Trwa ładowanie...

Próby wątrobowe – przygotowanie, normy, interpretacja

Próby wątrobowe pomagają w zdiagnozowaniu chorób wątroby
Próby wątrobowe pomagają w zdiagnozowaniu chorób wątroby

Próby wątrobowe to badanie, którego celem jest ocena sprawności wątroby. Wykonuje się je w określonych sytuacjach, kiedy lekarz uzna, że wątrobą dzieje się coś złego. Najczęściej w ramach prób wątrobowych wykonuje się badania aktywności: aminotransferazy asparaginianowej (AspAT, AST), aminotransferazy alaninowej (AlAT, ALT), stężenia bilirubiny.

spis treści

1. Czym są próby wątrobowe

Próby wątrobowe, czyli testy czynnościowe wątroby, wykrywają przewlekłe zapalenie wątroby, stłuszczenie wątroby, które spowodowane jest otyłością, zaburzeniami gospodarki tłuszczowej, cukrzycą czy nadużywaniem alkoholu, a także uszkodzenia wątroby na skutek używania niektórych leków.

Podstawowe enzymy wątrobowe to aminotransferaza alaninowa (ALAT, ALT) i aminotransferaza asparaginowa (AspAT, AST). Niewielkie uszkodzenie wątroby powoduje, że enzymy te zwiększają swoją aktywność wekrwi. Im większe uszkodzenie wątroby, tym jest wyższa aktywność tych enzymów we krwi.

Zobacz film: "Choroby wątroby"

Próby wątrobowe lekarz może zlecić, kiedy pacjent skarży się na ogólne osłabienie, zmęczenie, brak apetytu, utratę masy ciała, wzdęcia, nudności, wymioty, biegunki, nieuzasadnioną utratę wagi, spadek libido, impotencję, zaburzenia miesiączkowania, krwawienie z nosa. Próbę wątrobową wykonuję się w celu rozpoznania ostrych i przewlekłych chorób wątroby, zatruć alkoholowych i chorób wątroby.

2. Jak przygotować się do prób wątrobowych

Próby wątrobowe wykonuje się na czczo. Krew do wykonania prób wątrobowych pobierana jest z żyły w zgięciu łokciowym. Aby wyniki prób wątrobowych wyszły prawidłowe, ważny jest sposób odżywiania. Jeśli dzień przed badaniem prób wątrobowych zjemy coś bardzo tłustego lub wypijemy alkohol, to próby wątrobowe nie pokażą prawdziwego obrazu stanu wątroby, a wyniki ALAT i AspAt będą zawyżone.

Przed badaniem prób wątrobowych zrezygnujmy także z kawy oraz czekolady. Najlepszym rozwiązaniem przed wykonaniem prób wątrobowych jest powstrzymanie się (przez około tydzień przed planowanymi próbami wątrobowymi) od produktów ciężkostrawnych oraz picia alkoholu. Zdarza się czasem, że próby wątrobowe trzeba wykonać w trybie natychmiastowym, więc w takich przypadkach nie zwraca się uwagi na dietę.

3. Normy prób wątrobowych

Próby wątrobowe lekarz interpretuje w oparciu o normy przedstawione na wyniku prób wątrobowych. ALAT (aminotransferaza alaninowa), inaczej GPT lub ALT:

  • norma dla kobiet wynosi 5–40 U/I (j.m/l),
  • norma dla mężczyzn wynosi 19 U/l.

AspAT (aminotransferaza asparaginianowa), inaczej GOT lub AST:

  • norma dla kobiet wynosi 5–40 U/I (j.m/l),
  • norma dla mężczyzn wynosi - 19 U/l.

Fosfataza alkaliczna (zasadowa) (FA, ALP, Falk, FAL):

  • norma dla noworodków: 50–165 U/I (j.m /l),
  • norma dla dzieci: 20–150 U/I (j.m /l),
  • norma dla dorosłych: 20–70 U/l (j.m /l).

GGT (Gamma-glutamylotransferaza):

  • norma dla kobiet – 10–66 U/l (j.m /l),
  • norma dla mężczyzn – 18–100 U/l (j.m /l).

Pozostałe normy prób wątrobowych:

4. Interpretacja wyników

Próby wątrobowe wskazują na różne schorzenia wątroby. Podwyższony ALAT może świadczyć o przewlekłym bądź ostrym zapaleniu wątroby, mononukleozie lub żółtaczce mechanicznej. Podwyższony wynik AspAT otrzymujemy przy marskości wątroby, po zawale, żółtaczce mechanicznej oraz przy zapaleniu.

