Zespół Aspergera - przyczyny, objawy, terapia, dzieci, nastolatki, dorośli
Zespół Aspergera to zaburzenie rozwojowe klasyfikowane jako łagodna odmiana autyzmu wczesnodziecięcego. Przebiega jednak dużo łagodniej, a dzieci dotknięte syndromem Aspergera nie wykazują żadnych zaburzeń w rozwoju mowy. Dużym problemem jest niestety wyraźna trudność w odnalezieniu się w kontaktach społecznych. Ze względu na mnogość objawów i różną postać choroby, każde dziecko z zespołem Aspergera jest inne. Jakie są cechy dziecka z Aspergerem?
- 1. Historia zespołu Aspergera
- 2. Zespół Aspergera – co to jest?
- 3. Przyczyny syndromu Aspergera
- 4. Objawy zespołu Aspergera
- 4.1. Objawy zespołu Aspergera u dzieci
- 4.2. Objawy zespołu Aspergera u nastolatków
- 4.3. Objawy Aspergera u dorosłych
- 5. Uczucie odmienności
- 6. Leczenie zespołu Aspergera
- 6.1. Zajęcia z integracji sensorycznej
- 6.2. Psychoterapia metodą behawioralno-poznawczą
- 6.3. Terapia behawioralna
- 6.4. Terapia metodą kognitywną
- 6.5. Leczenie farmakologiczne
- 7. Autyzm
- 8. Zespół Aspergera a autyzm
- 9. Jak zachowuje się osoba z Aspergerem?
- 10. Jak myśli człowiek z zespołem Aspergera?
- 11. Co czują osoby z zespołem Aspergera?
- 12. Diagnostyka zespołu Aspergera
1. Historia zespołu Aspergera
Przypadki wystąpienia u dzieci Zespołu Aspergera opisał po raz pierwszy pochodzący z Austrii pediatra i psychiatra Hans Asperger w połowie XX wieku. Zauważył, że niektóre dzieci na wczesnym etapie rozwoju są prawidłowo rozwinięte w zakresie umiejętności mówienia i zdolności poznawczych, jednak wykazują zaburzenia w rozwoju motorycznym i w kontaktach społecznych.
Ciekawostką jest, że sam Asperger w dzieciństwie wykazywał podobne objawy, jednak wówczas jeszcze nie uznano tego za żaden rodzaj całościowych zaburzeń rozwoju. Pierwszą nazwą, jaką chorobie nadał Asperger, była "psychopatia autystyczna".
Austriacki lekarz nie był szeroko znany w środowisku psychiatrów, aż do momentu, kiedy jego prace odkryła angielska lekarka Lorna Wing. To ona w latach 80. XX wieku spopularyzowała odkrycia Aspargera i zaliczyła przypadki przez niego opisywane do zaburzenia ze spektrum autyzmu. Nazwała je na cześć lekarza - “Asperger syndrome” czyli “syndrom Aspergera” lub “zespół Aspergera”.
Obecnie jest to jedna z najczęściej diagnozowanych chorób wieku dziecięcego.
2. Zespół Aspergera – co to jest?
Zespół Aspergera (ang. Asperger syndrome, AS) bardzo często określany jest niepoprawnie mianem choroby Aspergera. Zespół ten dotyka dużo częściej chłopców niż dziewczynki, podobnie jest w przypadku autyzmu.
Zespół Aspergera opiera się głównie na wycofaniu i problemach z aklimatyzacją w społeczeństwie. Nie musi to jednak przeszkadzać w normalnym funkcjonowaniu - osoby z zespołem Aspergera są zdolne do podjęcia pracy, zawarcia związku i posiadania dzieci, są jedynie lekko wycofane społecznie. Osoby dorosłe, które chorują, są zazwyczaj zamknięte w sobie i mocno skupione na swoich potrzebach i na realizacji swoich pasji i hobby.
Zespół Aspergera nie wiąże się z zaburzeniem rozwoju czy niskim ilorazem inteligencji, tak jak to się dzieje w przypadku autyzmu, jednak wyróżnia się jego specyficzną odmianę - zespół sawanta.
Polega to na tym, że IQ chorego jest niskie, jednak posiada on ponadprzeciętne zdolności w jakiejś konkretnej dziedzinie, np. matematyce, plastyce albo muzyce. Do znanych na całym świecie osób, które miały objawy zespołu Aspergera należą między innymi: Thomas Jefferson, Albert Einstein, Wolfgang Amadeus Mozart oraz polska noblistka Maria Curie-Skłodowska.
