Nerw błędny – budowa, przebieg, funkcje i uszkodzenie
Nerw błędny, nazywany nerwem X, rozciąga się od czaszki aż do głębokich rejonów jamy brzusznej. Jest to nie tylko najdłuższy nerw czaszkowy, ale i pełni najwięcej funkcji. Nie dziwi zatem, że zarówno jego przebieg, jak i budowa są skomplikowane. Co warto o nim wiedzieć?
1. Co to jest nerw błędny?
Nerw błędny, inaczej nerw X, to najdłuższy nerw czaszkowy. Jest nerwem mieszanym, co oznacza, że prowadzi włókna czuciowe, ruchowe i przywspółczulne, przewodząc zarówno impulsy nerwowe z ośrodkowego układu nerwowego, jak i impulsy z receptorów narządów zmysłów do ośrodkowego układu nerwowego.
Nerw X należy do autonomicznego układu nerwowego (AUN) o charakterze przywspółczulnym (parasympatycznym), który działa niezależnie od woli. Unerwia bowiem organy wewnętrzne. Jego budowa jest złożona. Nerw błędny tworzą: zwoje i jądra czuciowe, jądro ruchowe oraz jądro przywspółczulne.
2. Przebieg i budowa nerwu błędnego
Wyróżnia się 4 odcinki nerwu błędnego: głowową, szyjną, piersiową i brzuszną oraz kilka gałęzi. To:
- w części głowowej: gałąź oponowa, gałąź uszna,
- w części szyjnej: gałęzie gardłowe, nerw krtaniowy górny, gałęzie sercowe szyjne górne, nerw krtaniowy wsteczny przechodzący w nerw krtaniowy dolny,
- w części piersiowej: gałęzie sercowe piersiowe (współtworzą splot sercowy), gałęzie tchawicze dolne, gałęzie oskrzelowe przednie i tylne (współtworzą splot płucny przedni i tylny, gałęzie przełykowe (tworzą splot przełykowy), gałęzie śródpiersiowe (współtworzą splot aortowy piersiowy, unerwiają opłucną śródpiersiową) i gałęzie osierdziowe,
- w części brzusznej tworzą się pnie błędne.
Włókna każdego nerwu czaszkowego mają swój początek w pniu mózgu.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
3. Funkcje nerwu błędnego
Nerw błędny należy do grupy nerwów czaszkowych, tworzących 12 par i biegnących od mózgowia do mięśni twarzy i narządów zmysłów. Te unerwiają czaszkę i szyję oraz szyję.
Jest nie tylko najdłuższy, ale i pełni najwięcej funkcji. Ponieważ wychodzi poza głowę i szyję, unerwia część mięśni twarzy oraz narządy klatki piersiowej i jamy brzusznej (do początku jelit).
Nerw błędny pełni wiele ważnych funkcji, ponieważ zaopatruje:
- ruchowo: mięśnie podniebienia, mięśnie gardła i mięśnie krtani,
- czuciowo: oponę twardą tylnego dołu czaszki (opony mózgowo-rdzeniowe), tylny odcinek zewnętrznej powierzchni błony bębenkowej, skórę ściany tylnej i dolnej przewodu słuchowego zewnętrznego, przylegającą część małżowiny usznej i krtań,
- parasympatycznie: wszystkie narządy klatki piersiowej (tchawica, splot aortalny, przełyk, serce, osierdzie, oskrzela, opłucna) i jamy brzusznej (żołądek oraz za pośrednictwem splotu trzewnego: trzustka, śledziona, wątroba, jelito cienkie, początkowy odcinek jelita grubego, nerki i nadnercza).
4. Uszkodzenie nerwu błędnego
Nerw błędny może ulec uszkodzeniu w różnych sytuacjach, na wielu odcinkach, co daje różne objawy. Do uszkodzenia rdzenia przedłużonego może dojść wskutek:
- niedokrwienia,
- guza mózgu,
- krwotoku do mózgu,
- stanów zapalnych,
- urazów,
- zwyrodnień i uszkodzeń podstawy czaszki.
W takiej sytuacji objawem mogą być zaburzenia w funkcjonowaniu neuronów ruchowych w wyniku rozwoju raka nosogardła i guza kłębka szyjnego.
W części szyjnej do uszkodzenia nerwu błędnego może prowadzić:
- guz tarczycy bądź śródpiersia,
- tętniak aorty,
- urazy części szyjnej.
Możliwym objawem uszkodzenia nerwu błędnego w obrębie głowy jest:
- chrypka i utrata dźwięczności mowy,
- utrata smaku i zaburzenia czucia na nasadzie języka,
- zaburzenia osłabienie napięcia lub porażenie strun głosowych,
- dysfagia,
- obniżenie łuku podniebienia.
Nadmierna aktywność nerwu błędnego w sercu powoduje tzw. omdlenia wazowagalne.
Dochodzi do nich w wyniku silnych emocji, zjedzenia obfitego posiłku czy energicznego wstania z pozycji leżącej. Jest to efekt gwałtownego obniżenia się ciśnienie krwi tętniczej i krótkotrwałego niedokrwienia ośrodkowego układu nerwowego.
5. Leczenie nerwu błędnego
W leczeniu ciężkich postaci padaczki i depresji, a eksperymentalnie w leczeniu zaburzeń lękowych, szumów usznych czy choroby Alzheimera stosuje się stymulowanie nerwu błędnego impulsami elektrycznymi.
Specjaliści są zdania, że może to również pomóc w leczeniu stanów zapalnych jelit oraz w reumatoidalnym zapaleniu stawów. Z kolei wagotomię, polegającą na przecięciu włókna nerwu błędnego, stosuje się w chorobie wrzodowej, która nie poddaje się leczeniu farmakologicznemu.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.