Astma a sport
Osoby chorujące na astmę często unikają wysiłku fizycznego, obawiając się zaostrzenia choroby. Jednocześnie coraz częściej słyszy się o wyczynowych sportowcach chorujących na astmę, która nie przeszkadza im w pokonywaniu maratonów, wspinaniu się i pływaniu. Jaki jest więc wpływ sportu na astmę? Chociaż wysiłek fizyczny może być czynnikiem wyzwalającym zaostrzenie choroby, okazuje się, że regularna aktywność fizyczna przynosi astmatykom więcej korzyści niż strat.
1. Astma a wysiłek fizyczny
Krótkotrwały wysiłek fizyczny powoduje zazwyczaj rozkurcz oskrzeli – dotyczy to zarówno osób zdrowych, jak i chorych na astmę. Jednak po pewnym czasie kontynuowania ćwiczeń, może dojść do skurczu oskrzeli. Jego nasilenie jest największe ok. 5 minut po zakończeniu wysiłku. Sytuacja taka może mieć miejsce w rzadkiej odmianie astmy - astmie wysiłkowej (patrz niżej).
Systematyczna aktywność fizyczna ma dla osób chorych na astmę szczególne znaczenie.
Przeprowadzone niedawno badanie wykazało korzystny wpływ wysiłku fizycznego na zdrowie astmatyków. Regularna aktywność fizyczna polepsza kondycję i obniża wentylację podczas średniego nasilenia wysiłku. Lepsza kontrola wentylacji zmniejsza natomiast ryzyko wystąpienia zaostrzenia astmy. Wysiłek fizyczny może także przyczynić się do zmniejszenia uczucia duszności, między innymi poprzez wzmocnienie mięśni oddechowych.
Wysiłek fizyczny nie wpływa niekorzystnie na czynność płuc i nie zwiększa ilości dni ze świszczącym oddechem. Co więcej, trening polepsza wydolność krążeniowo-oddechową, mierzoną jako zwiększenie poboru tlenu i zwiększenie wentylacji płuc, czyli pojemności powietrza wydychanego podczas minuty.
W astmie nie należy zatem zaniedbywać dbania o sprawność fizyczną, gdyż ma ona pozytywny wpływ na przebieg choroby. Regularne ćwiczenia polepszają czynność układu oddechowego i układu krążenia, nie wpływając negatywnie na funkcję płuc i nie przyspieszając postępu choroby. Świadomość, że wysiłek fizyczny nie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia świszczącego oddechu i objawów ze strony płuc, jest ważna dla osób chorych na astmę i może ich zachęcać do podejmowania ćwiczeń. Nie ma bowiem przeciwwskazań do uczestniczenia w zajęciach wychowania fizycznego i uprawiania sportu przez osoby chore na astmę. W pewnych przypadkach, na przykład w przypadku astmy wysiłkowej u dzieci, może być konieczne zrezygnowanie z pewnych form forsownego wysiłku, jak np. bieganie.
2. Astma wysiłkowa
Astma wysiłkowa (exercise-induced asthma – EIA) to rzadka postać choroby, w której wysiłek fizyczny jest jedynym czynnikiem wyzwalającym. Zwykle dotyczy ćwiczeń aerobowych (bieganie, tańczenie, fitness), prawdopodobnie w wyniku zwiększonego przepływu powietrza przez drogi oddechowe w przypadku sportów o dużej komponencie ruchowej. Napady duszności i świszczącego oddechu zwykle utrzymują się przez kilkanaście minut po zakończeniu wysiłku. Objawy astmy wysiłkowej są zazwyczaj takie same jak w astmie alergicznej. Zdarza się jednak, że choroba ma bardziej nietypowy przebieg i przez długi czas zostaje niewykryta.
Przyczyną astmy jest stan zapalny, prowadzący do nadreaktywności oskrzeli i ich skurczu pod wpływem czynników środowiskowych lub wewnętrznych, np. silnych emocji czy wysiłku fizycznego.
