Autopsychoterapia
Autopsychoterapia albo inaczej metoda autopsychoterapeutyczna została opracowana przez amerykańskiego psychologa i psychoterapeutę – Alberta Ellisa – twórcę terapii racjonalno-emotywnej. W swojej pracy psychoterapeutycznej odkrył on, że wszyscy neurotycy odznaczają się irracjonalnym i sztywnym myśleniem oraz że są świadomi tych myśli. Uznał, iż negatywne emocje, np. strach albo zazdrość, biorą się z błędnej oceny świata zewnętrznego, zatem neurotyczność nie wynika z samej rzeczywistości, ale z jej interpretacji.
1. Co to jest autopsychoterapia?
Autopsychoterapia jest czasami określana jako terapia samego siebie albo terapia indywidualna, ale to nie do końca słuszne stwierdzenie. U podstaw autopsychoterapii leży założenie racjonalizowania emocjonalnych nastawień pacjenta. Według autora autopsychoterapii, Alberta Ellisa, główny powód frustracji, nerwicczy zachowań neurotycznych stanowią nieracjonalne poglądy dotyczące własnych możliwości i powinności oraz idealistyczne oczekiwania dotyczące przebiegu wydarzeń. W sytuacji, kiedy następuje niepowodzenie albo niekorzystny rozwój sytuacji, jednostka naraża się na poważne wstrząsy psychiczne i psychosomatyczne.
Albert Ellis od 1955 roku zaczął określać swoją terapię jako terapię racjonalno-emotywną, w której terapeuta uczy klienta, w jaki sposób nieracjonalne przekonania dotyczące świata decydują o emocjonalnym bólu. Podstawą autopsychoterapii jest wszechstronne, samodzielne dążenie do zmiany nieracjonalnych postaw na drodze analizy, logicznego myślenia, uczenia się, samoedukacji i rozwoju silnej woli. Terapia racjonalno-emotywna behawioralna (ang. Rational Emotive Behaviour Therapy, REBT) zaliczana jest do grona terapii poznawczo-behawioralnych, skupiających się na demaskowaniu nieracjonalnych przekonań, które prowadzą do negatywnych emocji.
2. Zastosowanie autopsychoterapii
Psychoterapia Ellisa znajduje zastosowanie w leczeniu nerwic i psychoz oraz wszelkich zachowań autodestrukcyjnych, które uniemożliwiają samorealizację, uczucie samospełnienia, szczęścia i satysfakcji życiowej. W toku pracy terapeutycznej świadome i nieświadome dysfunkcjonalne przekonania, oceny czy interpretacje zastępuje się bardziej produktywnymi i racjonalnymi. Najczęściej człowiek myśli w kategoriach „muszę” albo „powinienem”, co blokuje elastyczne potrzeby, chęci i preferencje. Do najbardziej nielogicznych sposobów oceniania siebie i świata zewnętrznego Ellis zaliczył:
- katastrofizowanie – opis zdarzeń minionych i przyszłych za pomocą słów typu: „straszne”, „okropne”, „tragedia”, „katastrofa”, „koniec świata”;
- ocenianie – subiektywny i kategoryczny osąd siebie i innych: „Jestem głupi, beznadziejny”;
- poddawanie się – percepcja zdarzenia jako nie do zniesienia: „Nie przeżyję tego”;
- wymagania – zawierają stwierdzenia „muszę” albo „powinienem”: „Nie mogę zawieść”, „Musi mi się udać”, „Powinnam to zrobić”.
3. Miejsce autopsychoterapii w innych nurtach psychoterapeutycznych
Aby mówić o autopsychoterapii, należy mieć świadomość, czym jest psychoterapia. Termin „psychoterapia” pochodzi z języka greckiego (gr. psyche – dusza, therapein – leczyć) i można wyróżnić trzy różne znaczenia tego słowa:
- w rozumieniu potocznym – psychoterapia to rozmowa odbyta z życzliwą osobą, udzielanie rad, pocieszanie, uspokajanie, dodawanie otuchy osobie nieradzącej sobie z własnymi problemami, by złagodzić jej trudności;
- w szerokim sensie – psychoterapia to dziedzina kultury, skupiająca w sobie najogólniejsze pytania o naturę ludzką, o zdrowie i chorobę oraz koncentrująca się na indywidualnym człowieku, który cierpi i szuka pomocy;
- w wąskim znaczeniu – psychoterapia to specjalistyczna metoda leczenia, polegająca na intencjonalnym stosowaniu zaprogramowanych oddziaływań psychologicznych, wykorzystująca wiedzę teoretyczną i umiejętności psychoterapeuty (najczęściej psychologa klinicznego lub psychiatry) w procesie niesienia pomocy. Związek emocjonalny, jaki powstaje między psychoterapeutą a pacjentem, jest często w sposób zamierzony wykorzystywany jako podstawowy środek leczenia. Cel psychoterapii to przede wszystkim rozwój osobowy, zdrowie psychiczne i usuwanie objawów chorobowych pacjenta.
