Kleptomania - czym jest? Objawy, choroby i leczenie
Kleptomania jest zaburzeniem psychicznym, w przebiegu którego pacjent nie może powstrzymać się od kradzieży czyjejś własności lub przedmiotu w sklepie. Po dokonaniu tego czynu zazwyczaj wyrzuca przedmiot do śmietnika. Kleptomanię należy różnicować z tradycyjną kradzieżą. W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób kleptomania oznaczona jest numerem F63.2. Jakie są przyczyny tego chorobliwego stanu? Jak wygląda leczenie kleptomanii?
1. Czym jest kleptomania?
Co to jest kleptomania? Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10 określa kleptomanię jako zaburzenie psychiczne, chorobliwy stan, w którym dotknięta osoba nie może powstrzymać się od kradzieży. Kobieta dokonująca patologicznych kradzieży to kleptomanka, z kolei mężczyzna dotknięty tym zaburzeniem to kleptoman.
Nazwa kleptomanii pochodzi od greckiego słowa kleptos, oznaczającego kradzież. Osoby dotknięte kleptomanią nie dokonują kradzieży z powodu braku danego przedmiotu lub potrzeby jego posiadania i czerpania z niego korzyści. Zaburzenie przebiega z powtarzającymi się trudnościami lub niemożnością powstrzymania się od kradzieży różnorodnych rzeczy.
Po dokonaniu kradzieży, kleptoman często wyrzuca skradziony przedmiot do kosza, lub oddaje komuś innemu. Zanim dojdzie do patologicznej kradzieży, u pacjenta zmagającego się z kleptomanią wzrasta uczucie napięcia. Po dokonaniu kradzieży lub w jej trakcie kleptoman odczuwa ulgę, szczęście lub uczucie nagrodzenia.
Według klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) pacjenci dotknięci kleptomanią, pomimo intensywnych impulsów, posiadają zdolność do powstrzymania się od dokonania kradzieży jakiegoś przedmiotu przy „znaczącym i natychmiastowym prawdopodobieństwie poniesienia konsekwencji”.
To, co może powstrzymywać kleptomana od przywłaszczenia sobie przedmiotów to obecność służb mundurowych, ochroniarzy lub monitoringu. Charakterystyczne dla zaburzenia jakim jest kleptomania są:
- krótkie epizody kradzieży z długimi okresami remisji,
- dłuższe okresy kradzieży z krótkimi remisjami
- przewlekłe, ciągłe epizody kradzieży z niewielką fluktuacją częstości.
2. Przyczyny kleptomanii
Przyczyny kleptomanii nie zostały do końca poznane. Zaburzenie przejawiające się niepohamowanym przymusem dokonywania drobnych kradzieży może być uwarunkowane genetycznie.
W rodzinie pacjentów dotkniętych kleptomanią bardzo często występują inne problemy natury psychicznej takie jak uzależnienie od alkoholu, uzależnienie od hazardu, uzależnienie od narkotyków, zaburzenia odżywiania, fobie, zaburzenia psychiczne, zaburzenia nastroju.
Wielu psychoterapeutów uważa, że kleptomania może być ściśle powiązana z brakiem akceptacji ze strony współpracowników, rodziny lub przyjaciół, traumą, której doświadczył pacjent. Zaburzenie może również mieć związek z kryzysem, który pojawił się w życiu osoby dotkniętej kleptomanią. W opinii niektórych specjalistów zaburzenie to stanowi formę autoagresji.
3. Objawy kleptomanii
Osoby chore na kleptomanię czują wielkie napięcie psychiczne przed dokonaniem kradziezy, natomiast samo wykonanie czynu przynosi im wielką ulgę i uczucie satysfakcji oraz nagrodzenia. Kleptomania to prawdziwa, zaklasyfikowana choroba. Często osoby cierpiące na kleptomanię ukrywają ją przed bliskimi, bojąc się napiętnowania lub reakcji otoczenia. Choroba ta powoduje poczucie wstydu, przez co często osoby nią dotknięte próbują ją ukrywać.
Kleptoman boi się potępienia i traktowania jak pospolity złodziej. Kleptomania to zaburzenie psychiczne, które może bardzo niszcząco wpływać na życie i relacje międzyludzkie dotkniętej osoby, dlatego ważne jest, aby nie ukrywać choroby i postarać się uzyskać pomoc w radzeniu sobie z nią.
Badania na temat kleptomanii pokazują, że kleptomania jest chorobą, która dotyka więcej kobiet niż mężczyzn. Może to jednak być odkrycie podyktowane tym, że kobiety częściej zgłaszają się do psychologa po pomoc w radzeniu sobie z tą uciążliwą dolegliwością.
Dawniej uważano, że kleptomania dotyka wyłącznie kobiety i klasyfikowano ją jako rodzaj histerii, która ujawnia się podczas zakupów. Zaburzenie to należy jednak różnicować z tradycyjną kradzieżą. Złodzieje kradną z premedytacją, na przykład z chęci zysku. Osoby chorujące na kleptomanię działają całkowicie impulsywnie, są pozbawione samokontroli i niepodążanie za impulsem przynosi im znaczny psychiczny dyskomfort.
4. Kleptomania u dzieci
U większości pacjentów objawy kleptomanii zaczynają się ujawniać przed trzydziestym rokiem życia. Kleptomania u dzieci nie jest zjawiskiem częstym, ale sporadycznym. Do patologicznych kradzieży mogą posuwać się dzieci poniżej szóstego roku życia. Dziecko decydujące się na kradzież czyjejś rzeczy zwykle chce zwrócić na siebie uwagę dorosłych, próbuje odreagować swoją złość lub frustrację.
Kleptomania u dziecka może świadczyć również o tym, że dziecko nie dogaduje się z rówieśnikami, odczuwa presję, czuje się zestresowane tym, co dzieje się w domu rodzinnym, szkole lub przedszkolu. Do kradzieży przedmiotów mogą posuwać się również dzieci molestowane, wykorzystywane seksualnie, bite i poniżane psychicznie.
Co zrobić, jeśli nasze dziecko kradnie rzeczy rówieśników? Najważniejsza jest rozmowa i poświęcenie uwagi maluchowi. W większości przypadków dzieci potrzebują większej atencji swoich rodziców i właśnie w ten sposób próbują zwrócić na siebie uwagę. Jeśli do patologicznych kradzieży dochodzi regularnie, warto zwrócić się o pomoc psychologa dziecięcego.
5. Kleptomania - leczenie
Jak leczyć kleptomanię? Do jakiego specjalisty wybrać się z tym problemem? Osoby chore na kleptomanię bardzo rzadko szukają pomocy, a czasem nawet nie zdają sobie sprawy ze swojego problemu. Często jedynie problemy natury prawnej lub trudności w relacjach międzyludzkich zmuszają osoby chore na kleptomanię do zaczerpnięcia pomocy.
Specjalista w dziedzinie zdrowia psychicznego może pomóc na przykład przez psychoterapię, jednak najbardziej skuteczna metoda leczenia kleptomanii to podanie leków przeciwdepresyjnych z grupy selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny, które podnoszą poziom tego organicznego związku chemicznego w organizmie. W ten sposób osoba chora na kleptomanię nie odczuwa tak silnego dyskomfortu i przez to nie poddaje się impulsom skłaniającym ją do kradzieży. Stosowanie tego typu środków farmaceutycznych poprawia również samopoczucie pacjenta.
Bardzo zadowalające efekty leczenia kleptomanii przynosi również terapia połączona ze stosowaniem środków farmakologicznych.
5.1. Jaki lekarz diagnozuje kleptomanię?
W przypadku zaburzenia psychicznego nazywanego kleptomanią autodiagnoza nie wystarczy. Niezbędne jest odpowiednie zdiagnozowanie zaburzenia przez specjalistę – psychiatry lub psychoterapeuty (diagnozę może wystawić psychoterapeuta uzależnień lub psychoterapeuta pracujący w nurcie poznawczo-behawioralnym). Do postawienia diagnozy niezbędne są określone badania diagnostyczne, a także wywiad z pacjentem. Nie istnieje jeden test na kleptomanię, taki jak inwentarz depresji Becka, służący do określenia natężenia problemu o nazwie zaburzenia depresyjne.
Przeczytaj także
6. Jak rozpoznać kleptomanię?
Lekarz psychiatra lub psychoterapeuta rozpoznaje kleptomanię w oparciu o następujące kryteria:
- pacjent dokonał co najmniej dwóch kradzieży, bez konkretnego motywu (zabronionego czynu dokonał nie kierując się z zyskiem),
- pacjent odczuwa ogromną potrzebę kradzieży przedmiotów (zanim dojdzie do kradzieży osoba dotknięta kleptomanią odczuwa ogromne napięcie, z kolei po dokonaniu kradzieży odczuwa ulgę),
- patologiczne kradzieże dokonywane są nie po to, by wyrazić swoją złość, frustrację czy zemstę; kradzież nie spowodowana jest również urojeniami czy omamami,
- zachowania pacjenta nie można wytłumaczyć epizodem maniakalnym, antyspołecznym zaburzeniem osobowości czy zaburzeniem zachowania.
Warto wspomnieć, że osoby dotknięte kleptomanią często boją się na przykład robienia zakupów, kiedy zdadzą sobie w końcu sprawę ze swojej przypadłości. Podczas zakupów, w każdym momencie osoba może poczuć silną chęć kradzieży, która, jeśli nie zostanie usatysfakcjonowana, prowadzi do problemów emocjonalnych. Osoba, po wykonaniu kradzieży, na przykład schowania jakiegoś przedmiotu do kieszeni lub torebki, czuje niezwykłą ulgę, której nie przynosi jej żadna inna czynność w życiu.
7. Kleptomania a prawo
W polskim kodeksie karnym widnieje zapis, mówiący o tym, że „nie popełnia przestępstwa, kto, z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem”. (Art. 31. KK § 1)
W sytuacji, w której lekarz psychiatra stwierdzi u pacjenta kleptomanię, sprawca kradzieży nie poniesie odpowiedzialności karnej. Wobec kleptomana mogą zostać zastosowane środki zabezpieczające np. przymusowe leczenie, przymusowy pobyt w zakładzie psychiatrycznym, terapia.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.