Przewód Botalla – kiedy się zamyka?

Przewód Botalla to struktura płodowa, obecność której umożliwia funkcjonowanie krążenia krwi u dziecka przed narodzinami. Dzięki niej krew wypływająca z prawej komory omija płuca i kieruje się do aorty zstępującej. Po porodzie najczęściej dochodzi do fizjologicznego zamknięcia się przewodu tętniczego. Nie dzieje się tak jednak zawsze. Wówczas rozpoznaje się przetrwały przewód tętniczy. Czy to groźne?

1. Co to jest przewód Botalla?

Przewód Botalla to drożny przewód tętniczy zlokalizowane w okolicy serca i płuc. Owo niewielkie naczynie krwionośne jest ważne, ponieważ łączy tętnicę płucną, główne naczynie krwionośne biegnące z serca do płuc oraz aortę, czyli największą tętnicę, która transportuje krew z serca do innych części ciała.

Omawiana struktura jest ważnym elementem krążenia płodowego, który warunkuje prawidłowy rozwój układu krążenia, a co za tym idzie również dziecka. Przepływa przez nią większość krwi, omijając płuca płodu, które na etapie życia płodowego nie są jeszcze wykorzystywane do oddychania. Krew płynie do aorty i z powrotem do łożyska, by pobrać tlen.

2. Przewód Botalla – zamknięcie

Zobacz film: "Jak odżywiać się w czasie ciąży?"

Najczęściej przewód Botalla obkurcza się kilka dni po urodzeniu, a następnie zarasta. Jednym z sygnałów do zainicjowania procesu jest nagły wzrost ciśnienia parcjalnego tlenu we krwi przy porodzie. W chwili, gdy noworodek zaczyna oddychać, a jego płuca napełniają się powietrzem, dopływa też do nich większa ilość krwi.

Ma to związek z tym, że przepływ przez przewód Botalla zmienia kierunek, to znaczy krew zaczyna płynąć z aorty do tętnicy płucnej. Inne przyczyny to wzrost utlenowania krwi oraz zmniejszenie stężenia prostaglandyn rozszerzających naczynia.

Na czym polega zamykanie przewodu Botalla? Proces ten przebiega w dwóch etapach. Najpierw, w ciągu kilku dni po porodzie, przewód tętniczy zacieśnia się i kurczy. Przez następne kilka tygodni lub miesięcy włóknieje. Pozostałością po nim jest jedynie pasmo tkanki. Anatomiczną pozostałością przewodu jest więzadło tętnicze.

Nie dzieje się tak jednak zawsze. Zdarza się, zwłaszcza u wcześniaków, że przewód Botalla pozostaje otwarty. Im niższy wiek płodowy, tym prawdopodobieństwo przetrwania drożności przewodu tętniczego jest wyższe. Sprzyja temu także niska urodzeniowa masa ciała oraz występowanie zespołu zaburzeń oddychania noworodków.

U niektórych dzieci przewód zamyka się samoistnie. U innych zacieśnia się i zamyka, ale tylko na moment. Kiedy otwiera się ponownie, nim dojdzie do zwłóknienia, krew zaczyna przez niego przepływać ponownie. Ma to swoje konsekwencje.

3. Przetrwały przewód tętniczy - objawy

Niezamknięty przewód Botalla u noworodka, czyli pozostałe z okresu życia płodowego naczynie łączące tętnicę płucną z aortą, to przetrwały przewód tętniczy (patent ductus arteriosus – PDA). Uznaje się go za jedną z najczęstszych wrodzonych wad serca. Występuje w postaci izolowanej, ale i towarzyszy innym wadom.

Większość dzieci nie odczuwa żadnych dolegliwości. U innych objawem przetrwałego przewodu tętniczego jest szmer skurczowo-rozkurczowy, tak zwany maszynowy. Wyczuwalne jest także szybkie tętno, co jest konsekwencją zwiększonej objętości wyrzutową lewej komory oraz ucieczki krwi z krążenia systemowego do krążenia płucnego. Typowa jest także różnica skurczowo-rozkurczowa (niskie ciśnienie rozkurczowe).

W sytuacji, gdy przewód Botalla jest szeroko otwarty, może obciążyć płuca zbyt dużą ilością krwi. To utrudnia noworodkowi oddychanie. Obciąża również serce. Może także skutkować obrzękiem płuc, martwiczym zapaleniem jelit czy rozwojem przewlekłych chorób płuc, prowadzić do rozwoju niewydolności krążenia, a także opóźnienia rozwoju fizycznego. Nieleczony przewód tętniczy może skutkować zespołem Eisenmengera w wieku dorosłym.

4. Przetrwały przewód tętniczy - leczenie

Rozpoznanie przetrwałego przewodu tętniczego stanowi wskazanie do jego natychmiastowego zamknięcia. Możliwe jest podjęcie próby leczenia farmakologicznego, rzadziej chirurgicznego.

W czasie operacji przewód tętniczy zostaje zamknięty za pomocą szwów lub klipsów tytanowych z dostępu bocznego (torakotomia boczna lewostronna. Operacja polega na podwiązaniu przewodu, a następnie jego przecięciu) lub zabieg przezskórny, który polega na śródnaczyniowym zamknięciu przewodu Botalla za pomocą cewnika i sprężynki.

Po leczeniu dzieci wracają do pełnej sprawności. Wskazana jest opieka kardiologiczna i okresowe badania echokardiograficzne.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.