Lulek czarny – narkotyk, roślina lecznicza czy chwast?
Lulek czarny to roślina o osobliwych właściwościach. Zawiera mieszankę alkaloidów, które wywierają bardzo silny wpływ na organizm człowieka i zwierząt. Czy lulek czarny jest trujący? Z jednej strony stanowi surowiec dla przemysłu farmakologicznego. Z drugiej, jeśli zostanie nieodpowiednio zastosowany, może zabić. Co warto o nim wiedzieć?
1. Co to jest lulek czarny?
Lulek czarny (Hyoscyamus niger L.) to gatunek roślin z rodziny psiankowatych (należy do niej pomidor, ziemniak czy papryka). Jego inne nazwy to lulka, żabi barszcz, czarny blekot, ale także lulek jadowity i szalej czarny, co sporo mówi o jego właściwościach i charakterze.
Gdzie rośnie lulek czarny? Roślina porasta nieużytki, gruzowiska, przydroża i tereny ruderalne. Pojawia się jako chwast w uprawach rolnych, w ogrodach i na pastwiskach. Lubi miejsca mocno nasłonecznione i żyzne oraz przepuszczalne gleby.
2. Jak wygląda lulek czarny?
Lulek czarny to jednoroczna roślina (rzadko dwuletnia) o charakterystycznych liściach: szerokich, jasnozielonych, owłosionych i jajowatych w zarysie, o zatokowo i pierzaście wyciętym brzegu blaszki, osadzonych na krótkich ogonkach. Łodyga rośliny jest słabo rozgałęziona, gęsto pokryta liśćmi, lepka w dotyku i owłosiona. Dorasta na różną wysokość, od 15 do 100 cm. Wykształca gruby, palowy system korzeniowy, sięgający nawet do 80 cm w głąb ziemi.
Roślina kwitnie od czerwca do września. Ma dosyć duże, kremowe lub jasnożółte kwiaty z wyraźnym niebieskoczerwonym unerwieniem. Ich kielich jest dzwonkowaty, a korona z pięcioma płatkami. Są lepkie w dotyku i zapylane wyłącznie przez trzmiele.
Roślina wytwarza nawet 400 drobnych, podobnych do maku nasion, co daje kilkaset tysięcy nasion na jednym szaleju czarnym i ponad 10 tysięcy nasion w ciągu roku. Cechuje je długa zdolność kiełkowania. Cechą charakterystyczną rośliny jest jej nieprzyjemny zapach.
3. Lulek czarny – zastosowanie
Niegdyś lulek czarny wykorzystywano do skrytobójczych mordów i zatruwania strzał, zabiegów chirurgicznych (jako środek uspokajający. Wytwarzano z niego napary, wywary, olejki, nalewki, maści) i leczenia różnych dolegliwości (głównie bólu). Robiono z niego również napoje o działaniu magicznym i miłosnym, także "maść na latanie".
Dziś lulek czarny jest postrzegany różnie. To zarówno chwast o silnych właściwościach toksycznych (zwalcza się go, ponieważ jest silnie trujący dla bydła), jak i roślina wykorzystywana w farmaceutyce i medycynie ludowej (surowcem lekarskim są jego liście). To także narkotyk. Według specjalistów jest ekstremalnie niszowy i spożywany zdecydowanie rzadziej niż pozostałe delirianty (substancje psychoaktywne blokujące wydzielanie acetylocholiny oraz wykazujące działanie antycholinergiczne).
Dziś substancje zawarte w roślinie są surowcem w farmakologii. To składnik:
- leków rozkurczowych,
- leków uspokajających, leków psychiatrycznych,
- preparatów na chorobę morską i komunikacyjną,
- leków na bolesne miesiączki,
- środków znieczulających podczas porodu,
- odtrutki w przypadku przedawkowania narkotyków,
- atropiny używanej w okulistyce.
4. Lulek czarny – działanie i właściwości
Lulek to roślina trująca, która zastosowana w toksycznej dawce jest niebezpieczna zarówno w postaci wysuszonej, jak i świeżej. Ma to związek z tym, że jego nasiona i korzeń zawierają substancje o bardzo silnym działaniu. To mieszanina alkaloidów tropanowych:
- L-hioscyjamina,
- skopolamina,
- kuskohigryna,
- zasady uboczne, takie jak apotropina, tropina, skopina.
Zawartość sumy alkaloidów dochodzi do 0,1 proc., w nasionach nawet do 0,3 proc. Substancje czynne zawarte w lulku czarnym działają na autonomiczny układ nerwowy. Powodują:
- rozkurcz mięśni gładkich,
- hamowanie wydzielania potu,
- hamowanie wydzielania śluzów,
- hamowanie wydzielania śliny,
- hamowanie wydzielania soku żołądkowego,
- rozszerza źrenicę oka.
5. Lulek czarny – przedawkowanie i zatrucie
Lulek czarny to roślina niebezpieczna, ponieważ granica między dawką leczniczą i trującą jest niewielka. Co więcej, ilość substancji czynnych w roślinach może się wahać. O ile lekkie zatrucie wywołuje objawy podobne do obłędu, o tyle silne może skutkować przedawkowaniem i zgonem.
Typowe objawy zatrucia lulkiem czarnym to:
- dezorientacja, niepokój, halucynacje,
- utrata świadomości,
- drgawki,
- zaczerwienie skóry,
- suchość w ustach,
- senność,
- rozszerzenie źrenic,
- zaburzenie rytmu serca,
- niedowłady,
- problemy z oddychaniem,
- wymioty i problemy gastryczne,
- paraliż oddechowy,
- zgon.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.