Podwyższony wynik enzymu GGTP świadczy przede wszystkim o nadużywaniu alkoholu oraz o niedrożności dróg żółciowych, natomiast kiedy otrzymamy wynik próby wątrobowej jest wyższy niż wskazuje norma w przypadku LDH, to możemy się spodziewać zapalenia płuc, choroby nowotworowej, anemii lub stanu pozawałowego.

Kiedy wyniki próby wątrobowej są nieprawidłowe, lekarz zleca wykonanie bardziej specjalistycznych badań, jak np.: USG, fibroskan lub biopsja.

5. Czym jest badanie ALAT

ALAT to inaczej aminotransferaza alaninowa. ALAT to enzym, który jest konieczny do prawidłowego funkcjonowania komórek. Najczęściej ALAT można znaleźć w komórkach wątroby. ALAT dużo rzadziej znajdziemy w mięśniach szkieletowych, sercu lub nerkach. Wraz z AspAT, ALAT umożliwia obliczenie wskaźnika de Ritisa, który jest wykorzystywany w diagnostyce chorób wątroby.

ALAT jest interpretowany przez lekarza na podstawie norm przedstawianych na wyniku badania. Dla ALAT norma w biochemicznym badaniu krwi wynosi od 5 do 40 U/I (85-680 nmol/l). Wykonując badanie stężenia ALAT, zaleca się jednoczesne zbadanie AspAT. W przypadku AspAT prawidłowe wartości również powinny osiągać maksymalnie 40 IU/l.

Znając te dwie wartości, możemy obliczyć stosunek wartości ALAT do AspAT. Jest to tzw. wskaźnik de Ritisa. Lekarz, posiadając taką dodatkową informację może łatwiej i dokładniej ustalić, jakie są powody nieprawidłowych wyników badań.

ALAT oznacza się w czasie badania na stężenie poziomu aminotransferazy alaninowej w próbce krwi pacjenta. Do oznaczenia stężenia ALAT w badaniu trzeba pobrać niewielką ilość krwi, którą pielęgniarka pobiera z żyły w zgięciu łokcia. Badanie krwi na stężenie ALAT należy wykonywać na czczo.

5.1. Podwyższony ALAT

ALAT wskazuje na różne choroby wątroby. Podwyższony poziom ALAT oznacza, że w badaniu wykazano wzrost aktywności ALAT od 400 do 4000 U/l. Wysoka aktywność ALAT oznacza wiele chorób. Podwyższony ALAT sugeruje rozwój wirusowego zapalenia wątroby lub uszkodzenia wątroby przez toksyny. Wysoka aktywność ALAT jest również związana z niewydolnością krążenia i hipoksją, czyli niedoborami tlenu w tkankach.

Jeżeli na wyniku badania ALAT wykaże wartości między 200 a 400 U/l, może to świadczyć m.in. o cholestazie wątrobowej. Jeżeli jednocześnie na wyniku zobaczymy podwyższone wartości AspAT, może to oznaczać marskość wątroby. Z kolei obniżony AspAT wskazuje na zawał serca. Obniżony ALAT oznacza również pierwotne niedobory karnityny. Zdarza się również, że podwyższone wartości ALAT sugerują zakażenie mononukleozą zwłaszcza w drugim tygodniu choroby, gdy ALAT notuje najwyższe stężenie. Następnie poziom ALAT powraca do normy.

Podwyższony ALAT jest również charakterystyczny w czasie leczenia pacjentów wysokimi dawkami leków takich jak salicylany lub też w przypadku stosowania fibratów i sulfonylomocznika I generacji przez dłuższy czas.

Jeżeli wynik badania na stężenie ALAT zawiera się w przedziale od 40 do 200 U/l może to wskazywać na różne choroby, takie jak zapalenie trzustki, schorzenia wątroby, czy hemolizę. Stan ten jest jednak charakterystyczny dla noworodków.

Inne przyczyny wzrostu ALAT to np. urazy mięśni szkieletowych (w wyniku zmiażdżenia kończyn, zapalenia mięśni, uszkodzenia spowodowane zatruciami, stosowaniem określonych leków, najczęściej statyn, czyli tych obniżających cholesterol). Za wzrostem ALAT stoi również stosowanie leków psychotropowych oraz intensywne treningi, które wymagają od nas dużo wysiłku.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Następny artykuł: Papierowy test na wątrobę
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze