Żółć – skład i rola, zaburzenia wydzielania, zastój i wymiotowanie żółcią
Żółć to żółtobrunatna wydzielina o gorzkim smaku produkowana w wątrobie, magazynowana w pęcherzyku żółciowym i uwalniana do dwunastnicy. Substancja ta odgrywa bardzo ważną rolę w organizmie - jest niezbędna do trawienia tłuszczów. Z czego się składa i jakie pełni funkcje? Jakie są najczęstsze zaburzenia z nią związane?
1. Co to jest żółć?
Żółć jest wydzieliną produkowaną przez komórki wątroby, czyli hepatocyty. Z niej, drogą przewodów żółciowych dostaje się do pęcherzyka żółciowego, gdzie jest magazynowana i w razie potrzeby wydzielana do dwunastnicy, czyli pierwszego odcinka jelita cienkiego. Drogi żółciowe to układ przewodów różnej wielkości, które są definiowane jako wewnątrzwątrobowe i zewnątrzwątrobowe (w zależności od przekroju i miejsca ich położenia).
Żółć ma zielonkawobrunatny kolor i lepką konsystencję. W swoim składzie zawiera między innymi kwasy żółciowe, barwniki, fosfolipidy, cholesterol czy lecytynę. Wyróżnia się żółć wątrobową, która jest wydzielana bezpośrednio przez wątrobę i żółć pęcherzykową, która jest magazynowana w pęcherzyku żółciowym (woreczku żółciowym). Żółć wątrobowa nie jest tak gęsta jak pęcherzykowa, ponieważ dopiero w pęcherzyku żółciowym zostaje odwodniona.
W ciągu doby powstaje do 1500 ml żółci, która jest wydzielana do jelita wtedy, kiedy spożywamy posiłek. Najważniejszym bodźcem stymulującym uwalnianie żółci z pęcherzyka żółciowego do jelit jest jedzenie posiłku bogatego w tłuszcze. W okresach pomiędzy posiłkami i trawieniem pokarmów mięsień zwieracz bańki wątrobowo-trzustkowej jest skurczony, a żółć gromadzi się w pęcherzyku żółciowym.
Żółć wątrobowa zawiera pierwotne kwasy żółciowe - kwas cholowy i chenodeoksycholowy. Ich przemianę we wtórne kwasy żółciowe - deoksycholowy i litocholowy, które biorą udział w trawieniu tłuszczów, powodują bakterie zagnieżdżone w jelicie.
2. Rola żółci
Rolą żółci jest przede wszystkim udział w trawieniu tłuszczy oraz wchłanianiu różnych substancji tłuszczowych z przewodu pokarmowego, także witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E i K). Żółć ma wpływ na prawidłową motorykę jelit. Dzięki jej działaniu substancje mogą zostać wchłonięte do organizmu i być wykorzystane do przemian metabolicznych. Nie można zapomnieć, że żółć jest miejscem gromadzenia i wydalania z organizmu zbędnych produktów przemiany wielu związków chemicznych.
3. Zarzucanie żółci
Mimo że żółć jest wydzielana poniżej żołądka, może się zdarzyć, że zostanie zarzucona do wyższych odcinków przewodu pokarmowego, takich jak żołądek (pojawia się żółć w żołądku), a nawet przełyk. Najczęściej dochodzi do tego po usunięciu pęcherzyka żółciowego lub w przypadku zaburzeń motoryki przewodu pokarmowego. Zarzucanie żółci do żołądka może powodować rozluźniony odźwiernik.
4. Zastój żółci
Czasem dochodzi do zastoju żółci. To cholestaza. Przyczyną patologii jest zwykle chora wątroba oraz choroby pęcherzyka żółciowego. Mówi się o niej, gdy dochodzi do mechanicznego zablokowania jej przepływu lub do upośledzonego wytwarzania żółci i jej uwalniania do dwunastnicy przez wątrobę. Ze względu na etiologię wyróżnia się cholestazę wewnętrz- i zewnętrzwątrobową.
Objawami zastoju żółci jest żółtaczka, żółć w kale, zmiana koloru moczu na ciemny oraz świąd (swędzenie) skóry. W leczeniu wykorzystuje się zioła i leki żółciopędne Konsekwencją zatrzymania odpływu żółci z wątroby są zaburzenia trawienia, przed wszystkim w zakresie wchłaniania tłuszczu i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, jak również cholestatyczne uszkodzenie wątroby.
5. Wymiotowanie żółcią
Wymiotowanie to nagłe i gwałtowne wyrzucenie treści pokarmowej z żołądka przez usta. Zwykle obecna jest w nich częściowo strawiona treść pokarmowa. Czasami obserwuje się wymioty żółciowe.
Do wymiotów żółcią dochodzi w sytuacji, gdy ta cofa się z jelit do żołądka, a następnie do przełyku. Dzieje się tak wskutek uporczywych, intensywnych i silnych wymiotów przy opróżnionym żołądku. Dochodzi do nich najczęściej w przebiegu ostrego nieżytu żołądkowo-jelitowego lub zatrucia pokarmowego.
Wymiotowanie żółcią bywa również skutkiem niewłaściwej motoryki jelit czy zaburzeń unerwienia przewodu pokarmowego, niedrożności przewodu pokarmowego czy refluksu żółciowego. Obserwuje się je u pacjentów po resekcji żołądka, po chirurgicznym leczeniu chorób nowotworowych, operacjach bariatrycznych na żołądku oraz innych zabiegach chirurgicznych w obrębie przewodu pokarmowego i dróg żółciowych.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.