Przeszczep wysp trzustkowych - technologia, kwalifikacja do przeszczepu, ryzyko
Przeszczep wysp trzustkowych, komórek produkujących insulinę, polega na pobraniu wysp trzustkowych od dawcy i wszczepieniu ich osobie z cukrzycą. Zakończona sukcesem transplantacja może przynieść poprawę jakości życia osobom chorującym na cukrzycę – wyspy trzustkowe produkują i wydzielają insulinę regulującą poziom cukru we krwi, może to wykluczyć konieczność pomiaru glukozy i wstrzykiwania insuliny przez pacjenta, zapewnić większą elastyczność w posiłkach oraz chronić przed komplikacjami cukrzycowymi (choroby serca, nerek, udar, uszkodzenie oczu).
1. Co to jest cukrzyca typu 1?
Mechanizm cukrzycy polega na nieprawidłowej gospodarce węglowodanowej, wynikającej z bezwzględnego lub względnego niedoboru insuliny. O bezwzględnym niedoborze insuliny mówimy, gdy dochodzi do braku sekrecji insuliny przez wyspy beta trzustki (w których fizjologicznie jest produkowana) w wyniku ich zniszczenia – zmniejszenia ich masy o około 80-90%. O względnym niedoborze mówimy z kolei w przypadku braku działania insuliny, z powodu odporności tkanek na jej działanie (dochodzi wówczas do większego zapotrzebowania na insulinę, które nie jest zaspokajane).
W zależności od typu cukrzycy oraz stopnia zaawansowania, leczy się ją dietą, wysiłkiem fizycznym, doustnymi lekami przeciwhiperglikemicznymi, iniekcjami (zastrzykami) z insuliny, bądź połączeniem dwóch sposobów.
Cukrzyca typu 1 jest jedną z kilku postaci cukrzycy.
Podłożem rozwoju choroby jest proces autoimmunologiczny skierowany bezpośrednio w kierunku komórek produkujących insulinę. W trakcie procesu autoimmunologicznego zniszczeniu ulegają komórki beta wysp trzustkowych. Zazwyczaj cukrzyca typu 1 objawia się w młodym wieku, czasami jej postać zmodyfikowana ujawnia się w wieku typowym dla cukrzycy typu 2.
Jedynym skutecznym leczeniem cukrzycy typu 1 jest podawanie iniekcji z insuliny. W przypadku zaniechania leczenia może to prowadzić do poważnych następstw, łącznie z powikłaniami śmiertelnymi. W związku z tym, że cukrzyca typu 1 pojawia się już we wczesnym okresie życia, związane z nią powikłania w przypadku nieprawidłowego leczenia mogą prowadzić do utraty wzroku i powikłań naczyniowych. Skuteczną metodą leczenia jest intensywna insulinoterapia przypominająca naturalną gospodarkę organizmu insuliną, przeszczep trzustki lub samych wysp trzustkowych.
1.1. Objawy cukrzycy typu 1
Do charakterystycznych objawów cukrzycy typu 1 należą:
- senność;
- oddawanie dużej ilości moczu;
- wzmożone pragnienie;
- nudności;
- utrata wagi;
- trudności ze wzrokiem.
1.2. Powikłania cukrzycy typu 1
Osobnym zagadnieniem są powikłania cukrzycy. Dotyczą one głównie naczyń krwionośnych oraz obwodowych nerwów. Oto niektóre z nich:
- mikroangiopatia dotycząca drobnych naczyń tętniczych, prowadząca w konsekwencji do upośledzenia funkcjonowania siatkówki oka (co może prowadzić do ślepoty) czy zaburzeń kłębuszków nerkowych, prowadzących w skrajnych przypadkach do niewydolności nerek;
- makroangiopatia, dotycząca naczyń tętniczych; jej konsekwencje objawiają się w postaci choroby niedokrwiennej serca, chorobie naczyń mózgowych czy zaburzeniach ukrwienia kończyn;
- neuropatia, dotycząca nerwów obwodowych i powodująca zaburzenia przewodzenia w nerwach obwodowych oraz autonomicznych (unerwiających narządy wewnętrzne).
