Żółtaczka mechaniczna – przyczyny, objawy i leczenie

Żółtaczka mechaniczna, inaczej cholestaza zewnątrzwątrobowa lub żółtaczka zastoinowa to rodzaj żółtaczki, którą wywołują czynniki pozawątrobowe. Jej przyczyną jest zwężenie lub zamknięcie dróg odprowadzających żółć z wątroby do przewodu pokarmowego.

Żółtaczka (łac. icterus) nie jest chorobą, a objawem różnych innych schorzeń. Wywołuje ją zastój żółci. To wydzielina produkowana przez komórki wątroby, w skład której wchodzi:

• cholesterol,
• kwasy żółciowe,
• bilirubina
• toksyny.

Wspomaga trawienie oraz rozkład tłuszczów.

Rodzaje żółtaczki

Żółtaczka to objaw nadmiaru bilirubiny w surowicy krwi i jej odkładania się w skórze i błonach śluzowych. Bilirubina to pomarańczowy barwnik, który powstaje w wyniku rozpadu krwinek czerwonych. Podczas metabolizmu hemoglobiny substancja dostaje się do żółci i jest wydalana. Gdy wskutek różnych stanów chorobowych je poziom we krwi się zwiększa, pojawia się żółtaczka.

Wzrost stężenia bilirubiny we krwi może mieć wiele przyczyn. Oznacza to, że może wynikać nie tylko z chorób dotyczących wątroby. Z uwagi na przyczyny powstawania nadmiaru bilirubiny żółtaczkę dzieli się na: wewnątrzwątrobową, przedwątrobową oraz pozawątrobową.

Żółtaczka przedwątrobowa to najczęściej efekt nadmiaru bilirubiny. Pojawia się we wrodzonych niedokrwistościach hemolitycznych, nadmiernej czynności śledziony czy ciężkich zakażeniach i oparzeniach.

Żółtaczka wątrobowa obejmuje sytuacje, gdy dochodzi do upośledzonego metabolizmu bilirubiny lub wydzielania jej do żółci. Przyczyną hiperbilirubinemii może być toksyczne uszkodzenie wątroby przez alkohol, zapalenie wątroby, marskość wątroby, zakażenia ogólnoustrojowe, nowotwory i przerzuty do wątroby, ciężka niewydolność serca.

Żółtaczka zawątrobowa, tak zwana mechaniczna. Wywołują ją czynniki pozawątrobowe, to jest niezwiązane z procesami chorobowymi dotyczącymi wątroby.

Przyczyną żółtaczki mechanicznej jest zablokowanie -dróg żółciowych, co utrudnia lub całkowicie uniemożliwia przepływ żółci z wątroby do dwunastnicy. Pojawiający się zastój żółci w drogach żółciowych najczęściej pojawia się wskutek kamicy żółciowej. Polega ona na tworzeniu się w pęcherzyku żółciowym lub drogach żółciowych złogów. Kamienie blokują prawidłowy przepływ żółci.

Problem może wywołać także rak dróg żółciowych, a także liczne zapalenia dróg żółciowych, włóknienie i nieregularność ścian przewodów wyprowadzających żółć po chirurgicznych zabiegach w obrębie dróg żółciowych, jak również pierwotna marskość żółciowa.

Przyczyną żółtaczki mechanicznej może być również ucisk dróg żółciowych z zewnątrz, wywołany przez guz dwunastnicy, guz brodawki Vatera (złośliwy guz brodawki dwunastnicy), guz głowy trzustki czy powiększone węzły chłonne tej okolicy.

Jak rozpoznać objawy żółtaczki mechanicznej?

Objawy żółtaczki mechanicznej są charakterystyczne. Obserwuje się:

• żółte zabarwienie tkanek: skóry i błon śluzowych. Żółte zabarwienie dotyczy zwykle w pierwszej kolejności twardówek oczu,
• ciemna barwa moczu spowodowana nadmiernym wydalaniem bilirubiny przez nerki,
• jasny lub odbarwiony stolec, wskutek braku bilirubiny i jej metabolitów w kale.Powyższych objawów nie powinno się lekceważyć, ponieważ żółtaczka, nie tylko mechaniczna, to czasem pierwszy zwiastun poważnych schorzeń.

Rozpoznanie żółtaczki mechanicznej umożliwia wywiad lekarski, badanie fizykalne oraz testy laboratoryjne i badania obrazowe, takie jak USG lub tomografia komputerowa. Czasem wykonuje się badanie endoskopowe.

Do diagnostycznych badań laboratoryjnych krwi należy:

• oznaczenie poziomu bilirubiny,
• próby wątrobowe (AlAT i AspAT),
• fosfataza alkaliczna,
• opcjonalnie badanie moczu i kału.

W leczeniu żółtaczki mechanicznej kluczowe znaczenie ma ustalenie przyczyny, która ją wywołana oraz leczenie choroby podstawowej. I tak na przykład w przypadku kamicy wskazane jest usunięcie złogów z dróg żółciowych podczas endoskopowej cholangiopankreatografii wstecznej. Z podjęciem interwencji chirurgicznej wiąże się również zdiagnozowanie nowotworu. Niekiedy wykorzystuje się tak zwany dren T (dren Kehra), służący do przezskórnego odbarczania żółci z dróg żółciowych.