Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Mgr Joanna Wasiluk (Dudziec)

Biegunka u dziecka - charakterystyka, objawy, przyczyny, rodzaje i leczenie

Biegunka u dziecka może objawiać się bólem brzucha i wymiotami.
Biegunka u dziecka może objawiać się bólem brzucha i wymiotami. (123RF)

Biegunka u dziecka może pojawić się w różnych okolicznościach, niemniej jednak zawsze jest uciążliwym problemem i nie wolno jej lekceważyć. Jak pokazują statystyki, w okresie wczesnego dzieciństwa u większości małych pacjentów występuje co najmniej jeden epizod biegunkowy. Biegunka u dziecka to nic innego jak luźne lub wodniste stolce, które pojawiają się przynajmniej cztery razy w ciągu doby. Przyczyny biegunek u dzieci są różne. Problem ten może pojawić się na skutek alergii pokarmowej, zatrucia, zakażenia bakteryjnego, zakażenia pasożytniczego, infekcji wirusowej. Jeśli zauważymy u naszego dziecka biegunkę, musimy reagować natychmiast. Zaniechanie leczenia może doprowadzić do odwodnienia organizmu.

spis treści

1. Co to jest biegunka u dziecka?

Biegunka to problem spędzający sen z powiek nie tylko dzieciom, ale także ich rodzicom. Jest niestety częstym zjawiskiem szczególnie u niemowląt, których flora bakteryjna dopiero się kształtuje i przyzwyczaja do przyjmowania pokarmu

Biegunka u dziecka jest reakcją obronną organizmu na atak substancji toksycznych bądź czynników chorobotwórczych. Biegunkę u dziecka można stwierdzić, jeżeli występują minimum cztery luźne lub wodniste stolce w ciągu doby.

Zobacz film: "Wiedza i świadomość pacjentów w dobie Internetu"

Podrażnione jelita kurczą się, przyspieszają ruchy perystaltyczne i przesuwanie pokarmu. Biegunka u dziecka charakteryzuje nie tylko oddawaniem stolców o luźnej konsystencji, ale również innymi symptomami np. krwią, śluzem lub ropą w stolcu. Mogą pojawić się również:

Dziecko borykające się z biegunką zazwyczaj odczuwa zmęczenie. Problemowi może towarzyszyć również gorączka i ból brzucha. Biegunki nie można ignorować, ponieważ grozi odwodnieniem i spadkiem masy ciała.

2. Objawy biegunki u dziecka

Objawy biegunki u dziecka bywają różne. U większości maluchów obserwuje się:

  • liczne wolne i tryskające stolce,
  • gorączka,
  • wymioty,
  • nudności,
  • ból brzucha,
  • złe samopoczucie,
  • niechęć do picia,
  • wzmożone pragnienie,
  • zapadnięte gałki oczne,
  • płacz bez łez,
  • bardzo rzadkie oddawanie moczu.

3. Przyczyny biegunki u dziecka

Biegunka u dziecka najczęściej wywoływana jest przez bakteryjne zakażenie błony śluzowej jelit. Może się jednak pojawić również w przypadku chorób niezwiązanych z układem pokarmowym, takich jak:

Biegunka u małych dzieci zazwyczaj spowodowana jest zakażeniami wirusowymi, bakteryjnymi (bakterie, np. z rodzaju Salmonella) lub pasożytniczymi. Problem może być spowodowany także alergią pokarmową, błędami w żywieniu, przyjmowaniem niektórych leków lub antybiotyków. Do innych przyczyn zaliczyć należy:

  • spożycie nieświeżych pokarmów,
  • zatrucie lekami, używkami, substancjami toksycznymi i metalami ciężkimi,
  • choroby jelit,
  • lęk,
  • stres,
  • zdenerwowanie,
  • przejedzenie,
  • zjedzenie za dużej ilości błonnika.

Luźne stolce i wymioty są charakterystyczne przy rotawirusowym zapaleniu żołądka i jelit. Zdarza się, że wygląd kału przypomina mocz. Taka sytuacja ma jednak miejsce stosunkowo rzadko. U dzieci powyżej trzeciego roku życia podczas zapalenia żołądka i jelit może występować ból brzucha.

Biegunki w okresie zimowym zazwyczaj wywołane są infekcją wirusową. U większości osób poprzedzone są zakażeniem układu oddechowego. Mały pacjent może uskarżać się wówczas na kaszel, katar, ból gardła, gorączkę czy zaczerwienione gardło. Biegunki w okresie letnim mogą pojawić się z kolei na skutek zakażenia bakteryjnego (salmonellozy, szigelozy, lambliozy).

Biegunka u dzieci występująca łączniez z wymiotami jest szczególnie niebezpieczna, bo szybko prowadzi do odwodnienia organizmu. Brak odpowiedniej reakcji rodziców może skutkować poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi u dziecka. To ważne, szczególnie w przypadku niemowląt, których ciało nie jest jeszcze przystosowane do oszczędzania wody.

O odwodnieniu możemy mówić, gdy utarta wody wynosi około 3% masy ciała, natomiast przy 20% istnieje zagrożenie życia. Aby uniknąć odwodnienia, dziecku należy podawać wodę w małych porcjach, nawet co kilka minut. Niezastosowanie się do tych zaleceń może prowadzić do wymiotów oraz dalszego odwadniania się organizmu.

4. Przewlekła biegunka u dziecka

Przewlekła biegunka u dziecka jest szczególnie niepokojąca. Tego typu biegunka trwa dłużej niż dwa tygodnie. Najczęstszą przyczyną biegunki przewlekłej jest ostre zapalenie jelit. Biegunka u dzieci do trzeciego roku życia wynika często z faktu, że najmłodsi nie radzą sobie z przeżuwaniem pokarmu. To charakterystyczne dla maluszków zjawisko nazywane jest biegunką małych dzieci. W przypadku biegunki przewlekłej niezbędna jest konsultacja z lekarzem. Inne przyczyny biegunek przewlekłych u dzieci, to:

  • zespół złego wchłaniania wywoływany przez chorobę trzewną,
  • nietolerancja laktozy,
  • nadwrażliwość pokarmowa,
  • niewłaściwe karmienie piersią,
  • nieprawidłowości anatomiczne w budowie jelit,
  • choroba trzewna.

Chorzy powinni stosować dietę bezglutenową, której trzeba przestrzegać przez całe życie. Zdarza się, że po jakimś czasie stosowania diety można ją odstawić i odżywiać się normalnie. Niestety, takie postępowanie nie oznacza całkowitego wyleczenia. Może się okazać, że po paru latach ponownie trzeba będzie spożywać produkty, które nie zawierają glutenu.

5. Biegunka u niemowlaka

Biegunka u niemowlaka to niepokojący objaw, który nie powinien być przez nas bagatelizowany. Pierwszy stolec u noworodka jest ciągnący, ciemny, przypominający nieco gumę – tzw. smółka. Dzieci karmione piersią (te do drugiego miesiąca życia) zazwyczaj mają stolce w kolorze żółto-mlecznym. Ilość wypróżnień u zdrowego maluszka może wahać się od jednego do siedmiu (zależy to od częstotliwości podawanych posiłków). Biegunka u dziecka karmionego piersią może charakteryzować się nie tylko zwiększeniem liczby oddawanych stolców, ale również obecnością śluzu w stolcu, złym samopoczuciem dziecka. Biegunka u dziecka karmionego piersią występuje rzadziej i zazwyczaj przebiega lżej niż u dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym.

Jak poznać u niemowlęcia, że występuje biegunka, skoro wypróżnia się ono często w ciągu dnia? Biegunka u niemowląt może objawiać się:

  • częstszym niż dotychczas oddawaniem stolca (częstotliwość ta jest nieadekwatna do ilości karmienia),
  • wyglądem stolca (kupka może być rzadka lub płynna, może mieć również odcień zielonkawy. Zdarza się, że stolec zawiera śluz, ropę lub krew),
  • nieprzyjemnym lub intensywnym zapachem stolca (zdarza się, że zapach kupy może kojarzyć się z zapachem zgniłego jaja),
  • odparzeniami w okolicach odbytu,
  • zaczerwienioną skórą wokół odbytu.