Powikłania cukrzycy, niestety prędzej czy później występują u większości chorych. Stosowanie intensywnej insulinoterapii, pozwalającej solidnie kontrolować poziom glikemii i hemoglobiny glikowanej (której poziom mówi nam o jakości wyrównania metabolicznego) jedynie spowalnia występowanie późnych powikłań. Jest to spowodowane tym, że insulina podawana egzogennie nie odtwarza idealnie jej fizjologicznych poziomów i zmian stężeń, w zależności od poziomu glukozy we krwi. Nawet stosowanie nowoczesnych pomp insulinowych, nie jest w stanie zastąpić fizjologicznej funkcji trzustki. Jedynym możliwym sposobem wyleczenia, wydawałaby się możliwość przywrócenia pracy komórek beta trzustki...
2. Transplantacja wysp trzustkowych w cukrzycy
Terapia prowadząca do reaktywacji produkcji endogennej insuliny polega na przeszczepianiu narządowym trzustki lub transplantacji wysp trzustkowych. Ten sposób leczenia jest w chwili obecnej jedyną metodą przywracającą prawidłową gospodarkę węglowodanową, uwalniającą pacjenta od insuliny, penów i glukometrów.
Transplantacja trzustki, jako narządu w całości jest zabiegiem częstszym. Od pierwszego zabiegu tego typu minęło już kilkadziesiąt lat. Niestety transplantacja trzustki jest najczęściej wykonywana w zaawansowanych stadiach, gdy powikłania cukrzycy są już wysoce zaawansowane. Często dokonuje się jednoczesnego przeszczepu trzustki oraz nerki (z powodu niewydolności nerki narządu w przebiegu powikłań cukrzycy). Po udanym przeszczepieniu trzustki i nerki, biorca jest wyleczony z cukrzycy i nie musi wstrzykiwać sobie insuliny, ani też nie musi być dializowany.
2.1. Technologia przeszczepu wysp trzustkowych
Przeszczepy samych wysp trzustkowych są dużo rzadsze i pozostają raczej wciąż w kręgu fazy eksperymentalnej. Problemem jest tutaj między innymi niedoskonałość technik izolacji wysp beta, co skutkuje uzyskiwaniem niewystarczającej ich ilości, a także obniżeniem ich jakości. Biorcy w tym przypadku często wymagają wielokrotnej transplantacji preparatów uzyskanych z kilku trzustek.
Badacze skupiają się na dwóch głównych problemach związanych z przeszczepem wysp trzustkowych. Pierwszy z nich to pozyskanie odpowiedniej ilości materiału do przeszczepu. Średnio do wykonania jednego zabiegu potrzeba ok. miliona wysp trzustkowych pozyskanych od dwóch dawców. Ponieważ jest mała liczba dawców, naukowcy skupiają się na pozyskiwaniu wysp z tkanki płodowej i zwierząt. Poza tym hodują również tkanki w laboratoriach. Drugim ważnym zagadnieniem jest zapobieganie odrzutom. Badacze wciąż poszukują nowszych i lepszych leków przeciwko temu zjawisku. Nowsze leki, które się pojawiły nie mają aż tylu działań niepożądanych co starsze.
2.2. Kto kwalifikuje się do przeszczepu wysp trzustkowych?
Osoby, które kwalifikuje się do przeszczepu mają 18-65 lat, chorują na cukrzycę typu 1 dłużej niż 5 lat i występują u nich poważne zaburzenia powodowane przez cukrzycę, np. utrata świadomości. Ponieważ przeszczepy wysp trzustkowych są jeszcze w fazie eksperymentalnej, nie można ich dokonać w każdym szpitalu.
2.3. Ryzyko odrzucenia przeszczepu wysp trzustkowych
Największym ryzykiem operacji jest odrzucenie przeszczepu przez biorcę, dlatego też pacjenci z przeszczepami muszą do końca życia przyjmować leki zapobiegające temu procesowi. Immunosupresanty powodują jednak liczne efekty uboczne, przypuszcza się także, że mogą podnosić ryzyko zachorowania na raka.
Pomimo wszystkich niedogodności związanych z przeszczepem wysepek trzustkowych, ten sposób terapii wydaje się być przyszłością w walce z cukrzycą, a zamiana penów i codziennych wstrzykiwań insuliny powiązanych z dokładnym planowaniem posiłków, na przyjmowanie leków immunosupresyjnych w stałej dawce, wydaje się korzystną „transakcją”. Stosowanie tej metody we wcześniejszych stadiach choroby pozwalałoby też zniwelować ryzyko powikłań cukrzycy, które często są powodem kalectwa i przedwczesnej śmierci.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.