Trwa ładowanie...

Cukrzyca a stres

Avatar placeholder
02.12.2022 15:58
Cukrzyca a stres
Cukrzyca a stres (Zdjęcie autorstwa Liz Poage / CC BY 2.0)

Cukrzyca i stres to podwójny dyskomfort i napięcie emocjonalne. Choroba stanowi bowiem naturalne źródło zagrożenia i powoduje spadek samopoczucia. Konieczność ciągłego monitorowania poziomu glukozy we krwi, dbania o zdrowie, trzymania diety i uczęszczania do lekarzy diabetologów to kolejne czynniki stresujące, które mobilizują organizm do radzenia sobie z przeszkodami. W jaki sposób stres wpływa na cukrzycę? Jaki jest związek między cukrzycą a stresem? Jaki wpływ ma napięcie emocjonalne na cukrzycę typu 1, a jakie – na cukrzycę typu 2? Jak sytuacje stresowe zmieniają poziom cukru we krwi?

spis treści

1. Przyczyny i rodzaje cukrzycy

Cukrzyca należy do grupy chorób metabolicznych. Jej głównym objawem jest hiperglikemia, czyli podwyższony poziom cukru we krwi, który wynika z defektu produkcji lub działania insuliny wydzielanej przez komórki beta trzustki. Ze względu na przyczynę i przebieg choroby, wyróżnia się najczęściej cukrzycę typu 1 i cukrzycę typu 2. Typ 1 i 2 cukrzycy jest rezultatem mutacji w wielu genach.

  1. Cukrzyca typu 1 – wynik rzeczywistego braku insuliny na skutek uszkodzenia komórek beta wysp Langerhansa trzustki, np. wskutek autoagresji i zniszczenia komórek trzustki przez własny układ immunologiczny. Tkanki zachowują jednak normalną wrażliwość na insulinę. Leczenie wymaga stałego podawania hormonu. Choroba pojawia się najczęściej u dzieci i osób młodych, chociaż może wystąpić nawet po 80. roku życia.
  2. Cukrzyca typu 2 – najczęstsza postać cukrzycy. Zaburzeniu ulega zarówno działanie, jak i wydzielanie insuliny. Tkanki chorych są mało wrażliwe na działanie hormonu (insulinooporność). Ta postać cukrzycy często bywa późno rozpoznawana, gdyż hiperglikemia nie jest na tyle wysoka, by wywołać klasyczne objawy cukrzycy. Występuje najczęściej u osób starszych, otyłych lub z innymi zaburzeniami metabolicznymi.

2. Co łączy cukrzycę i stres?

Zobacz film: "Coraz więcej Polaków cierpi na depresję"

Stres to stan mobilizacji sił organizmu, swoisty alarm dla człowieka, który komunikuje go: „Zacznij się bronić”. Każda potrzeba, zagrożenie czy wymagania ze strony środowiska to stres dla organizmu, który stanowi sygnał dla układu nerwowego, a szczególnie stymuluje podwzgórze i przedni płat przysadki mózgowej. Ta ostatnia produkuje ACTH – hormon adrenokortykotropowy, który oddziałuje na korę nadnerczy i indukuje wytwarzanie kortyzolu – hormonu stresu. Kora nadnerczy przesyła sygnał dalej do rdzenia nadnerczy i mobilizuje go do produkcji katecholamin: adrenaliny i noradrenaliny. Te z kolei oddziałują na wątrobę – organ, który jest bankiem cukru w organizmie. Cukier natomiast to źródło energii niezbędnej do walki ze stresem i różnymi przeciwnościami na drodze życia.

Aby wątroba – magazyn glikogenu – mogła przekształcić cukier złożony na prostszy, czyli glukozę, niezbędne jest prawidłowe funkcjonowanie trzustki, która wydziela dwa hormony:

  • insulinę – wiążącą glukozę w glikogen,
  • glukagon – rozbijający glikogen w glukozę, co ma miejsce w sytuacji stresu.

Sygnał do prawidłowej pracy trzustka otrzymuje od swojego głównego „szefa” – podwzgórza. Stres w postaci fizycznej (np. uraz, choroba) lub psychicznej (np. praca, problemy rodzinne, brak pieniędzy) mobilizuje organizm do reakcji typu „walcz” albo „uciekaj”. Uwalniane są wówczas hormony stresu, np. kortyzol czy adrenalina, których zadaniem jest dostarczenie energii (glukozy i tłuszczu), by organizm miał siłę do walki lub ucieczki przed niebezpieczeństwem.

WALCZ!UCIEKAJ!
rumień stresowy – u kobiet zwykle na dekolcie, u mężczyzn – na karku, przepłynięcie krwi z wnętrza organizmu na zewnątrz, rozszerzenie naczyń krwionośnych, utrata ciepła, piloerekcja – „stawanie dęba” włosków na ciele, zwężenie źrenic, falowanie kącików nosa, usztywnienie szczęki, zaciśnięcie ust, ślinotok, przyspieszone tętno, redukcja perystaltyki jelit, większa ilość skurczów i rozkurczów oskrzeli, wzrost napięcia mięśniowegoblednięcie skóry, przepłynięcie krwi do wnętrza organizmu, pocenie się, utrata ciepła, piloerekcja – stroszenie włosków, rozszerzenie źrenic, usztywnienie się kącików nosa, suchość w gardle

Cukrzyca uniemożliwia skuteczną i szybką odpowiedź na stres, dlatego że zaburzona jest praca trzustki i wytwarzanie insuliny oraz glukagonu. W przypadku długotrwałego napięcia, hormony stresu są wytwarzane niemal bez przerwy. Kortyzol czy adrenalina są pompowane do krwi non stop, co sprawia, że w wyniku długotrwałego stresu może powstać wysoki poziom cukru we krwi.

Jeśli mamy do czynienia ze stresem psychologicznym, nasz umysł będzie interpretował sytuację jako potencjalnie groźną, chociaż w rzeczywistości wcale taka być nie musi. Wówczas organizm zaczyna produkować hormony stresu na próżno – tutaj ani walka, ani ucieczka nic nie pomogą. Wrogiem jest nasza własna percepcja.

3. Jak stres wpływa na cukrzycę?

Stres powoduje, że nie dba się o siebie ani nie zaspokaja swoich potrzeb. Można ignorować często symptomy stresu i zmęczenia, pić alkohol, nie dbać o prawidłową dietę. To wszystko uwypukla istotę związku: cukrzyca a stres. U diabetyków stres może mieć bezpośredni wpływ na poziom cukru we krwi. Stwierdzono np., że efektem działania stresu u większości ludzi z pierwszym typem cukrzycy jest podwyższenie poziomu glukozy we krwi.

Cukrzyca a praca
Cukrzyca a praca

Prawidłowo leczona cukrzyca nie ma wpływu na codzienną aktywność. Osoby chore na cukrzycę nie mogą zamykać

zobacz galerię

Stres fizyczny powoduje hiperglikemię u ludzi z cukrzycą typu 1, jak i typu 2. Natomiast stres psychiczny częściej powoduje wzrost poziomu glukozy u diabetyków z cukrzycą typu 2. Techniki relaksacyjne mogą być skuteczną terapią dla cukrzyków, szczególnie z cukrzycą typu 2, u których stres blokuje uwalnianie insuliny. Relaks osłabia bowiem wrażliwość na hormony stresu i łagodzi negatywne konsekwencje dla zdrowia.

4. Konsekwencje cukrzycy

Przewlekła hiperglikemia wiąże się z zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, np. oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych. Terapia cukrzycy polega nie tylko na kontroli gospodarki węglowodanowej, ale też na leczeniu wszelkich defektów towarzyszących chorobie, np. poprzez: normalizację masy ciała, stosowanie właściwej diety, leczenie nadciśnienia tętniczego czy zaburzeń lipidowych, wysiłek fizyczny oraz przyjmowanie leków przeciwcukrzycowych.

Aby zminimalizować negatywny wpływ stresu na objawy cukrzycowe, zaleca się głównie relaksację, np.:

  • ćwiczenia oddechowe,
  • ćwiczenia fizyczne,
  • terapię relaksacyjną (praca nad napięciem mięśniowym),
  • pozytywne myślenie.

Inne metody na redukcję stresu związanego z życiem z cukrzycą to uczestnictwo w tzw. grupach wsparcia czy grupach samopomocy. Najlepiej postarać się nie pamiętać o tym, że jest się chorym. Żyć na tyle normalnie, na ile pozwala choroba. Spotykać się z ludźmi, nie unikać kontaktów towarzyskich, oddać się jakiejś pasji, np. chodzić na fitness czy kurs tańca. Warto szukać tego, co pozytywne w życiu, nawet w tym, że musisz przyjmować leki, regularnie sprawdzać poziom cukru we krwi, wykonywać ćwiczenia fizyczne czy jeść tylko zalecane produkty.

Pamiętaj, że będąc chorych na cukrzycę, nie jesteś sam. Masz rodzinę, przyjaciół, znajomych. Możesz poprosić o pomoc personel medyczny, np. lekarza diabetologa, dietetyka, pielęgniarkę, psychologa. Czasem brak wiedzy o źródle stresu potęguje ten stres. W trudnej sytuacji możesz skorzystać z pomocy terapeutycznej, by wypracować konstruktywne reakcje i sposoby radzenia sobie ze stresem.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze