanie niektórych toksyn), w przedawkowaniu niektórych leków (jak wcześniej). Zabieg jest w większości przypadków dobrze tolerowany przez chorych. Zwykle wymaga powtarzania.
Erytroafereza ma zastosowanie w stanach gdy istnieje nadmiar krwinek czerwonych np. w tzw. czerwienicy prawdziwej, częściej jednak stosuje się wtedy upusty pełnej krwi. Za pomocą erytroaferezy można też pobierać krwinki czerwone od zdrowych dawców.
Trombafereza - najczęściej stosuje się ją do pobierania płytek krwi od krwiodawców.
Leukafereza - znajduje zastosowanie m.in. w białaczkach, gdy liczba krwinek białych jest bardzo wysoka tak, że zagraża to życiu pacjenta (występuje możliwość tzw.leukostazy, czyli zaczopowania naczyń krwionośnych). Na podobnej zasadzie stosuje się ją, żeby pobrać z krwi macierzyste komórki krwiotwórcze, do przeszczepienia.
2. Powikłania w aferezie
Przeciwwskazaniem do aferezy jest wstrząs (bardzo niskie ciśnienie krwi) lub ciężki stan chorego oraz brak możliwości założenia odpowiednich wkłuć do żył. Zabieg może być obarczony powikłaniami. Skutki niepożądane mogą być związane z wprowadzeniem cewnika do żyły centralnej:
- może wystąpić krwawienie;
- odma opłucnowa – może powstać na skutek przebicia opłucnej – pojawia się silna duszność, ból w klatce piersiowej, kaszel;
- zakażenie – może wystąpić na skutek wprowadzenia drobnoustrojów wraz z cewnikiem do światła naczynia, co może skutkować wystąpieniem infekcji;
- zakrzepica – w razie uszkodzenia ściany naczynia.
Kolejną grupą powikłań występującą podczas zabiegów aferezy są związane ze stosowaniem leków antykoagulacyjnych, czyli takich które zabezpieczają krew przed nadmiernym krzepnięciem. W tym celu stosuje się cytrynian, który jednak wiąże jony wapnia, co może objawiać się wystąpieniem objawów niedoboru tego minerału (tężyczka). Objawy tężyczki to: drętwienia i symetryczne kurcze dłoni, przedramion i ramion, następnie kurcze twarzy, kończyn dolnych. Objawy ustępują po przetoczeniu preparatu wapnia.
Dochodzić może również do powikłań wynikających ze zmniejszenia stężenia czynników krzepnięcia, usuwanych w przebiegu plazmaferezy, gdy osocze wymieniane jest na roztwór ludzkiego białka - albuminy. Pojawić się mogą objawy skazy krwotocznej, czyli mogą wystąpić krwawienia, np. z dziąseł, nosa. Dochodzić może do łatwego powstawania siniaków, na skórze wystąpić może tzw. plamica małopłytkowa.
W wyniku przeprowadzonego zabiegu dojść może do zmniejszenia w organizmie stężenia immunoglobulin (przeciwciał), co może być przyczyną zakażeń i infekcji. W przebiegu plazmaferezy, gdy usuwane jest osocze, dojść też może do spadku ciśnienia tętniczego, zaburzeń wodno-elektrolitowych, a nawet wstrząsu, ale są to zdarzenia bardzo rzadkie.
3. Afereza lecznicza a zakażenie wirusowe
W trakcie zabiegu teoretycznie możliwe jest także przeniesienia zakażenia wirusowego (w przypadku wymiany osocza chorego na osocze dawcy). Dawcy osocza są wnikliwie badani pod kątem infekcji, jednak może się zdarzyć, że osocze zostało pobrane w chwili, gdy infekcji nie można było jeszcze wykryć. Dlatego, jeśli dostępne, należy stosować osocze tzw. karencjonowane, czyli takie, gdy dawca zbadany po jakimś czasie nadal był wolny od choroby wirusowej. Alternatywnie, zamiast osocza można stosować roztwór albuminy.
Podczas aferezy może wystąpić także hemoliza, czyli rozpad krwinek czerwonych, oraz powikłania zatorowe. W bardzo rzadkich sytuacja wystąpić mogą również reakcje alergiczne na podawane płyny. Powikłania są jednak bardzo rzadkie a afereza zwykle jest dobrze tolerowana przez chorych.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.