W przypadku niemowląt, ważne jest zapobieganie odparzeniom. Kwaśny stolec może powodować zaczerwienienie oraz podrażnienie skóry. Po każdej defekacji należy umyć pupę maluszka przy użyciu letniej wody. Po dokładnym osuszeniu skórę należy natłuścić. Rodzic nie powinien zapominać również o tym, by jak najczęściej zmieniać maluszkowi pieluchy.

6. Biegunka rotawirusowa

Biegunka rotawirusowa, u większości małych pacjentów, objawia się rozwolnieniem, a także gorączką i wymiotami. Objawy zakażenia rotawirusem pojawiają się zazwyczaj od 1 do 3 dni po okresie wylęgania. Charakteryzują się wysoką intensywnością, mogą trwać nawet do 48 godzin. Wraz z wymiotami dziecko zaczyna oddawać wodniste, niekiedy tryskające stolce. Skutkiem bardzo silnej biegunki rotwirusowej jest odwodnienie (83 proc. przypadków). W przypadku dzieci, które były szczepione lub miały kontakt z rotawirusem przebieg choroby może być łagodniejszy. U tych maluchów zazwyczaj obserwuje się jeden epizod związany z biegunką lub wymiotami. Szczepionka na rotawirusy jest bardzo skuteczna i zapobiega ciężkim przypadkom choroby. Może być podawana niemowlakom, które skończyły drugi rok życia.

7. Biegunka a zatrucie pokarmowe

Zatrucie pokarmowe u dzieci może przebiegać różnie, w zależności od wieku malca i ilości spożytego nieświeżego pokarmu. Jeśli silna biegunka trwa dłużej niż dwa dni i towarzyszy jej osłabienie dziecka, należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem. Objawy, które mogą świadczyć o zatruciu pokarmowym, poza częstszym oddawaniem stolca, to luźna wodnista konsystencja kału ze śluzem lub krwią, wymioty oraz bóle brzucha. Może pojawić się też gorączka, ale nie musi. Biegunki spowodowanej zatruciem pokarmowym nie należy lekceważyć. Prowadzić może do groźnych powikłań: odwodnienia, niedoborów elektrolitowych, niedokrwistości, wstrząsu.

Aby zapobiegać zatruciom u dzieci, należy wybierać odpowiednie produkty żywnościowe i sprawdzać ich datę ważności. Ponadto, liczy się sposób przygotowywania produktów – nie wolno maluchom podawać niegotowanych jarzyn czy niedogotowanego i nierozdrobnionego mięsa. Dieta powinna być urozmaicona i bogata w składniki odżywcze. Warto też dbać o zasady higieny i myć ręce przed podaniem dziecku pożywienia. Najbezpieczniejsze jest jak najdłuższe przystawianie dziecka do piersi. Przez pierwsze dni biegunki spowodowanej zatruciem pokarmowym należy zrezygnować z pokarmów stałych i ograniczyć dietę do picia płynów. Wskazana jest ciepła woda przegotowana lub herbatka z mięty. Potem jadłospis można urozmaicać o kleiki ryżowe.

8. Rodzaje i leczenie biegunek u dziecka

Leczenie biegunki u dziecka może przybierać różne formy. W przebiegu biegunki łagodnej, która objawia się oddawaniem kilku luźnych pienistych stolców na dobę, nie obserwuje się dodatkowych objawów takich jak gorączka czy wymioty. Dzieciom karmionym piersią nie należy podawać innych pokarmów, ograniczyć sie wyłącznie do karmienia mlekiem naturalnym. W przypadku maluszków karmionych butelką należy zastosować dietę, która nie zawiera laktozy i glutenu. Zalecane jest podawanie zmiksowanej marchewki z mięsem, kleiku ryżowego, startego jabłka.

W przebiegu biegunki średnio ostrej, która objawia się oddawaniem od kilku do kilkunastu stolców na dobę, u dziecka może pojawić się również rozdrażnienie, osłabienie lub pogorszenie nastroju. Dziecko może wykazywać objawy wymiotów, odwodnienia, gorączki. Kolejnym symtomem jest utrata wagi.

