Szczaw zwyczajny – wygląd, zastosowanie i właściwości lecznicze
Szczaw zwyczajny jest pospolitą rośliną, która dziko porasta łąki i ogrody. Ma charakterystyczny wygląd i smak, stąd odnajduje się w sztuce kulinarnej. Wyróżnia się wyjątkowymi właściwościami leczniczymi, stąd od wielu lat jest obecny w medycynie ludowej. Co warto wiedzieć? Dlaczego warto po niego sięgać?
1. Co to jest szczaw zwyczajny?
Szczaw zwyczajny (Rumex acetosa L.) to wieloletnia roślina z rodziny rdestowatych, która rośnie w Europie i Azji, w Maroko i Australii. Występuje na glebach żyznych, bogatych w azot. W Polsce to gatunek pospolity, typowy dla łąk, polan, przydroży.
Jak wygląda szczaw zwyczajny? Roślina osiąga od 30 do 100 cm wysokości. Ma mięsisty, głęboki korzeń palowy, zimujące kłącze i odziomkowe liście na długich ogonkach kształtu strzałkowatego, nieco mięsiste. Jego łodyga jest prosto wzniesiona, podłużnie bruzdkowana.
Szczaw zwyczajny jest dwupienny. Jego kwiaty są małe i czerwonawe. Kwitnie od maja do czerwca. Owocem jest trójgraniasty orzeszek z czarnym, błyszczącym nasieniem, który jest otoczony trzema skrzydełkami (pełnią funkcję aparatu lotnego. Nasiona rozsiewane są przez wiatr).
Szczaw polny a zwyczajny
Szczaw (Rumex L.) jest wieloletnią rośliną z rodziny rdestowatych. Występuje w wielu odmianach. To nie tylko szczaw zwyczajny, ale i szczaw polny (dziki), również szczaw kędzierzawy czy szczaw lancetowaty.
Szczaw polny (Rumex acetosella L.) to bylina, która kwitnie przez cały okres wegetacji. Porasta pastwiska, ugory i nieużytki, zwykle siedliska kwaśne i jałowe. Jest traktowany jak pospolity chwast. To roślina niebezpieczna, ponieważ jej pęd, a zwłaszcza liście, są trujące (z powodu dużej zawartości kwasu szczawiowego). Ponadto roślina zawiera rutynę i saponiny.
2. Zastosowanie szczawiu zwyczajnego
Jakie znaczenie dla człowieka ma szczaw zwyczajny? Roślina, z uwagi na charakterystyczny kwaskowaty i zarazem lekko pikantny smak, odnajduje się w sztuce kulinarnej. Wykorzystuje się jej jadalne liście. Przygotowuje się z nich zupy, przeciery, farsz do pierogów, sosy i sałatki oraz koktajle.
Szczaw można także dodawać do jajecznicy i kanapek. Roślina nie dostarcza zbyt wielu kalorii. Porcja 100 g szczawiu zawiera ich zaledwie 20.
Szczaw to także roślina lecznicza. Surowcem zielarskim są liście, które zawierają wiele substancji biologicznie czynnych. To witamina C, witaminy z grupy B, beta-karoten, magnez, wapń, żelazo, potas, fosfor, mangan, krzem, błonnik pokarmowy oraz garbniki.
3. Szczaw zwyczajny – właściwości lecznicze
Niegdyś szczaw wykorzystywano do leczenia szkorbutu, choroby mającej związek z niedoborem witaminy C, stosowano go także do płukania jamy ustnej przy bólu zęba i zapaleniu dziąseł.
Obecnie wiadomo, że szczaw zwyczajny:
- pomaga przy dolegliwościach wątroby, wspomaga pracę przewodu pokarmowego, przeciwdziała zaparciom, poprawia apetyt,
- wspiera nerki,
- wspomaga prawidłowe funkcjonowanie narządu wzroku,
- działa przeciwgrzybiczo i bakteriobójczo,
- wzmacnia odporność,
- ma działanie przeciwzapalne, wspiera leczenie stanów zapalnych dróg oddechowych i zatok,
- ma pozytywny wpływ na pracę układu sercowo-naczyniowego,
- zapobiega rozwojowi chorób nowotworowych.
W celach leczniczych szczaw można stosować zarówno wewnętrznie (np. konsumując go), jak i zewnętrznie, przygotowując napary i okłady. W takiej formie roślina sprawdza się w leczeniu i dolegliwości skórnych, także przy stłuczeniach, obrzękach i podrażnieniach skóry. Przyspiesza gojenie ran, pomaga przy leczeniu oparzeń i owrzodzeń oraz czyraków (także w obrębie jamy ustnej). Co więcej szczaw hamuje procesy starzenia się skóry i przeciwdziała przebarwieniom skóry.
4. Przeciwwskazania, środki ostrożności i skutki uboczne
Szczaw, choć smaczny i zdrowy, może szkodzić. Ma to związek głównie z tym, że zawiera kwas szczawiowy. Ten ma zdolność do wiązania wapnia, a obecny w organizmie w nadmiarze może prowadzić do zaburzeń równowagi mineralnej.
Co więcej, szczawian wapnia ma negatywny wpływ na funkcjonowanie nerek. Odkłada się w nich, co może prowadzić do kamicy nerkowej.
Wskutek nadmiernej konsumpcji szczawiu lekarskiego i związanego z tym zatrucia mogą pojawić się nudności i wymioty oraz biegunka, także zmiany skórne oraz osłabienie akcji serca, obniżenie ciśnienia, obrzęki kończyn i zmniejszona krzepliwość krwi, również krwiomocz, skąpomocz i uszkodzenie nerek.
Nadmierne spożycie szczawiu i związana z tym obecność szczawianów jest szczególnie groźne w przypadku osób zmagających się z chorobami nerek, osteoporozą i reumatyzmem, również dzieci i kobiet w ciąży. Traktuje się je jak przeciwwskazania bądź sytuacje, w których zalecana jest szczególna ostrożność.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.