3. Przyczyny syndromu Aspergera
Do tej pory nie wiadomo, co leży u podstaw rozwoju syndromu Aspergera. Przyjmuje się, że za zaburzenia ze spektrum autyzmu odpowiadają nieprawidłowości neurologiczne i zaburzenia w rozwoju płodowym.
Wśród potencjalnych przyczyn zespołu Aspergera wymienia się:
- czynniki genetyczne – uwarunkowane genami znajdującymi się na chromosomach 3, 4, 11 i genem EN2 na chromosomie 7,
- wiek ojca powyżej 40. roku życia,
- urazy okołoporodowe,
- toksoplazmozę,
- uszkodzenia OUN (ośrodkowego układu nerwowego),
- dziecięce porażenie mózgowe,
- poważne infekcje.
Warto pamiętać, że w odniesieniu do czynników genetycznych nie dziedziczy się samej choroby, co raczej podatność na rozwój zespołu Aspergera i innych zaburzeń ze spektrum autyzmu.
4. Objawy zespołu Aspergera
Osoby z zespołem Aspergera mają bardzo dobrze rozwinięte zdolności poznawcze i potencjał intelektualny. Dzięki temu dobrze radzą sobie z codziennymi obowiązkami i terapią stosowaną w leczeniu zaburzenia. Jednocześnie chorzy nie potrafią elastycznie myśleć, skupiają się na konkretnym obiekcie zainteresowań, a ich zdolność adaptacyjna jest mocno zaburzona.
4.1. Objawy zespołu Aspergera u dzieci
Dzieci z zespołem Aspergera rozwijają się w tym samym tempie co ich rówieśnicy. Mogą jednak przejawiać skłonność do ciekawych zainteresowań, a także chętnie rozmawiać z dorosłymi, używając przy tym wyszukanego słownictwa. Dla rodziców jest to zwykle powód do dumy, a nie niepokoju.
Powodem do zaniepokojenia może być słaba integracja dziecka z grupą. Maluch niechętnie bierze udział we wspólnych zabawach, zwykle bawi się sam. Jeśli znajdzie się w grupie chce jej przewodzić i rozdzielać role. Gdy to nie wyjdzie, woli się izolować niż podporządkowywać innym. Sygnałem ostrzegawczym jest też zachowanie dziecka w czasie lekcji.
Osoba z zespołem Aspergera ma trudności w zachowaniu się odpowiednio do sytuacji. Jeśli dziecko nie słucha nauczyciela podczas lekcji, przeszkadza innym dzieciom, zadaje pytania nieadekwatne do sytuacji, wierci się i rozrabia, może to świadczyć o zaburzeniach. W przypadku dzieci często trudno jest jednoznacznie zdiagnozować zespół Aspergera i wielu psychologów zwleka z postawieniem diagnozy.
Ważne jest jednak to, żeby jak najszybciej wdrożyć terapię, dzięki czemu dziecko z Aspergerem będzie miało szansę na nabycie odpowiednich umiejętności, które pomogą mu odnaleźć się w otaczającym go społeczeństwie.
Oto objawy charakterystyczne dla Zespołu Aspergera u dzieci:
- upośledzenie interakcji społecznych,
- opóźnienie w rozwoju ruchowym,
- brak empatii,
- nieumiejętność pracy w grupie,
- unikanie kontaktu wzrokowego lub nadmierne wpatrywanie się w inne osoby,
- nieumiejętność w odczytywaniu mowy ciała innych osób,
- kłopoty z tworzeniem więzi emocjonalnych,
- perfekcyjny, pedantyczny język przy jednoczesnym ograniczeniu w rozumieniu żartów, przenośni i metafor,
- rutynowe wykonywanie pewnych czynności.
Kolejnym objawem zespołu Aspergera jest zwiększona wrażliwość na bodźce, na przykład hałas, mocne światła i smaki, a także faktury materiału. Pozostałe objawy to: nietypowy chód, nieestetyczny charakter pisma.
4.2. Objawy zespołu Aspergera u nastolatków
Większość objawów zespołu Aspergera utrzymuje się w okresie dorastania. Mimo iż nastolatki dotknięte zespołem Aspergera mogą zacząć naukę brakujących im umiejętności społecznych, komunikacja może nadal stanowić problem.
Wielu nastolatków z zespołem Aspergera z trudem odczytuje zachowania innych osób. Dorastające dzieci z zespołem Aspergera chcą zwykle nawiązywać przyjaźnie, ale mogą czuć nieśmiałość i brak pewności siebie w kontaktach z rówieśnikami. Niekiedy czują się inne niż wszyscy, a dopasowanie się do kolegów jest dla nich frustrujące i męczące. Nie przejawiają oznak buntu, ponieważ lepiej żyje im się w świecie, w którym panują jasno określone zasady. Nie lubią ich łamać, nie sprawia im też przyjemności wychodzenie poza schemat. Między nastolatkiem z zespołem Aspergera a jego rówieśnikami powstaje duża przepaść.
Nastolatki z zespołem Aspergera mogą być mało dojrzałe, jak na swój wiek, naiwne i zbyt ufne, co może spotkać się z nieprzychylnymi komentarzami rówieśników, a nawet ze znęcaniem się. W rezultacie mogą wycofywać się i izolować.
Niekiedy doświadczają depresji i zaburzeń lękowych. Należy jednak pamiętać, że niektóre nastolatki z zespołem Aspergera są w stanie nawiązać przyjaźnie i podtrzymywać je przez okres nauki szkolnej.
Młodzież nastoletnia z zespołem Aspergera częściej nawiązują relacje za pośrednictwem internetu i mediów społecznościowych. To tam znajdują osoby, które mają podobne pasje i zainteresowania. Komunikowanie się za pośrednictwem internetu jest też łatwiejsze, bo opiera się na prostym przekazie słownym. W ten sposób nastolatek z zespołem Aspergera unika niejasnych dla niego dwuznaczności i nadinterpretacji.
Część wyżej wymienionych cech, na przykład niekonwencjonalne myślenie, kreatywność i umiejętność zgłębiania oryginalnych zainteresowań, chęć postępowania według zasad oraz szczerość, mogą przydać się nie tylko w szkole, ale i w późniejszym życiu.
4.3. Objawy Aspergera u dorosłych
Jakie są charakterystyczne cechy Aspergera u dorosłych? Czy zespół Aspergera u pacjentów dorosłych wygląda tak samo jak zespół Aspergera u dzieci? Otóż, w przypadku dorosłych objawy są podobne, choć nie takie same, jak w przypadku dzieci. Do podstawowych objawów należą:
- problemy z nawiązywaniem nowych znajomości i utrzymania starych,
- nietypowe hobby,
- problemy z podtrzymaniem rozmowy,
- problemy z wykonywaniem odruchowych czynności, np. ubieraniem się,
- zaburzenia obsesyjno-kompulsywne,
- nieprawidłowe odbieranie bodźców zmysłowych,
- agresja.
5. Uczucie odmienności
Często osoby 20- a nawet 30-letnie dowiadują się o tym, że mają zespół Aspergera. Prawdopodobnie objawy pojawiły się już wcześniej, ale nikt ich prawidłowo nie zdiagnozował. Dorośli ludzie dopiero po diagnozie poznają przyczynę swojego ‘’dziwnego zachowania’’, izolacji od społeczeństwa i towarzyszącego im uczucia odmienności.
Na szczęście powstaje coraz więcej ośrodków, które pomagają osobom dorosłym dotkniętym syndromem Aspergera.
6. Leczenie zespołu Aspergera
Zespół Aspergera nie jest chorobą tylko zaburzeniem, więc ciężko mówić o leczeniu. W tym przypadku lepiej sprawdza się pojęcie “terapia”. Terapia ma pomóc osobie z syndromem Aspergera lepiej przystosować się do życia i funkcjonowania w społeczeństwie. Osoby z zespołem Aspergera wchodzą w związek małżeński i mają dzieci. Niektóre cechy typowe dla zespołu Aspergera, na przykład spostrzeganie detali i konkretne zainteresowania, zwiększają szanse na karierę naukową i sukces zawodowy.
W przypadku zespołu Aspergera wyróżniamy kilka metod terapeutycznych. Terapia musi być poprzedzona szczegółową diagnozą postawioną przez psychologa lub oligofrenopedagoga. Przeprowadza się ją na wielu płaszczyznach, terapia oparta jest na współpracy z chorym i rozwojem jego umiejętności społecznych, aby mógł normalnie funkcjonować w społeczeństwie.
Nieleczony zespół Aspergera może skutkować pogłębieniem się problemów osobowościowych, a także emocjonalnych. Może także doprowadzić do sytuacji, w której pacjentowi będzie trudno funkcjonować w społeczeństwie czy otoczeniu rodzinnym.
6.1. Zajęcia z integracji sensorycznej
Terapia przeznaczona dla dzieci. Jej zadaniem jest wspieranie analizy i syntezy bodźców, a także przeciwdziałanie nieprawidłowościom sensorycznym. W tej terapii wykorzystuje się wszelkie huśtawki, trampoliny, hamaki, platformy, tunele, piłki, a także przedmioty o różnych kolorach i fakturach, które stymulują zmysły. Celem terapii jest poprawa koordynacji ruchowej i motoryki dziecka z syndromem Aspergera.
6.2. Psychoterapia metodą behawioralno-poznawczą
Jej założeniem jest fakt, że zachowanie człowieka zależne jest od jego uczuć i myśli. Celem tej terapii jest zmiana sposobu myślenia osoby z zespołem Aspergera o sobie, innych ludziach i otaczającym ich świecie. Chodzi o wyrugowanie problematycznych schematów myślowych, które mogą utrudniać osiągnięcie celu i zastąpienie ich takimi, które motywują do działania.
6.3. Terapia behawioralna
Uczestnik takiej terapii uczy się zachowań społecznie akceptowalnych poprzez wdrożenie schematów tych zachowań. W celu motywacji stosuje się system kar i nagród, ze wskazaniem na nagrody, które lepiej się sprawdzają. Wadą terapii behawioralnej jest jej schematyzm, a także to że nie tłumaczy jak funkcjonować w świecie, a jedynie uczy mechanicznych odruchów.
Odmianą terapii behawioralnej jest trening umiejętności społecznych. To tam osoba z zespołem Aspergera uczy się jak zachowywać się w danej sytuacji. Terapia skierowana jest dla dzieci i młodzieży.
6.4. Terapia metodą kognitywną
To terapia, która ma na celu wspomagać osobę z zespołem Aspergera, pomóc mu w prawidłowym rozwoju. Duży nacisk kładzie się na rolę terapeuty, który staje się niejako przewodzić osobie chodzącej na terapię. Jego zadaniem jest akceptacja, a nie zmuszanie do pewnych zachowań, które nie są zgodne z potrzebami danej osoby.
6.5. Leczenie farmakologiczne
Nie da się wyleczyć medykamentami zespołu Aspergera. Leki stosuje się tylko w przypadku leczenia chorób, które mogą pojawiać się dodatkowo przy tym zaburzeniu, np. depresji, bezsenności, lęków.
7. Autyzm
Zespół Aspergera występuje dużo częściej niż klasyczny autyzm – na każdy przypadek autyzmu przypada kilka przypadków zespołu Aspergera.
Wpływ czynników genetycznych wydaje się dużo wyraźniejszy niż w przypadku klasycznego autyzmu. Świadczą o tym badania, które udowadniają, że rodzice dziecka z zespołem Aspergera, najczęściej ojciec, sami wykazują cechy autystyczne. U rodziny dzieci z syndromem Aspergera znacznie częściej stwierdza się takie cechy, jak intensywne i izolowane zainteresowania, zachowania kompulsywne i rutynowe oraz problemy w kontaktach społecznych.
Inne badania wskazują spory odsetek jedno- i dwubiegunowych depresji wśród krewnych dzieci z zespołem Aspergera.
Wśród specjalistów i badaczy nadal trwa debata, czy zespół Aspergera jest typem autyzmu, czy odrębną jednostką chorobową. Potocznie zespołem Aspergera określa się wszystkie łagodne postacie zaburzeń autystycznych. Precyzja diagnostyczna jest o tyle istotna, że zespół Aspergera bardzo trudno zdiagnozować.
Granice zespołu Aspergera są nieostre - bardzo łatwo pomylić go z autyzmem atypowym, autyzmem wysokofunkcjonującym, zaburzeniami semantyczno-pragmatycznymi czy upośledzeniem zdolności niewerbalnego uczenia się. Diagnoza różnicowa jest o tyle ważna, że zespół Aspergera może uprawdopodabniać rozwój innych zaburzeń, np. depresji.
