Dirofilaria repens – skutki, objawy i leczenie zakażenia

Dirofilaria repens to zoonotyczny nicień przenoszony przez komary i pasożyt psów, kotów oraz lisów w Europie Południowej, Afryce i Azji. Drobnoustrój występuje na różnych kontynentach, przede wszystkim w strefie klimatu ciepłego.

W Europie endemiczny obszar występowania D. repens obejmuje głównie kraje rejonu Morza Śródziemnego (Włochy, Francja, Grecja i Chorwacja), choć odnotowano przypadki obecności dirofilariozy w krajach Europy Południowo-Wschodniej, takich jak na przykład Bułgaria.

Dirofilaria repens (także inne nicienie, takie jak Dirofilaria tenuis i Dirofilaria immitis) jest gatunkiem odpowiedzialnym za postać podskórną dirofilariozy, która jest chorobą odzwierzęcą. Chorują osoby między 30. a 60. rokiem życia (nieco częściej kobiety).

U ludzi dirofilarioza występuje w dwóch postaciach klinicznych jako:

• dirofilarioza podskórna,
• dirofilarioza sercowo-płucna (wywoływana głównie przez Dirofilaria immitis).

Najczęstszą jej manifestacją są guzki podskórne lub podśluzówkowe. Zakażenie Dirofilaria repens jest najczęstszą i najbardziej rozpowszechnioną dirofilariozą na świecie.

Jak wygląda cykl rozwojowy Dirofilaria repens? Pasożyt w swym rozwoju wymaga obecności żywiciela pośredniego i żywiciela ostatecznego.

Ostatecznym żywicielem pasożyta jest pies. W jego organizmie rozwijają się dojrzałe płciowo stadia dające początek nowemu pokoleniu larw. Te krążą we krwi. Rezerwuarem pasożytów są głównie psy, ale także koty i lisy, natomiast przenosicielami form inwazyjnych są samice komarów z rodzaju Culex, Anopheles i Aedes.

Gdy zarażoną krew wypijają komary, w ciągu 2-3 tygodni, gdy temperatura jest wystarczająco wysoka, w ich ciałach larwy przeobrażają do postaci inwazyjnej. Z czasem dojrzałe, żyworodne samice uwalniają do krwioobiegu nieotorbione larwy pierwszego stadium (mikrofilarie).

Kiedy komar żeruje na następnym żywicielu, wprowadzają do organizmu żywiciela ostatecznego larwę w trzecim stadium rozwojowym. Inwazyjne larwy wnikają do jego tkanki podskórnej, gdzie osiągają dojrzałość płciową.

O czym trzeba pamiętać, jeśli chodzi o zakażenie Dirofilaria repens?

• Nie jest możliwe zarażenie się nicieniami bezpośrednio od psa lub innego człowieka.
• Człowiek jest przypadkowym żywicielem ostatecznym. W jego organizmie pasożyt wprawdzie rozwinie się i osiągnie postać dorosłą, nie będzie się jednak rozmnażał.

Obecność Dirofilaria repens w organizmie ludzkim manifestuje się w postaci zmiany w tkance podskórnej tułowia, również głowy (także pod spojówką oka, nawet w ciele szklistym narządu wzroku).

Objawem zakażenia nicieniem jest pojawienie się:

• guzka, w którym obecny jest dojrzała postać pasożyta otoczonego naciekiem zapalnym; zmiana się powiększa (zmiana pasożytnicza u człowieka jest zwykle pojedyncza, o średnicy 0,5–2,5 cm, dorosły nicień ma do 15 cm długości i od 0,3 do 0,62 mm szerokości); najczęściej guzki umiejscawiają się w okolicy kończyn dolnych, ale także czoła, prącia, gałki ocznej i tułowia; częstą manifestacją choroby jest również guzek piersi (należy różnicować z procesem nowotworowym); charakterystyczne jest to, że zmiany powstają w okresie od 2 miesięcy do roku od ukąszenia przez komara,
• uczucia mrowienia,
• obrzęku, zaczerwienienia,
• bólu o różnym nasileniu,
• wynaczynienia podskórnego.

W przypadku lokalizacji pasożyta w gałce ocznej chorobie towarzyszy ból oka oraz obecność mętów lub mroczków przed oczami. Pasożyt jest wówczas widoczny pod spojówką.

Gdy pojawią się objawy wskazujące na zakażenie pasożytnicze, kluczowe znaczenie ma rozpoznanie patogenu, który za nie odpowiada. W takiej sytuacji lekarz zleca badania mikroskopowe preparatów histopatologicznych ze zmiany pobranych podczas biopsji lub usuniętego pasożyta (metody molekularne do badania wyizolowanego DNA).

Pomocne w potwierdzeniu dirofilariozy mogą być:

• badania laboratoryjne z krwi (m.in. badania serologiczne),
• badania obrazowe (RTG klatki piersiowej, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, badanie ultrasonograficzne).

Jeśli chodzi o leczenie, w przypadkach wymagających interwencji zastosowanie znajduje chirurgiczne usunięcie pasożyta. Jest to metoda terapii z wyboru. Leczenie farmakologiczne stosuje się w przypadku stwierdzenia mikrofilarii we krwi, co u ludzi obserwuje się bardzo rzadko.