W typowej postaci astmy wysiłkowej, objawy pojawiają się podczas lub po wysiłku. Do napadów choroby częściej dochodzi gdy powietrze jest zimne i suche, lub przy wysokim stężeniu alergenów wziewnych, np. pyłków roślinnych lub zanieczyszczeniu powietrza. Astma wysiłkowa częściej rozwija się także u osób ze słabą kondycją fizyczną i z częstymi infekcjami płuc.
3. Objawy astmy wysiłkowej
Do najczęstszych objawów astmy wysiłkowej należą:
- świszczący oddech lub świsty w płucach podczas osłuchiwania,
- kaszel,
- duszność,
- uczucie ucisku w klatce piersiowej,
- zmniejszona wydolność fizyczna,
- uczucie zmęczenia.
Warto podkreślić, że chorowanie na astmę wysiłkową nie musi wiązać się z rezygnacją z uprawiania sportu. Przeciwnie – ćwiczenia fizyczne są istotnym elementem terapii. Właściwa kontrola choroby, stosowanie się do zaleceń, regularne przyjmowanie leków i unikanie czynników zaostrzających pozwala na prowadzenie normalnego trybu życia. Świadczy o tym fakt, że wśród sportowców są również zawodnicy odnoszący sukcesy pomimo astmy wysiłkowej.
4. Lecznie astmy wysiłkowej
Właściwa kontrola astmy wysiłkowej stanowi wyzwanie dla lekarza i pacjenta oraz wymaga ich ścisłej i regularnej współpracy. Przede wszystkim ważne jest zidentyfikowanie czynników wyzwalających oraz w miarę możliwości ich wyeliminowania. Tak jak w zwykłej astmie, należy opracować optymalny schemat leczenia i pamiętać o noszeniu przy sobie leków szybko rozszerzających oskrzela.
Stosowane leki są takie same jak w zwykłej astmie. Najczęściej stosuje się krótko działające wziewne leki rozkurczające oskrzela przed planowanym wysiłkiem fizycznym. Umożliwia to rozszerzenie oskrzeli i zwiększenie przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Może być także konieczne stosowanie długo działających leków wziewnych rozszerzających oskrzela, lub tzw. leków przeciwleukotrienowych.
Objawy astmy wysiłkowej mogą także, choć rzadko, występować u osób zdrowych. Stwierdzenie objawów, takich jak duszność i świszczący oddech po wysiłku fizycznym wymaga konsultacji lekarskiej. W żadnym wypadku nie powinno się na własną rękę przyjmować leków!
5. Postępowanie w ataku astmy
Wystąpienie ataku astmy wymaga szybkiego działania w celu przerwania napadu. Skurcz oskrzeli może pojawić się nagle i powodować dramatyczne objawy, ale równie szybko może ustąpić, jeśli zastosuje się właściwe leczenie. W przypadku wystąpienia ataku astmy należy zaprzestać dotychczasowej aktywności i starać się zachować spokój. Jeżeli tylko jest to możliwe, należy jak najszybciej przyjąć lekarstwo. Ważna jest także właściwa kontrola oddechu – jego uspokojenie i umiarowienie. Jeżeli objawy nie ustąpią, należy wezwać pomoc medyczną.
Chociaż wysiłek fizyczny może w pewnych przypadkach wywoływać astmę wysiłkową, sport nie jest przeciwwskazany u większości astmatyków. Chorzy na astmę mogą odnieść wiele korzyści z uprawiania regularnych ćwiczeń fizycznych. Dobra kondycja ma korzystny wpływ na przebieg choroby i może zmniejszać uczucie duszności. Potwierdza to fakt, że wielu wyczynowych sportowców choruje na astmę i odnosi sukcesy. Warunkiem jest jednak właściwa kontrola astmy poprzez regularne zażywanie leków i stosowanie się do zaleceń lekarskich.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.