U maluszka karmionego piersią nie przerywaj karmienia, natomiast po porozumieniu się z lekarzem podawaj mu roztwór gastrolitu, np. dwie łyżeczki co pół godziny. Dziecku karmionemu butelką na 4 godziny odstaw mieszanki mleczne i stosuj „dietę wodną”. Potem powoli włączaj kleik ryżowy, marchwiankę - miksowaną marchew z mięsem, a na końcu dopiero mleko modyfikowane.

W przebiegu biegunki ciężkiej dziecko oddaje kilkanaście wolnych stolców na dobę z dużą ilością gazów i śluzu, wymiotuje, nie chce pić, jest senne, może mieć gorączkę. Ma wyraźne objawy odwodnienia, zapadnięte oczy, oddaje mało moczu. Stan ten wymaga natychmiastowej reakcji rodzica, a także konsultacji lekarskiej. Niezbędne jest nawadnianie dziecka kroplówką. W przebiegu biegunki ciężkiej, należy postępować podobnie jak w przypadku biegunki średnio ciężkiej.

U dziecka, które boryka się z biegunką toksyczną stolce pojawiają się często. Są one wodniste, z domieszką krwi lub śluzu. Biegunka toksyczna jest najcięższą postacią biegunki, dlatego dziecko powinno zostać poddane szybkiej hospitalizacji. Objawami biegunki toksycznej są: wysoka gorączka, zamroczenie, wymioty. Podobnie jak w przypadku biegunki ciężkiej, dziecku należy podać kroplówkę. To jedyny sposób, aby zapobiec odwodnieniu. Dodatkowo, kroplówka zapewni maluchowi odpowiednią ilość elektrolitów.

Biegunkę, która pojawiła się na skutek alergii lub nietolerancji pokarmowej leczy się poprzez eliminację danego alergenu. Wykluczenie antygenu zewnątrzpochodnego, który wywołuje reakcję alergiczną zazwyczaj skutkuje ustąpieniem dolegliwości. Niektóre dzieci wymagają dodatkowego leczenia farmakologicznego. Biegunka spowodowana nietolerancją pokarmową rzadziej wywołuje gwałtowne objawy choroby, nie towarzyszy jej też gorączka.

Ważne!

Należy pamiętać, że im mniejsze dziecko, tym większe jest to ryzyko. Dziecko trzeba poić wodą, nawet wtedy, gdy stawia opory. Może tak się zachowywać z powodu uciążliwych dolegliwości i przemęczenia. Można stosować także specjalne płyny nawadniające, które są o wiele bardziej skuteczne.

Pilnuj, aby dziecko wypijało około 1/3 kubka płynów na godzinę. Pamiętaj, że woda źródlana posiada mniejszą ilość elektrolitów niż np. woda mineralna, dlatego można ją stosować nie dłużej niż kilka godzin.

Biegunka u dziecka rzadko wymaga leczenia antybiotykami. Leki te należy zastosować, gdy w stolcu pojawia się krew. Zdecydowanie najważniejsze w czasie choroby jest nie dopuszczenie do odwodnienia organizmu.

Częste stolce sprzyjają odparzeniom na pośladkach, warto zdecydować się na stosowanie pudrów, maści i kremów. Kiedyś biegunka u dziecka była leczona głodówką.

Dziś już wiadomo, że nie jest to słuszna metoda. W przypadku wystąpienia ostrej biegunki u niemowlaka należy jak najszybciej wprowadzić płyny. Już po 4-6 godzinach od podania płynów możesz spokojnie karmić dziecko piersią lub kontynuować stosowanie mleka modyfikowanego jak dotychczas.

Na rynku dostępne są leki, które pomagają w zwalczaniu biegunki. Można dostać je w formie płynnej lub puddingu. W skład niektórych wchodzą owoce, np. banany, które sprawiają, że produkt ma bardzo przyjemny smak. Są wzbogacone witaminami i różnymi składnikami odżywczymi. Preparaty z bakteriami kwasu mlekowego, pomagają przywrócić naturalną florę bakteryjną w jelitach, usuwają substancje toksyczne z organizmu, a także wpływają na prawidłową konsystencję stolca.

Rodzice powinni bacznie obserwować dziecko, a także zadbać o odpowiednie nawodnienie organizmu malucha. Powodem do niepokoju zawsze jest ostra biegunka, przy której pojawia się śluz i krew. Bywa ona szczególnie niebezpieczna, kiedy symptomy chorobowe utrzymują się od kilku do kilkunastu godzin.

9. Dieta przy biegunce

Dieta przy biegunce powinna być lekkostrawna. Większość z nas pamięta, że w trakcie biegunek z okresu dzieciństwa otrzymywało starte jabłka i marchew. Nieprzypadkowo. W tych produktach znajdują się między innymi pektyny wspierające hamowanie rozwolnienia. Marchew można zagotować z niewielką ilością soli i podawać z lekkostrawnym ryżem. Z jabłek najlepiej zrobić przecier (nie pomijając skórek, w których znajduje się najwięcej hamujących biegunkę składników odżywczych).

Starszym dzieciom należy podawać takie potrawy, które nie obciążają organizmu i szybko się trawią. Przykładem mogą być wykonane domowym sposobem kisiele, kompoty czy przeciery z gotowanych warzyw. Dziecku można podać również puree z banana, ryż z tartym jabłkiem lub pszenną bułeczką cieniutko posmarowaną masłem. Ból brzucha nie powinien się pojawić także po dodatku do tej kanapki w postaci plasterka zielonego ogórka bez skórki i chudej szynki.

Na problemy żoładkowe dobrym rozwiązaniem jest zupa jarzynowa z przewagą marchewki, ziemniaki gotowe w mundurkach, świeże zioła. Można ugotować również potrawkę z kurczaka lub pulpety z chudej ryby z dodatkiem ziemniaków i brokułów.

Skutecznym, a także naturalnym sposobem na biegunkę jest napar na bazie suszonych czarnych jagód. Zawarte w naparze łagodzą biegunkę i pomagają w uszczelnianiu błony śluzowej jelit. Wskazane jest podawanie naparu 2 lub 3 razy dziennie. Warto jednak pamiętać, że podstawę leczenia stanowią odpowiedni probiotyk i nawadnianie dziecka. Natomiast jeśli biegunka nie ustępuje, najlepiej udać się do lekarza.

10. Probiotyk na biegunkę

Niezwykle ważną rolę w zwalczaniu biegunki u dzieci odgrywa odpowiedni probiotyk. Obecnie bardzo popularnym i najlepiej przebadanym szczepem jest Lactobacillus rhamnosus GG. Na polskim rynku zawiera go probiotyk Active Flora baby dostępny w formie kropli i przeznaczony dla maluchów od pierwszego dnia życia. Preparat ten spisuje się doskonale w przypadku ostrych biegunek.

Lactobacillus rhamnosus GG skraca czas ich trwania średnio o 37 godzin, a w przypadku biegunek wywołanych rotawirusem – 48 godzin. Podając dziecku probiotyk, wspieramy rozwój odpowiedniej flory bateryjnej wewnątrz jelit, w której Lactobacillus rhamnosus GG występuje naturalnie.

11. Kiedy odwiedzić lekarza?

Jeśli u dziecka pojawi się biegunka obserwuj go uważnie. Kiedy odnotujesz objawy odwodnienia, silnie wymioty, dziecko odmawia przyjmowania płynów, pojawiają się stolce z domieszką krwi, ma wzdęty brzuszek albo odczuwa silny ból brzucha, zgłoś się do lekarza.

Występowanie biegunki u małego dziecka może być dla niego niebezpieczne. Statystyki mówią, że 95% dzieci przed ukończeniem 5. roku życia cierpi na biegunkę, dla wielu z nich leczenie kończy się w szpitalu.

Jeśli u naszego dziecka pojawią się trzy wolne stolce, a malec czuje się dobrze to wtedy nie trzeba zabierać go do lekarza. Za zmianę konsystencji stolca mogą odpowiadać czynniki psychiczne (stres, zdenerwowanie) lub przejedzenie.

Biegunka u niemowlaków może być spowodowana też przez za wczesne wprowadzenie do diety jakiegoś pokarmu – organizm dziecka nie przyzwyczaił się do trawienia nowości.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Następny artykuł: Biegunka rotawirusowa
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze