Teratogeny - na co uważać w ciąży?
Teratogeny to czynniki, które mogą nieodwracalnie zmienić stan płodu, prowadząc do wystąpienia wad rozwojowych i nieprawidłowości w pracy narządów. Czynniki teratogenne to między innymi przyjmowane leki, przebyte infekcje czy stosowane w czasie ciąży używki. Jaki wpływ na ciążę mają teratogeny?
1. Co to są teratogeny?
Teratogeny to czynniki środowiskowe, które mogą mieć negatywny wpływ na rozwój płodu i prowadzić do różnych nieprawidłowości, takich jak wady fizyczne, anomalie czy malformacje, czyli zmiany w narządach.
Obecnie teratogeny dzieli się na chemiczne, biologiczne i fizyczne. Każde z nich są niebezpieczne, ale oddziałują w inny sposób na rozwój płodu. Najbardziej groźny jest wpływ czynników teratogennych między 3. a 8. tygodniem ciąży.
2. Teratogeny - leki
Najsilniejszy wpływ na rozwój dziecka wykazują czynniki chemiczne, a przede wszystkim leki. Wśród nich niebezpieczny jest talitomid, sprzedawany bez recepty w latach 50., środek o właściwościach przeciwbólowych i usypiających.
Ciężarne stosowały go jako lek na poranne mdłości. Niestety produkt ten prowadził do ciężkich uszkodzeń płodu, takich jak brak lub deformacje kończyn.
Leki przeciwpadaczkowe to jeden z czynników teratogennych, który prowadzi do bardzo zróżnicowanych wad, zależnych od konkretnej substancji:
- trimetadion - wady serca i układu rozrodczego, spłaszczona twarzoczaszka, upośledzenie umysłowe,
- hydantoina - dysmorfia twarzy, hipoplazja czaszki, zahamowanie wzrostu,
- fenobarbital - zahamowanie rozwoju szkieletu, niedorozwój palców, rozszczep podniebienia lub zajęcza warga,
- walproinian - wady układu nerwowego i rozszczep kręgosłupa,
- karbamazepina - liczne wady rozwojowe.
Leki przeciwcukrzycowe mogą być niebezpieczne dla dziecka, chodzi o preparaty stosowane doustnie, takie jak metformina czy chlorpropamid. Podawanie insuliny jest natomiast całkowicie bezpieczne w czasie ciąży.
Leki przeciwzakrzepowe, a konkretnie pochodne kumaryny zwiększają ryzyko pojawienia się wad płodu o 25-50%. Zwykle nieprawidłowości dotyczą opóźnienia intelektualnego i zaburzeń rozwoju oczy czy kości.
Leki cytostatyczne stosowane w terapii chorób nowotworowych mogą prowadzić do wystąpienia wad kończyn i twarzoczaszki, zahamowania wzrostu płodu, braku nerek lub pęcherza moczowego u dziecka, wystąpienia wad rąk i nóg oraz rozszczepu podniebienia.
3. Teratogeny - infekcje w czasie ciąży
Na rozwój płodu mają wpływ również choroby, które przeszła kobieta ciężarna, wśród nich wymieniana jest:
- różyczka - wady serca, głuchota, zaćma lub wewnątrzmaciczna śmierć płodu,
- opryszczka narządów płciowych - upośledzenie umysłowe, niedorozwój siatkówki, poronienie,
- toksoplazmoza - wodogłowie, małogłowie, opóźnienie umysłowe,
- cytomegalowirus - poronienie w pierwszym trymestrze, później padaczka, głuchota lub upośledzenie intelektualne,
- kiła - wodogłowie, upośledzenie umysłowe, nieprawidłowości związane z rozwojem kości.
Dziecku zagrażać mogą również niektóre choroby matki, takie jak cukrzyca, toczeń układowy, fenyloketonuria lub choroba Gravesa.
4. Pozostałe czynniki teratogenne
Poważne niebezpieczeństwo stanowi alkohol, który może spowodować wystąpienie płodowego zespołu alkoholowego (FAS). U dziecka rozpoznaje wówczas się specyficzne rysy twarzy, powolny wzrost, wady wzroku, problemy z nerkami i układem sercowo-naczyniowym, a także upośledzenie umysłowe i deformacje stawów.
Alkohol może być również przyczyną poronienia lub przedwczesnego porodu. Papierosy mogą spowodować poronienie, odklejenie się łożyska, ale również liczne wady rozwojowe i zmiany w DNA.
Równie niebezpieczne są papierosy elektroniczne, które zwiększają ryzyko wystąpienia problemów neurologicznych, oddechowych oraz sercowo-naczyniowych.
Niekorzystny wpływ na rozwój płodu ma również stres, a przede wszystkim przebyta trauma lub duży szok. W czasie ciąży należy wystrzegać się również kontaktu z rtęcią, ołowiem lub promieniowaniem jonizującym.
5. Jak unikać czynników teratogennych?
- zrezygnowanie z picia alkoholu,
- zrezygnowanie z palenia papierosów,
- unikanie kontaktu z dymem papierosowym,
- zaprzestanie przygodnych kontaktów seksualnych,
- uzupełnienie brakujących szczepień ochronnych i wykonanie dodatkowych,
- stosowanie jedynie niezbędnych leków,
- przestrzeganie dawkowania leków i suplementów w czasie ciąży,
- unikanie kontaktu z ołowiem lub rtęcią,
- unikanie promieniowania jonizującego.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.
