Badanie cytologiczne szyjki macicy
Badanie cytologiczne, określane kolokwialnie mianem „cytologii”, jest badaniem przesiewowym w kierunku raka szyjki macicy – w zasadzie jedynego badania przesiewowego w kierunku choroby nowotworowej we współczesnej medycynie. Odkąd badanie cytologiczne szyjki macicy według Papanicolau pojawiło się w latach czterdziestych wśród badań diagnostycznych po raz pierwszy, odsetek zgonów z powodu raka szyjki macicy zmalał o 70%. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na ten temat, przeczytaj nasz artykuł.
1. Badanie cytologiczne u osób dorosłych
Badania te powinny być rutynowo wykonywane u każdej kobiety po inicjacji seksualnej: początkowo raz w roku przez pierwsze 3–4 lata, a następnie powtarzane nie rzadziej niż co 3 lata. Biorąc pod uwagę wieloletni zwykle rozwój choroby, zapewnia to wykrycie jej na etapie przednowotworowym lub wczesnego, w pełni wyleczalnego, stadium. Zalecenia powtarzania badania co 3 lata u każdej kobiety po 25. roku życia, zwykle do 65. roku życia, dotyczą masowych badań przesiewowych, czyli tzw. skryningu raka szyjki macicy. U kobiet ze zidentyfikowanymi czynnikami wysokiego ryzyka wystąpienia raka szyjki macicy badania należy powtarzać częściej (np. w przypadku obniżonej odporności imunnologicznej – infekcja HIV, przeszczepy, dializy, immunosupresja lub infekcje wirusowe typami HPV o wysokiej onkogenności).
2. Odpowiedni czas na cytologię
Badanie cytologiczne polega na mikroskopowej ocenie rozmazu pobranego z tarczy i kanału szyjki macicy. Badanie nie jest bolesne. Cytologia nie powinna być wykonywana wcześniej niż w 4. dniu po miesiączce i nie później niż 4 dni przed następną miesiączką. Najlepszym czasem na wykonanie badania cytologicznego jest okres między 10. a 18. dniem cyklu miesiączkowego.
W dzisiejszych czasach badanie to jest rutynowym, wykonywanym przez wszystkich lekarzy ginekologów, dla niektórych grup zawodowych wręcz obowiązkowe. Profilaktyczne badanie cytologiczne powinien zlecić lekarz ginekolog przynajmniej raz w roku.
3. Skuteczność badań cytologiczych
Klasyfikacja Papanicolau powstała w początkach rozwoju cytologii klinicznej i obecnie jest niestety uważana za niewystarczającą w przekazywaniu istotnych z klinicznego punktu widzenia informacji pomiędzy cytologiem a ginekologiem. Nie odzwierciedla ona bowiem współczesnych poglądów na nowotwory szyjki macicy, a także nie uwzględnia licznych zmian nienowotworowych tego narządu. Dlatego też w miejsce klasyfikacji Papanicolau zaproponowano klasyfikację, którą określa się jako system Bethesda. Przy podawaniu wyniku cytologicznego system Bethesda zaleca: określenie, czy rozmaz zawiera odpowiedni materiał do oceny (świadczy o tym ilość materiału oraz obecność komórek z kanału szyjki macicy, gdzie najczęściej podstępnie rozwija się 70% raków szyjki macicy), ogólne stwierdzenie, czy obraz cytologiczny jest prawidłowy czy nie oraz dokładny opis stwierdzanych zmian zgodnie z obowiązującą terminologią (określenie rodzaju zakażenia, zmian reparacyjnych, obecności nieprawidłowych komórek nabłonkowych, komórek innych nowotworów oraz ocenę stanu hormonalnego pacjentki).
4. Interpretacja badania cytologicznego wg Papanicolau
- Grupa I – w rozmazie stwierdza się prawidłowe komórki powierzchownych warstw nabłonka wielowarstwowego płaskiego tarczy szyjki macicy, komórki gruczołowe z kanału szyjki oraz pojedyncze komórki zapalne.
- Grupa II – w rozmazie obok komórek stwierdzanych w grupie I widać liczne komórki zapalne, komórki nabłonkowe wykazujące zmiany zwyrodnieniowe oraz komórki pochodzące z procesów regeneracyjnych. Grupa ta obejmuje bardzo szerokie spektrum zmian i dlatego winno się określić charakter zmiany na podstawie stwierdzonego obrazu morfologicznego, np. zapalenie czy proces regeneracyjny (reparacyjny). W przypadku zapalenia wprawny cytolog potrafi określić czynnik wywołujący zapalenie. W większości takich przypadków należy zaproponować badanie kontrolne po przeprowadzeniu leczenia przeciwzapalnego. W grupie II nie stwierdza się komórek dysplastycznych czy nowotworowych. Grupa II bardzo często występuje u pacjentek z nadżerką.
- Grupa III – w rozmazie widać komórki z cechami dysplazji. Ponieważ określenie to obejmuje szerokie spektrum zmian, a ponadto w zależności od ich nasilenia i wieku pacjentki postępowanie lecznicze jest zróżnicowane, cytolog powinien każdorazowo określić, jakiemu nasileniu dysplazji odpowiada stwierdzony obraz cytologiczny – małemu, średniemu czy dużemu. Jest to istotne między innymi dlatego, że zmiany o charakterze dysplazji małego stopnia są niekiedy wynikiem silnego odczynu zapalnego i mogą się cofnąć bez śladu po leczeniu przeciwzapalnym. Dalsze postępowanie diagnostyczne (np. pobranie wycinków z szyjki macicy) i lecznicze (np. elektrokonizacja szyjki) wdraża się wówczas, gdy zmiany utrzymują się przez kilka miesięcy mimo zastosowanego leczenia.
- Grupa IV – w rozmazie stwierdza się komórki o cechach raka płaskonabłonkowego przedinwazyjnego.
- Grupa V – w rozmazie stwierdza się komórki nowotworowe odpowiadające rakowi płaskonabłonkowemu naciekającemu szyjki macicy lub innemu nowotworowi złośliwemu szyjki lub trzonu macicy.
Aby mieć absolutną pewność, że badanie cytologiczne zostało wykonane w sposób prawidłowy, powinnyśmy znać niektóre wymogi stosowane w cytologii. Idealne badanie cytologiczne powinno być poprzedzone dokładnym wywiadem lekarskim zebranym przez ginekologa. Lekarz powinien zapytać o wiek, datę ostatniej miesiączki, regularność i długość krwawień menstruacyjnych, przebyte choroby, istniejące objawy, przebyte ciąże i porody, stosowane leki oraz powinien zebrać dokładny wywiad rodzinny (szczególnie w kierunku chorób nowotworowych). Wszystkie te informacje powinny zostać przesłane do cytologa.
Materiału cytologicznego nie powinno się pobierać od kobiet dość obficie krwawiących, a pacjentka w ciągu 48 godzin poprzedzających pobranie materiału powinna zaniechać współżycia oraz nie wykonywać irygacji pochwy. W przypadku stosowania preparatów dopochwowych materiał należy pobrać dopiero 3–4 dni po zakończeniu stosowania leku.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.