Skopolamina – właściwości, działanie i zastosowanie „oddechu diabła”
Skopolamina, nazywana „oddechem diabła" i „serum prawdy", jest alkaloidem tropanowym, który występuje w liściach niektórych roślin z rodziny psiankowatych. To substancja silnie toksyczna, która znajduje zastosowanie w medycynie. Co warto o niej wiedzieć?
1. Co to jest skopolamina?
Skopolamina (hioscyna) jest związkiem chemicznym, pochodnym hioscyjaminy (L-atropina). To jeden z alkaloidów tropanowych, które są naturalnymi związkami występującymi w roślinach z rodziny psiankowatych i krasnodrzewowatych. Skopolamina występuje w liściach bielunia dziędzierzawy i lulka czarnego.
W starożytności hioscyna była wykorzystywana na przykład przez Kleopatrę. W małej dawce substancja poprawiała urodę, ponieważ wywoływała rozszerzenie źrenic i zarumienienie skóry. W większych dawkach pomagała pozbyć się wrogów (wywar z lulka czarnego).
2. Działanie skopolaminy
Skopolamina jest antagonistą ośrodkowych i obwodowych receptorów muskarynowych mięśni gładkich i mięśnia sercowego, węzła zatokowo-przedsionkowego i przedsionkowo-komorowego oraz niektórych gruczołów.
Jak działa? Substancja prowadzi do zmniejszenia napięcia mięśni gładkich, hamuje wydzielanie śliny, zmniejsza ilość wydzieliny z drzewa oskrzelowego, przyspiesza czynność serca, osłabia motorykę przewodu pokarmowego i wydzielanie soków żołądkowych, działa przeciwwymiotnie. Wywołuje również nadmierną senność i zaburzenia pamięci.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Skopolamina nie ma smaku i zapachu, stad może być łatwo wykorzystywana do realizacji złych zamiarów. Bywa, że jest dodawana do alkoholu, gum do żucia czy słodyczy, ale także perfum, papierosów czy kremów. Wykorzystuje się ją do odurzania. To również tak zwana pigułka gwałtu. Osoba, która ją spożywa, staje się łatwym celem dla złodziei i innych przestępców. Stąd jej niechlubna nazwa - „oddech diabła”.
Inne działanie substancji zdradza określenie „serum prawdy”. Okazuje się, że osoby będące pod wpływem działania skopolaminy, pytane nawet o najbardziej trudne kwestie, mówiły wszystko „jak na spowiedzi”. Podejrzewa się, że tę wiedzę wykorzystały zarówno służby nazistowskich Niemiec, jak i CIA w latach 50. XX w. Podobno przestępstwa z wykorzystaniem substancji szczególnie często zdarzają się w Kolumbii. Ile w tym prawdy? Cóż, skopolamina cieszy się nie tylko złą sławą, ale i jest otoczona wieloma legendami miejskimi, mitami i teoriami spiskowymi.
3. Zastosowanie hioscyny w medycynie
Niegdyś skopolaminę wykorzystywano do leczenia stanów zapalnych i bólu różnego pochodzenia, jak również chorób reumatycznych czy dny moczanowej. Dziś stosuje się ją doustnie i doodbytniczo, jak również pozajelitowo w terapii stanów skurczowych mięśni gładkich:
- przewodu pokarmowego np. w zespole jelita drażliwego, skurcze przełyku, wpustu i odźwiernika, zapalenia lub owrzodzenia żołądka i dwunastnicy,
- dróg żółciowych np. w kolce wątrobowej,
- dróg moczowo-płciowych np. kolka nerkowa, skurcze kanału rodnego podczas porodu, w połogowym zapaleniu macicy, w celu łagodzenia bolesnego miesiączkowania.
Skopolaminę wykorzystuje się pomocniczo w diagnostyce radiologicznej przewodu pokarmowego i dróg moczowych, także w celach diagnostycznych do rozszerzania źrenicy i paraliżu mięśni oka (podobnie jak atropiny). Ponadto używa się jej po zabiegach operacyjnych, a także przy chemioterapii stosowanej w leczeniu nowotworów. W niewielkich ilościach korzysta się z niej w plastrach przeciw chorobie lokomocyjnej.
Związek należy do leków nazwanych lekami przeciwcholinergicznymi lub cholinolitycznymi i parasympatykolitykami. Jako lek używany jest w postaci bromowodorku oraz butylobromku. To na przykład N-butylobromek hioscyny. Górna legalna dawka skopolaminy to 0,33 miligramy. Z kolei 10 miligramów wystarczy, by wprowadzić kogoś w śpiączkę lub nawet zabić.
4. Skutki uboczne działania „oddechu diabła”
Skopolamina może wywoływać skutki uboczne, a ich rodzaj oraz intensywność zależą od zastosowanej dawki. Nie bez znaczenia jest stan zdrowia, choroby współistniejące, a także zażywanie innych preparatów. Skopolamina bardzo ławo wchłania się do organizmu. Zwykle objawy jej działania utrzymują się od kilku godzin do kilku tygodni.
Działaniami niepożądanymi po zażyciu skopolamina są bóle głowy, lęk i uczucie niepokoju, rozszerzenie źrenic i niedowidzenie, ogromna senność i otępienie, dezorientacja i omamy, zaburzenia rytmu serca i osłabienie mięśni. W przypadku zastosowania dużych dawek pojawia się zaburzenia poczucia czasu i percepcji otoczenia, poirytowanie i lękliwość, rozbawienie i euforia, a także dysfunkcje intelektualne, w tym zaburzenia pamięci. Przedawkowanie może prowadzić do utraty przytomności, wystąpienia delirium, a nawet zgonu wskutek zatrzymania akcji serca.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.