4. Nurty psychoterapii
Nie ma jednolitej teorii psychoterapii. Wyodrębnia się cztery główne orientacje teoretyczne, a wśród nich poszczególne nurty.
ORIENTACJA PSYCHOTERAPEUTYCZNA | NURT PSYCHOTERAPII |
---|---|
podejście psychoanalityczne | psychoanaliza ortodoksyjna teorie relacji z obiektem neopsychoanaliza psychoterapia wywiedziona z psychoanalizy (Alfred Adler, Carl Gustav Jung) |
podejście behawioralno-poznawcze | terapia behawioralna terapia poznawcza |
podejście humanistyczno-egzystencjalne | terapia skoncentrowana na osobie Carla Rogersa terapia Gestalt Fritza Perlsa terapia egzystencjalna Ronalda Lainga |
podejście systemowe | szkoła komunikacyjna terapia strukturalna |
inne szkoły psychoterapii | psychoterapia Ericksonowska programowanie neurolingwistyczne NLP bioenergetyka Alexandra Lowena psychoterapia zorientowana na proces |
Większość psychoterapeutów nie trzyma się ściśle konkretnej orientacji teoretycznej, ale stosuje psychoterapię eklektyczną, integrującą tezy zawarte w różnych szkołach. Zazwyczaj poszczególne szkoły psychoterapeutyczne różnią się stosowanymi technikami, charakterem sesji terapeutycznych, typami problemów pacjenta czy formami organizacyjnymi (psychoterapia grupowa, psychoterapia rodzinna, psychoterapia indywidualna). Autopsychoterapia mieściłaby się najbardziej w podejściu behawioralno-poznawczym i terapii poznawczej, której reprezentantami są Aaron Beck i Albert Ellis.
Terapia poznawcza odwołuje się do tezy, że zaburzenia powstają w rezultacie procesu uczenia się. Niewłaściwy sposób percepcji i interpretacji zdarzeń prowadzi do powstania dezadaptacyjnych zachowań, zatem zaburzenia emocjonalne i niefunkcjonalne zachowania to skutek zaburzeń myślenia, które podczas terapii są usuwane. Pacjent uczy się rozpoznawania dysfunkcjonalnego sposobu myślenia, irracjonalnych schematów poznawczych i ich metod eliminowania. Za pomocą jakich sposobów dokonuje się zmiana sztywnych teorii osobistych na teorie bardziej elastyczne? Oto kilka metod:
- dialog sokratejski,
- przypowiastki i systematyczne wykłady,
- uczenie, że każdy ma prawo do błędów,
- wzrost tolerancji na frustracje,
- identyfikacja nieracjonalnych przekonań, które stanowią bazę problemów,
- zadawanie prac domowych,
- zmiana filozofii życiowej (weryfikacja przekonań na wzór badań empirycznych).
Terapeuta stara się, aby klient sam (autopsychoterapia) doszedł do tego, dlaczego jego przekonania nie mają potwierdzenia w rzeczywistości. Dialog sokratejski między terapeutą a klientem jest potem uwewnętrzniany w taki sposób, aby pacjent przy występowaniu nieracjonalnych przekonań sam siebie pytał, czy rzeczywiście jest tak, jak myśli i czuje. Wszystko, co służy zdrowiu psychicznemu (psychodrama, trans hipnotyczny, techniki modelowania, klaryfikacja, praca z ciałem, ćwiczenia relaksacyjne, interpretacja itp.) jest warte użycia podczas autopsychoterapii. By stać się człowiekiem w pełni autonomicznym, szczęśliwym i zdolnym do samoakceptacji, należy niwelować błędy w myśleniu i irracjonalne interpretacje zdarzeń. To nie sama sytuacja jest źródłem problemów. Zazwyczaj w trudnościach człowieka i odczuwanych stresach pośredniczy proces poznawczy – interpretacja zdarzenia, a więc schemat prezentuje się w następujący sposób: zdarzenie → interpretacja zdarzenia (ocena) → emocje (uczucia, np. lęk, złość, agresja).
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.