Chociaż syndrom Aspergera jest chorobą nieuleczalną, to jednak wczesna terapia umożliwia chorym całkiem sprawne funkcjonowanie w społeczeństwie.
8. Zespół Aspergera a autyzm
Choć Syndrom Aspergera zaliczany jest do całościowych zaburzeń rozwoju, dokładnie tak jak autyzm, nie należy tych chorób traktować tożsamo. Oprócz tego, że przebiegają inaczej, diagnostyka wygląda inaczej. Dzieci z autyzmem wykazują zaburzenia rozwoju już na etapie wczesnego dzieciństwa - nie mówią, nie mają zdolności poznawczych.
Osoby z zespołem Aspergera mogą rozwijać się prawidłowo nawet do wieku dorosłego, a dopiero wówczas dać większość objawów. W dzieciństwie nie wykazują żadnych objawów albo wykazują bardzo łagodne.
9. Jak zachowuje się osoba z Aspergerem?
Dzieci z zespołem Aspergera, podobnie jak osoby dorosłe z tym syndromem mają problem z komunikacją interpersonalną, nawiązywaniem nowych kontaktów, a także wyrażaniem swoich emocji. Zespół Aspergera może objawiać się w postaci nietypowego zachowania, które nie jest adekwatne do danej sytuacji.
Bardzo kłopotliwe dla pacjentów z Aspergerem jest odczytywanie mowy niewerbalnej. Osoby z Aspergerem zwykle mają swoje charakterystyczne zainteresowania i to właśnie im poświęcają najwięcej uwagi. Ich zachowania bywają schematyczne i powtarzalne. Asperger powoduje, że pacjenci dotknięci nim unikają kontaktu wzrokowego lub wręcz przeciwnie, nadmiernie wpatrują się w innych ludzi.
10. Jak myśli człowiek z zespołem Aspergera?
Osoby z zespołem Aspergera zbyt dosłownie traktują przekazywane im komunikaty, nie rozumieją metafor, a także ironicznych czy sarkastycznych wypowiedzi. Mają kłopot z podzielnością uwagi. U osób z zespołem Aspergera występują także dobrze rozwinięte zdolności poznawcze. Wiele osób ze zdiagnozowanym zespołem Aspergera przejawia bardzo wysoki iloraz inteligencji. Codzienne interakcje społeczne bywają dla osób z tym syndromem niezwykle kłopotliwe.
11. Co czują osoby z zespołem Aspergera?
Pacjenci ze zdiagnozowanym zespołem Aspergera są niezwykle przywiązani do rytuałów. Czują się komfortowo w znanym sobie otoczeniu. Zmiana planów bywa dla nich nie lada kłopotem. Osoby z tym syndromem czują się dobrze wtedy, gdy mogą wykonywać codzienne czynności w ustalonej kolejności. To daje im poczucie bezpieczeństwa oraz komfortu psychicznego. Osoby te są nadwrażliwe na bodźce zewnętrzne: nie przepadają za intensywnymi zapachami, nie lubią hałasu.
12. Diagnostyka zespołu Aspergera
Zespół Aspergera występujący w wieku wczesnodziecięcym zazwyczaj diagnozowany jest między 3 a 8 rokiem życia. W niektórych przypadkach osoby z zespołem Aspergera diagnozowane są w okresie dojrzewania lub dorosłości.
Rozpoznanie zespołu Aspergera opiera się na objawach, które są związane z:
- relacjami społecznymi,
- stereotypowymi zachowaniami,
- komunikacją.
Najbardziej aktualna klasyfikacja, którą specjaliści posługują się do diagnozowania – klasyfikacja DSM-V nie wyróżnia Zespołu Aspergera jako odrębnej jednostki, ale traktuje jako część spektrum autyzmu. Klasyfikacja ICD-10, która służy specjalistom z naszego kraju, wyróżnia zaburzenia „wewnątrz” spektrum, w tym również zespół Aspergera.
Rozpoznanie zespołu Aspergera na wczesnym etapie dziecięcym jest procesem niezwykle skomplikowanym. Wymaga wspólnej pracy specjalistów z zakresu pediatrii, neurologii, psychiatrii, psychologii czy logopedii.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.